Xe container chở hàng thương mại điện tử từ Trung Quốc sang Việt Nam ở cửa khẩu Bằng Tường, giáp tỉnh Lạng Sơn - Ảnh: CÔNG TRUNG
Nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đều khuyến cáo như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về dự thảo tờ trình của Bộ Tài chính gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất bãi bỏ chính sách miễn thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với đơn hàng nhập giá trị nhỏ, dưới 1 triệu đồng, qua sàn thương mại điện tử.
Dù khẳng định ngân sách sẽ tăng thu hàng trăm ngàn tỉ đồng mỗi năm nhưng không ít ý kiến bày tỏ lo ngại việc triển khai thu thuế sẽ gây ùn ứ, kéo dài thời gian giao hàng, tăng chi phí vận chuyển...
Phải giải quyết nút thắt thủ tục thông quan
Trao đổi với Tuổi Trẻ, một doanh nghiệp vận chuyển hàng cho sàn Shopee, Lazada và TikokShop... cho hay một container hàng thương mại điện tử có thể chứa tới 15.000 đơn hàng nhỏ lẻ. Quy trình phân loại, kiểm tra và áp mã hải quan cho từng mặt hàng không chỉ làm tăng khối lượng công việc mà còn kéo dài thời gian thông quan từ vài giờ lên tới nhiều ngày.
Nếu hàng hóa không cung cấp đầy đủ thông tin hoặc có sai sót trong khai báo, lô hàng sẽ bị giữ lại tại biên giới, gây ra sự chậm trễ trong giao nhận.
"Từ tháng 11-2024, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Tổng cục Hải quan tăng cường quản lý, yêu cầu xử lý nghiêm các lô hàng từ các sàn thương mại điện tử không đăng ký hoạt động tại Việt Nam hoặc khai sai giá trị. Những kiện hàng cố ý chia nhỏ để né thuế cũng nằm trong danh sách kiểm tra kỹ lưỡng", vị này cho biết.
Theo thống kê của Tổng công ty CP Bưu chính viễn thông VNPT tại thời điểm tháng 3-2023, mỗi ngày có 4-5 triệu đơn hàng giá trị nhỏ dưới 1 triệu đồng được vận chuyển từ Trung Quốc về Việt Nam, với tổng giá trị ước tính lên đến 45 - 63 triệu USD. Do được miễn thuế VAT và thuế nhập khẩu, hàng giá rẻ nước ngoài chiếm lĩnh thị trường, gây áp lực lớn cho các doanh nghiệp trong nước thời gian qua.
Với việc dừng miễn thuế với những đơn hàng này, thời gian tới các doanh nghiệp logistics buộc phải tối ưu hóa quy trình để thích nghi với khối lượng công việc lớn. Hệ thống hải quan cũng phải tối ưu hóa quy trình về phân luồng xanh (miễn kiểm tra), luồng vàng (kiểm tra hồ sơ) và luồng đỏ (kiểm tra chi tiết) nhằm giảm tải cho các khâu xử lý thông quan, đảm bảo quy trình nhanh gọn mà không làm tắc nghẽn hệ thống.
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Xuân Hùng - trưởng Ban logistics cho thương mại điện tử của Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam - cho rằng việc phối hợp chặt chẽ với các đối tác quốc tế, đặc biệt là từ Trung Quốc, để phân loại hàng hóa ngay từ điểm xuất phát nhằm giảm tải công việc tại các kho bãi và hải quan trong nước.
Theo đó các lô hàng cần được kiểm tra và khớp dữ liệu với tờ khai hải quan trước khi về Việt Nam. "Nếu tổ chức tốt, quy trình thông quan có thể được rút ngắn đáng kể, chỉ cần 3-4 tiếng để hàng hóa qua biên giới tới Hà Nội", ông Hùng nói và cho rằng việc cải thiện khả năng xử lý tại kho bãi và cơ quan hải quan sẽ là chìa khóa để hàng hóa lưu chuyển nhanh hơn.
Doanh nghiệp logistics đổi mới để thích nghi
Nhằm chuẩn bị cho việc thực thi chính sách mới, nhiều doanh nghiệp logistics Việt Nam đã chủ động đầu tư vào công nghệ và mở rộng quy mô hoạt động. Ông Nguyễn Thanh Sơn, phó tổng giám đốc Viettel Post, cho biết là một trong những lĩnh vực cạnh tranh lớn, chi phí chuyển phát ngày càng giảm. Chỉ trong ba năm trở lại đây, chi phí dịch vụ này giảm 40% dù các chi phí khác đều tăng.
