Đời cửu vạn lương khủng ở Trung Quốc

Ngày ngày, những người đàn ông lặng lẽ vác bao xi măng, vật liệu xây dựng nặng trĩu leo cầu thang bộ chật hẹp ở các khu chung cư cũ, không thang máy tại Quảng Châu.

Công việc vắt kiệt sức, nhiều mánh khóe bóc lột và cạnh tranh khốc liệt. Nhiều người bỏ cuộc sớm, nhưng ai trụ lại có thể đổi đời, thậm chí thành hiện tượng mạng.

Xiangzi, 28 tuổi, từng làm người giao hàng, thu mua phế liệu nhưng lâm vào cảnh nợ nần, lên tới 300.000 tệ (gần một tỷ đồng). Năm 2023, anh theo nghề cửu vạn kanglou sau khi xem video của Ah Xing – người khuân vác nổi tiếng từng thoát nghèo nhờ công việc này.

Mùa hè năm ngoái, giữa cái nóng như thiêu, Xiangzi cùng nhóm thanh niên khuân gạch, keo dán, bột trét lên xuống cầu thang tại một ga tàu điện ngầm. Có người say nắng ngã quỵ, người khác chấn thương vì kiệt sức.

Đây lại là cơ hội để Xiangzi tỏa sáng. Tám ngày liền, anh làm việc từ 7h sáng đến 19h, chỉ nghỉ ăn trưa. Người khác vác một bao vữa 40 kg, anh nhất quyết vác hai bao. Xiangzi kiếm trung bình hơn 1.300 tệ (4,6 triệu đồng) mỗi ngày, trở thành "người đàn ông 1.000 tệ" – một danh hiệu đáng tự hào trong giới. Có ngày, quyết tâm thành người kiếm nhiều nhất, anh làm đến khuya, bỏ túi gần 2.000 tệ.

"Tôi không thể dừng lại. Khi sức lực cạn kiệt, ý chí sẽ kéo tôi đi tiếp", Xiangzi nói. "Đây không phải là khoe cơ bắp. Một người đàn ông 2.000 tệ phải thực sự cứng rắn".

Xiangzi đang làm việc tại Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, ngày 30/12/2024. Ảnh: White Night Workshop

Theo Ah Wen, 29 tuổi, một cựu cửu vạn nổi tiếng trên mạng xã hội Douyin với hơn 250.000 người theo dõi, mỗi người khuân vác có cách riêng để vượt giới hạn thể chất. Câu cửa miệng trong ngành là "Quá tử tế với cơ thể là không tử tế với cái ví".

"Đừng nghĩ nhiều. Cứ làm xong việc và nhận tiền", Ah Wen chia sẻ "thần chú" của mình. Anh hình dung hàng hóa là tiền đang di chuyển, vác 1.700 thùng gạo tương đương "4 gram vàng" (khoảng 3.000 tệ).

Ah Wen giờ đã có đội riêng gồm Xiangzi, một người anh họ và "sếp Wang" - ông bố hai con. Anh nói, sức mạnh chỉ là một phần, động lực thực sự thường đến từ áp lực. Gánh nặng tinh thần mỗi người mang còn lớn hơn khối hàng họ vác: nợ nần, tiền nhà, học phí cho con, tiền cưới vợ...

Anh nhớ cảnh có người giẫm phải đinh vẫn tiếp tục làm. Sĩ diện và thừa nhận yếu đuối là điều cấm kỵ. Có lần, sau nhiều ngày chuyển tủ bàn ở trường học, Wang mới thú nhận không chịu nổi nữa. Lúc đó Ah Wen cũng nói mình đang kiệt sức.

Nhóm của Ah Wen đang làm việc. Ảnh: White Night Workshop

Không chỉ bị vắt kiệt sức, nghề này cũng đầy rẫy những góc khuất.

Ding Haisheng, 40 tuổi, 5 năm trong nghề, cho biết "thuế ẩn" rất phổ biến. "Người mới vào nghề là để bị bóc lột", anh nói. Quản lý dự án có thể khai gian khối lượng vật liệu để trả ít tiền hơn hoặc ăn chênh lệch giá (thu của khách 1,5 tệ một bao nhưng trả cửu vạn 1,2 tệ, còn trừ 10% hoa hồng).

Người mới thường bị phạt vô lý nếu làm chậm, làm hỏng hàng hay tranh cãi với khách. Họ còn có thể bị giữ lương đến hai tuần, với hy vọng sẽ bỏ việc trước khi được trả tiền. Nhiều người nghỉ ngang khi chưa đủ bù chi phí khám sức khỏe và bảo hiểm ban đầu.

Ngay cả khi tòa nhà có thang máy, cửu vạn cũng không dám dùng vì nếu hỏng hóc sẽ phải chịu toàn bộ trách nhiệm. Xung đột với bảo vệ cũng có thể xảy ra.

Tuy nhiên, đôi khi sự tử tế vẫn xuất hiện. Ah Wen từng nhận việc lương thấp, vác cửa chống cháy 90 kg suốt 9 tiếng. Người khách đó sau này đã giúp anh có hợp đồng 300.000 tệ. "Nếu tôi từ chối việc nhỏ đó, có thể đã mất cơ hội lớn này", anh chiêm nghiệm.

Việc nhiều cửu vạn như Ah Xing, Ah Wen nổi tiếng trên mạng xã hội tạo ra thước đo thành công mới: lượt xem, quà tặng ảo, nhà tài trợ. Ah Wen hợp tác với Ah Tao – cử nhân nhiếp ảnh – xây kênh Douyin. Dù tương tác thấp, họ vẫn kiên trì "vì đây là con đường tới thịnh vượng".

Tuy nhiên, Ding cho rằng nhiều video đang tô hồng thực tế, khiến người xem ảo tưởng rằng chỉ cần chăm chỉ là kiếm được nghìn tệ mỗi ngày. "Không thể ngày nào cũng như vậy, dù bạn khỏe đến đâu," anh nói. Nhiều người vẫn đổ về Quảng Châu, tin mình là ngoại lệ.

Một số cửu vạn nổi tiếng trên mạng chấp nhận nhận việc với giá rất rẻ để được quay video, khiến mặt bằng giá chung bị kéo xuống. Ding loại họ khỏi nhóm việc làm 500 người. Lương thấp khiến người cũ rời nghề, người ở lại đôi khi phải làm chui, không có bảo hiểm tai nạn.

Cạnh tranh tăng khi xe đẩy điện xuất hiện. Đội của Ah Wen chọn nhận hàng khó vận chuyển như kính, pin mặt trời, cầu trượt. Có món nặng tới 250 kg, bốn người phải dùng sào lăn đi, chỉ cần một sơ suất là nguy hiểm tính mạng. Xiangzi từng bị thép đè nát ngón tay.

"Anh em đoàn kết thì tìm thấy vận may khắp nơi", Wang chia sẻ.

Anh tránh làm việc với người yếu đuối, kén chọn hay vô trách nhiệm. Bản thân anh nổi tiếng vì mải làm việc đến kiệt sức, ngất trong hành lang bệnh viện mà bỏ lỡ khoảnh khắc vợ sinh con thứ hai.