Bạn đã bao giờ nhìn thấy một quả dưa hấu mọc trong kẽ đá chưa? Từ tháng 3 năm 2021, tại quận Hồng Tự Bảo, miền tây Trung Quốc đã ra thông báo cấm việc trồng dưa hấu Selen.
Thực tế, sau khi thông báo này được đưa ra, nó đã gây ra sự chú ý rộng rãi trong xã hội. Thậm chí một số cư dân mạng còn bày tỏ sự bất bình bởi nông dân địa phương có thể đạt thu nhập 2 tỷ nhân dân tệ mỗi năm (tương đương 7000 tỷ Việt Nam đồng) nhờ vào việc trồng dưa hấu Selen.
1. Dưa hấu tây sa là gì?
Đây là một loại dưa hấu có giá trị cao được trồng ở sa mạc. Nó còn được mệnh danh là “vàng” ở sa mạc. Đặc biệt là chứa khoáng chất selenium có tác dụng chống oxy hóa và ngăn chặn tế bào gốc tự do, ngừa ung thư.
Dưa hấu tây sa là một loại trái cây nổi tiếng ở Tây Bắc Trung Quốc, quả dưa to và ngọt. Mỗi quả về cơ bản nặng khoảng 9 kg.
Điều quan trọng nhất là loại dưa hấu này tươi rất lâu. Chúng ta có thể bảo quản chúng ít nhất từ 30 đến 50 ngày mà không bị hỏng. Điều này rất thuận lợi cho việc vận chuyển dưa hấu đến các vùng khác hoặc xuất khẩu.
Loại dưa hấu này được trồng vào khoảng tháng 4, tháng 5 hàng năm. Và chỉ sau khoảng 3 đến 4 tháng là họ có thể thu hoạch.
Khu vực Tây Bắc Trung Quốc là nơi thích hợp nhất để trồng dưa hấu Selen vì đây là khu vực xa thành phố, môi trường tương đối trong lành, không bị ảnh hưởng nhiều bởi ô nhiễm công nghiệp. Thêm vào đó, do địa hình cao nên tương đối ít chim chóc và sâu bệnh nên người nông dân cơ bản không cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Chính vì các yếu tố trên nên việc tiêu thụ loại dưa hấu này rất tốt và người nông dân cũng thu lãi khủng khi gieo trồng loại quả này.
2. Tại sao lại nói loại dưa hấu này được mọc từ kẽ đá?
Vùng Tây Bắc Trung Quốc là vùng đất không đáp ứng được yêu cầu về điều kiện trồng trọt. Bởi nơi đây đất ngập cát lâu ngày, nguồn nước không đủ để cung cấp nên khó khăn trong việc trồng các loại hoa màu.
Nhưng tại sao những quả dưa hấu được trồng ở đây lại rất to và ngọt?
Trước kia, người ta thường thấy dưa hấu xuất hiện ở các vùng sa mạc như Bắc Phi và Ấn Độ. Mặc dù loại dưa hấu này không thể ăn được nhưng vẫn tồn tại giả thuyết cho rằng dưa hấu có thể phát triển trên sa mạc.
Dưa tây sa có năng suất cao. Ảnh: Toutiao
Vì vậy, những người nông dân trồng dưa ở Trung Quốc đã bắt đầu tìm tòi ra phương pháp trồng dưa trên sa mạc. Cách trồng là phủ một lớp sỏi dày lên đất tại gốc cây để tạo thành lớp phủ trên bề mặt đất.
Bằng cách này, ánh sáng mặt trời chiếu thẳng xuống đất được giảm thiểu, làm giảm sự bốc hơi nước từ đất.
Vì vậy, phương pháp trồng này được gọi là “trồng ép cát”. Dưa hấu trồng ra quả to và ngọt hơn, thịt bên trong có màu đỏ tươi và căng mọng, thậm chí ngọt hơn so với dưa hấu Kirin (một loại dưa hấu nổi tiếng ở Nhật Bản) hay các loại dưa hấu khác trên thị trường.
