Liên minh châu Âu vừa “đánh tiếng” mạnh mẽ với Meta: các phát hiện sơ bộ cho thấy Facebook và Instagram đã vi phạm Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) khi không cung cấp cơ chế đơn giản, hiệu quả để người dùng gắn cờ nội dung bất hợp pháp — từ ấu dâm đến khủng bố — và còn sử dụng các “mô hình đen tối” khiến việc khiếu nại trở nên rối rắm, kém minh bạch. Nếu khẳng định vi phạm, mức phạt có thể lên tới 6% doanh thu toàn cầu, một rủi ro tài chính lẫn uy tín không hề nhỏ với một nền tảng có quy mô và tầm ảnh hưởng như Meta.
Thông điệp của Brussels rất rõ: những nền tảng siêu lớn (VLOPs) không chỉ phải gỡ bỏ nội dung phạm pháp một cách nhất quán mà còn phải trao cho người dùng quyền và công cụ thực chất để khiếu nại, kháng cáo. Ở điểm này, Ủy ban châu Âu cho rằng cơ chế khiếu nại và kháng nghị của Meta hiện “chưa thân thiện, chưa dễ tiếp cận”, tạo ra các bước đi lòng vòng khiến người dùng nản lòng. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật hay quy trình; nó đụng đến quyền tự do biểu đạt, quyền được bảo vệ và khả năng truy cứu trách nhiệm của nền tảng.
Theo phát hiện sơ bộ, Meta — cùng TikTok — cũng bị cáo buộc dựng lên những rào cản khiến các nhà nghiên cứu khó tiếp cận dữ liệu công khai để đánh giá mức độ phơi nhiễm của trẻ vị thành niên trước nội dung độc hại, hay để kiểm chứng tác động của thuật toán lên sức khỏe tinh thần người dùng. Với EU, đây là điều kiện tiên quyết để xã hội có thể giám sát quyền lực nền tảng. Với Big Tech, đó lại là ranh giới nhạy cảm giữa minh bạch và rủi ro pháp lý — nhất là khi những nền tảng này thường viện dẫn xung đột với quy định bảo vệ dữ liệu (GDPR).
Meta phủ nhận vi phạm, khẳng định đã cập nhật hệ thống báo cáo, kháng cáo và mở rộng cổng dữ liệu theo yêu cầu DSA. Tuy nhiên, bối cảnh chung cho thấy cuộc đối thoại giữa các đại nền tảng Mỹ và cơ quan quản lý EU không còn là tranh luận đơn lẻ về một tính năng hay giao diện; đó là cuộc mặc cả về mô hình quản trị nội dung xuyên biên giới.
Tác động vượt khỏi châu Âu. Động thái này đến đúng lúc Washington và Brussels đang căng thẳng xung quanh bộ đôi DSA–DMA. Chính quyền Tổng thống Donald Trump nhiều lần cáo buộc EU thiên vị, nhắm vào doanh nghiệp Mỹ, thậm chí cân nhắc các đòn đáp trả về thị thực hoặc trừng phạt nhắm vào quan chức EU phụ trách thực thi luật số.
Với Meta, thách thức trước mắt là kỹ thuật và quy trình: làm thế nào biến cơ chế “Notice & Action” thành trải nghiệm thực sự mạch lạc, giảm thiểu mọi ma sát khi người dùng tố giác nội dung phạm pháp; bảo đảm kênh kháng cáo minh bạch, có thể kiểm toán; và thiết kế lại giao diện để xóa bỏ mọi dấu hiệu “dụ dỗ” người dùng theo hướng bất lợi cho quyền của họ. Tất cả muốn thấy một Meta hành xử theo chuẩn mực có thể dự đoán, dễ kiểm chứng, chứ không phải một nền tảng liên tục “vá lỗi” sau mỗi lần bị điều tra.
Theo: WSJ