Viettel Post cũng sắp ra mắt sàn thương mại điện tử bán sỉ xuyên biên giới đầu tiên tại Việt Nam là VIPO Mall. Với nền tảng này, toàn bộ quy trình từ đặt hàng, thanh toán đến vận chuyển đều được tích hợp, giúp rút ngắn thời gian giao hàng từ 3-7 ngày so với các dịch vụ thông thường. Không chỉ cho doanh nghiệp nhập khẩu, VIPO Mall còn hỗ trợ cho hoạt động xuất khẩu hàng Việt Nam chất lượng cao.
Tận dụng thế mạnh về logistics, Viettel Post cũng đã xây dựng Công viên logistics Lạng Sơn - một trung tâm hậu cần hiện đại rộng 144ha với công suất xử lý lên tới 561.000 xe tải mỗi năm. Theo SSI Research, dự án này dự kiến mang lại doanh thu 900 tỉ đồng/năm, đóng góp đáng kể vào sự phát triển của ngành logistics Việt Nam.
Trong khi nhiều doanh nghiệp logistics tập trung vào thương mại điện tử xuyên biên giới, Sendo Farm tăng tốc ở thị trường nội địa với các sản phẩm nông sản và thực phẩm sạch. Ông Trần Hải Linh, CEO của Sendo Farm, cho biết đơn vị này đặt mục tiêu đạt 100 triệu USD doanh thu vào năm 2025. Để thực hiện điều này, đơn vị không ngừng mở rộng diện tích kho hàng, cải tiến công nghệ và hợp tác với các nhà cung ứng uy tín trên cả nước.
Với kho hàng 5.000m² tại TP.HCM, Sendo Farm có khả năng xử lý hơn 200 tấn hàng hóa/ngày, đáp ứng nhu cầu của hơn 30.000 khách hàng. Toàn bộ quy trình từ lưu trữ, sơ chế đến vận chuyển đều tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cao nhất.
"Chúng tôi cũng đang cung cấp dịch vụ vận chuyển miễn phí tới hơn 50.000 điểm giao hàng tại Hà Nội và TP.HCM, đồng thời có kế hoạch mở rộng ra các tỉnh thành khác trong năm 2025", ông Linh cho biết.
Theo ông Nguyễn Xuân Hùng, ứng dụng công nghệ trong logistics thương mại điện tử không chỉ là xu hướng mà còn là yếu tố sống còn. Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như phân tích dữ liệu, tự động hóa và tích hợp nền tảng thương mại điện tử đã giúp nhiều doanh nghiệp logistics tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội. "Nếu không ứng dụng công nghệ, doanh nghiệp logistics gần như không thể cạnh tranh trong cả thị trường nội địa lẫn quốc tế", ông Hùng khẳng định.
Cũng theo ông Hùng, việc cơ quan chức năng triển khai thu thuế VAT đối với thương mại điện tử không chỉ đặt ra thách thức lớn về thời gian và chi phí, mà còn tạo động lực để ngành logistics Việt Nam phát triển bền vững hơn.
Việc thu thuế không quá phức tạp
Thời gian qua, hàng ngoại giá rẻ được nhập vào Việt Nam bằng đường chuyển phát nhanh chủ yếu được người tiêu dùng trong nước mua trực tiếp từ nước ngoài, qua kênh chính là shop quốc tế trên các sàn thương mại điện tử, nhất là từ các nền tảng bán lẻ xuyên biên giới như AliExpress, Shein, Temu...
Theo một cán bộ thuế thuộc Cục Hải quan TP.HCM, do chưa có quy định cụ thể cho hàng hóa thương mại điện tử, các thủ tục hải quan vẫn dựa trên các loại hình giao dịch thông thường như bưu chính, chuyển phát nhanh hay đường bộ, đường biển. Trong trường hợp áp dụng thu thuế với hàng giá trị dưới 1 triệu đồng qua kênh thương mại điện tử, tới đây sẽ phải xây dựng một hệ thống thông quan riêng dành cho nhóm hàng đặc thù này.
