Chia sẻ với Thanh Niên ngày 23.11, GS-TS Nguyễn Quốc Dũng, Phó chủ tịch thường trực Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, cho rằng từ thực trạng lũ lụt nghiêm trọng ở miền Trung, thủy điện xả lũ vừa qua cần phải xem lại quy trình thông tin cảnh báo, chủ động ứng phó trong những tình huống khẩn cấp.
Tất cả quốc gia trên thế giới đều quy định thủy điện xả lũ căn cứ theo lưu lượng nước đến hồ, chứ không có quy định về thời điểm xả ban ngày hay không xả ban đêm.
GS-TS Nguyễn Quốc Dũng cho rằng, phải kiểm lại quy trình cảnh báo khi nhiều người dân phản ánh không nhận được thông tin, không kịp chạy lũ
ẢNH: PHAN HẬU
"Vấn đề đáng quan tâm vừa qua là vì sao người dân không nhận được hoặc chậm nhận được thông tin cảnh báo khi thủy điện xả lũ nên nhiều người không kịp sơ tán, không thể đưa tài sản lên chỗ cao, sau một đêm là nhà bị ngập lụt, cô lập", ông Dũng nói.
GS-TS Nguyễn Quốc Dũng khẳng định, theo quy định hiện nay, chủ đập thủy điện trước khi xả lũ phải thông báo cho chính quyền địa phương. Còn trên công trình tại thời điểm xả lũ phải kéo còi để báo động cho những người sống ngay sau đập.
Sau khi nhận được thông báo từ chủ đập, chính quyền địa phương phải có trách nhiệm thông báo, cảnh báo cho người dân. Nhưng điểm quan trọng nhất là phương tiện thông báo, cảnh báo thế nào khi vừa rồi trên mạng xã hội có thông tin người dân không được thông báo bằng tin nhắn điện thoại, khi đây là cách cảnh báo trực tiếp nhất, nhanh nhất theo thời gian thực.
Dẫn chứng kinh nghiệm cảnh báo thủy điện xả lũ ở Thái Lan, GS-TS Nguyễn Quốc Dũng chỉ ra, nước này có cách làm đơn giản, hiệu quả trực quan đến người dân. Cụ thể, bản đồ cảnh báo ngập lụt được dán ở nơi công cộng, nơi đặt các biển quảng cáo, trụ sở chính quyền địa phương có gắn đèn theo 3 màu: xanh, vàng, đỏ. Khi ở bản đồ hiển thị đèn màu đỏ, tương đương báo động trên cấp 3, người dân sẽ chủ động ứng phó, sơ tán.
GS-TS Nguyễn Quốc Dũng khẳng định, quy trình ứng phó với tình huống thiên tai khẩn cấp đều có nhưng phải xem lại chủ đập, các địa phương triển khai thế nào, thực tế có tình trạng phương án ứng phó tình huống khẩn cấp không xây dựng, triển khai bài bản như quy định hướng dẫn, chưa nói đến chuyện diễn tập cho người dân ở những khu vực nguy hiểm thì "gần như không có".
"Phải kiểm tra lại thông báo, cảnh báo thủy điện xả lũ vừa qua đã phù hợp hay chưa, người dân có được biết các kế hoạch ứng phó đó để ứng phó thế nào, những vấn đề này thuộc vào công tác phòng chống thiên tai của các cấp chính quyền địa phương, chứ không phải riêng chủ đập.
Vừa rồi mới chỉ là lũ lụt thôi, chứ nếu chẳng may xảy ra sự cố vỡ đập mà người dân không được thông tin, cảnh báo kịp thì hậu quả sẽ vô cùng thảm khốc", ông Dũng nói.
Điều hành thủy điện xả lũ 'không chỉ đúng quy trình, cần bản lĩnh'
Liên quan đến công tác vận hành Thủy điện sông Ba Hạ (Đắk Lắk) chiều 19.11, có thời điểm cao nhất hồ thủy điện này xả lũ với lưu lượng 16.100 m3/giây, phóng viên Báo Thanh Niên đã liên hệ với Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp khi ông đang công tác tại Nam Phi, theo đoàn của Thủ tướng Phạm Minh Chính.
Chiều 19.11, Thủy điện sông Ba Hạ xả lũ lưu lượng lên tới 16.100 m3/giây, đây là mức xả lũ lớn nhất ở nhà máy này
ẢNH MINH HỌA: MINH HUY
Trả lời qua điện thoại, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, theo quy trình vận hành, khi hồ đầy nước thì lưu lượng nước đến bao nhiêu thì phải xả bấy nhiêu. Tuy nhiên, khi dung tích hồ vẫn còn thì phải có thể đóng bớt cửa xả, tích thêm nước để giảm ngập hạ du nhưng quyết định này cũng có nguy cơ không an toàn cho đập.
"Khi biết thông tin Thủy điện sông Ba Hạ xả lũ với lưu lượng hơn 16.000 m3/giây, tôi gọi điện về nước cho anh Tuấn (Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk) trao đổi, thảo luận để giảm lượng xả xuống hạ du, thẩm quyền ra lệnh là của chủ tịch tỉnh, tôi chỉ trao đổi, bàn bạc để tỉnh tự tin ra quyết định", ông Hiệp nói.
Theo ông, tình huống Thủy điện Sông Ba Hạ vừa qua giống như Thủy điện Thác Bà trong cơn bão năm 2024, vừa tính toán được đỉnh lũ nhưng quan trọng nhất là dự báo xu thế, có rủi ro nhưng cũng phải có bản lĩnh để ra quyết định.
Phóng viên Báo Thanh Niên đặt câu hỏi: "Khi hồ vẫn còn dung tích phòng lũ nhưng tỉnh vẫn ra lệnh xả lũ theo quy trình thì điều hành như thế có cứng nhắc không?".
"Thế nên mới phải sửa lại quy trình", ông Hiệp nói và giải thích thêm: "Dung tích còn nhưng đây là dung tích để phòng lũ lớn hơn, nếu có lũ lớn hơn về, nguy cơ có thể vỡ đập nhưng quan trọng nhất là tính toán, dự báo xu thế và có bản lĩnh để ra quyết định trong những thời điểm quan trọng".
Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp, ngay sau cơn bão số 12, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát lại để điều chỉnh các quy trình vận hành liên hồ chứa. Dự kiến ngay trong ngày mai, 24.11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ họp để rà soát đánh giá về công tác vận hành liên hồ để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy trình mới với những cách tiếp cận quản lý rủi ro thiên tai, điều hành thủy điện xả lũ sẽ khác với trước đây.