Ở khu vực này, nhiệt độ chênh lệch giữa ngày và đêm lớn, dưa hấu trồng thường ngọt hơn. Vùng trồng dưa tây sa nổi tiếng nhất ở Trung Quốc là khu vực Ninh Hạ.
3. Lợi nhuận khổng lồ thu hút người trồng
Đầu năm 2004, diện tích trồng dưa hấu trên toàn Trung Quốc chỉ khoảng 100.000 mẫu. Tuy nhiên, với sự nổi tiếng của dưa hấu tây sa chỉ trong vòng chưa đầy hai năm dưa hấu đã trở nên phổ biến hơn. Diện tích trồng dưa đã tăng lên 720.000 mẫu.
Sau này, với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử và sự thuận tiện trong giao thông, ngày càng có nhiều kênh bán dưa hấu tây sa và phạm vi bán hàng của nó cũng ngày một rộng hơn.
Mặc dù mỗi năm chỉ có một vụ dưa hấu, nhưng từ lúc gieo hạt đến lúc thu hoạch chỉ mất ba bốn tháng, sản lượng có thể lên tới hàng triệu tấn, thậm chí có khi hơn thế nữa.
Đánh giá từ số liệu năm 2019, sản lượng dưa hấu tây sa ở Ninh Hạ đạt 1,8 triệu tấn và doanh số bán hàng đạt hơn 2 tỷ nhân dân tệ.
Sau đó, Ninh Hạ công nhận là “quê hương của nghề trồng dưa hấu tây sa” thu hút rất nhiều người đến tham quan cách trồng dưa đặc biệt này.
Loại cây này thích hợp trồng ở sa mạc. Ảnh: Toutiao
4. Cây bạc tỷ nhưng phải ngậm ngùi hạn chế trồng
Vì cách trồng dưa tây sa là phủ lên gốc một lớp cát sỏi dày 10-15cm để tạo thành lớp phủ đất. Chính loại đất phủ này là lý do khiến việc trồng dưa không được mở rộng.
Khu vực khô cằn ở miền trung Ninh Hạ khô hạn, ít mưa, hệ sinh thái mỏng manh. Trồng cây ép cát là một phương thức sản xuất không bền vững. Năng suất nông sản đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái và nền nông nghiệp phát triển bền vững.
Hầu hết các loại sỏi phủ đất này đều chứa tro và canxi, việc phủ sỏi lâu ngày sẽ khiến lớp đất ban đầu mất đi độ phì nhiêu cơ bản.
Trồng cát ép liên tiếp nhiều năm, đất cát lẫn lộn, tầng cày xới ngày càng ít đất, chất hữu cơ trong đất giảm dần theo từng năm. Hầu hết trồng cát ép đều áp dụng hình thức tưới bổ sung nước ngầm, khoan giếng để hút nước dẫn đến mực nước ngầm sụt giảm, tầng đất khô dày lên. Lâu ngày tưới nước lợ dẫn đến tình trạng nhiễm mặn đất, kết cấu đất ngày càng xấu đi, gây ra hiện tượng sa mạc hóa đất, sa mạc hóa đá.
Tiếp đó là sự suy thoái nghiêm trọng của thảm thực vật. Phần lớn diện tích đất ép cát là đồng cỏ hoang mạc hóa, và sự can thiệp của con người vào đất ép cát đã phá vỡ cân bằng sinh thái, dẫn đến thảm thực vật bị tàn phá và suy giảm hệ sinh thái. Hơn thế nữa là gây xói mòn đất nghiêm trọng. Nhiều năm qua, các con sông, sườn đồi, khe núi, trảng cỏ bị đào bới bừa bãi do ép cát trồng trọt gây hiện tượng xói mòn đất cục bộ.
Cuối cùng, người dân bắt đầu hình thành các ruộng dưa hấu đạt tiêu chuẩn. Họ sử dụng phương pháp trồng cây tiết kiệm nước như phủ màng nhựa và tưới nhỏ giọt. Đồng thời, họ cũng phải trồng một số lượng lớn cây kim ngân để phục hồi môi trường sinh thái đã bị tàn phá của địa phương.