"Doanh nghiệp có thể lo ngại các thủ tục bổ sung khiến hàng hóa bị chậm thông quan, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng. Nhưng thương mại điện tử cũng đã gây quá tải cho hệ thống khai báo hải quan do quy định cũ không chia riêng nhóm hàng hóa thương mại điện tử. Hệ thống mới sẽ thực hiện cơ chế tự động nên không phát sinh quy trình kê khai và nộp thuế. Đặc thù của thương mại điện tử là người mua không xuất hiện, nên việc thu thuế sẽ do sàn chịu trách nhiệm", vị này chia sẻ.
Cũng theo vị này, Tổng cục Hải quan cũng đang xây dựng dự thảo nghị định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử nhằm tạo hành lang pháp lý cho việc quản lý hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử, góp phần thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này tại Việt Nam.
Trong khi đó, theo đại diện một đại lý hải quan ở TP.HCM, việc thu thuế VAT đối với hàng trên sàn thương mại điện tử trong nước đã được áp dụng từ lâu. "Do đó nếu chính sách thu thuế hàng thương mại điện tử xuyên biên giới được triển khai sẽ không quá phức tạp", vị này khẳng định.
Tăng thu ngân sách, khuyến khích sản xuất trong nước
Bà Nguyễn Thị Ánh Hồng, giám đốc phụ trách thương mại điện tử của hệ thống bán lẻ 24hStore, cho rằng với bối cảnh thương mại điện tử đang phát triển mạnh tại Việt Nam, việc bỏ miễn thuế VAT cho hàng hóa giá trị dưới 1 triệu đồng nhập khẩu qua các sàn thương mại điện tử sẽ tạo ra một sân chơi công bằng hơn cho các doanh nghiệp bán lẻ trong nước.
Việc cạnh tranh với hàng hóa giá rẻ từ nước ngoài (từng có lợi thế nhờ không phải chịu VAT) sẽ giảm bớt áp lực vì giá cuối cùng của những sản phẩm này khó duy trì ở mức thấp.
Hàng hóa qua sàn thương mại điện tử được tập kết tại kho Đông Quản (Trung Quốc) - Ảnh: C.TRUNG
"Người tiêu dùng có thể sẽ cảm thấy bị ảnh hưởng khi giá các mặt hàng này tăng lên do chịu thêm VAT. Tuy nhiên việc áp thuế này sẽ góp phần nâng cao chất lượng và an toàn sản phẩm. Thông qua quy trình kiểm tra nhập khẩu sẽ giúp hạn chế hàng giá rẻ kém chất lượng, không rõ nguồn gốc hoặc không đảm bảo an toàn.
Ngoài ra khi các sàn thương mại điện tửphải kê khai và đóng thuế cho hàng giá rẻ nhập khẩu, người dùng sẽ nhận được thông tin đầy đủ hơn về các chi phí phát sinh và xuất xứ của sản phẩm...", bà Ánh Hồng nói.
Cũng theo bà Ánh Hồng, nếu chênh lệch giá giữa hàng giá rẻ nhập khẩu và hàng chính hãng không còn quá lớn, người dùng có thể cân nhắc nhiều hơn đến hàng chính hãng, vốn có bảo hành, dịch vụ hậu mãi và chất lượng đảm bảo hơn.
Trong khi đó, ông Nguyễn Lạc Huy - đại diện truyền thông CellphoneS - cho rằng việc đánh thuế không chỉ giúp bảo vệ các doanh nghiệp trong nước khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh, mà còn thúc đẩy thị trường minh bạch hơn, tránh thất thu thuế cho Nhà nước.
Theo ông Bùi Tấn Việt - CEO Công ty giải pháp thanh toán SePay, việc bãi bỏ chính sách ưu đãi thuế với hàng nhập có giá trị thấp qua sàn thương mại điện tử sẽ giúp doanh nghiệp trong nước có cơ hội cạnh tranh công bằng với hàng nhập giá rẻ, khuyến khích sản xuất trong nước và giúp tăng cường thu ngân sách.
"Chính sách đánh thuế hàng hóa từ thương mại điện tử xuyên biên giới không chỉ là xu hướng quốc tế mà còn là bước đi cần thiết để Việt Nam đảm bảo nguồn thu, cân bằng cạnh tranh và hướng đến phát triển bền vững", ông Việt nói nhưng cho rằng điều quan trọng là phải đầu tư hệ thống phù hợp để không gây cản trở cho quy trình thông quan.
