Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết gần đây đã xảy ra tình trạng chủ đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhưng không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý.
Do đó, EVN kiến nghị Bộ Công Thương bổ sung quy định xử phạt hành chính với các trường hợp vi phạm, tùy mức độ.
Đề xuất này ngay lập tức gây ra nhiều tranh luận. Không ít ý kiến cho rằng, điện mặt trời là nguồn điện sạch. Người dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ ở nhà mình không chỉ tiết kiệm mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống lưới điện quốc gia. Vậy, tại sao lại bị xử phạt khi không thông báo hoặc không đăng ký?
Trao đổi với VietNamNet về vấn đề này, chuyên gia năng lượng tái tạo Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group, cho rằng, nghĩa vụ thông báo khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà - kể cả hệ thống tự dùng, có hoặc không có lưu trữ - là tín hiệu tích cực, phản ánh thị trường năng lượng tái tạo đang bước vào giai đoạn phát triển trưởng thành.
Theo ông, trong một hệ thống điện quốc gia, điều quan trọng không chỉ là nguồn cung lớn từ các nhà máy, mà còn là bức tranh toàn cảnh về hàng chục nghìn nguồn phân tán. Việc thông báo, hoặc đăng ký, giống như những mảnh ghép giúp cơ quan quản lý nhìn rõ bức tranh ấy.
Thông tin này giúp cơ quan quản lý dự báo được nhu cầu, điều tiết nguồn điện, tránh lãng phí và giảm nguy cơ quá tải cục bộ. Bên cạnh đó, ngành điện đưa ra được những quyết định đầu tư thông minh, như khu vực nào cần nâng cấp hạ tầng, chuẩn bị cho các xu hướng mới như xe điện, sản xuất xanh, lưu trữ tại hộ gia đình.
Điều không kém phần quan trọng là vấn đề an toàn cho mọi nhà. Việc thông báo/đăng ký khi lắp đặt sẽ bảo đảm tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật và phòng cháy chữa cháy, giảm rủi ro trong vận hành.
“Nghĩa vụ ‘thông báo’ này nên áp dụng ngay cả khi hệ thống không đấu nối vào hệ thống lưới điện”, ông An nói và nhấn mạnh, mục tiêu không chỉ là quản lý vận hành hệ thống điện quốc gia, mà còn để thống kê công suất nguồn phân tán cho quy hoạch và dự báo phụ tải; đảm bảo an toàn kỹ thuật và phòng cháy chữa cháy, đặc biệt với hệ thống có lưu trữ - BESS; hạn chế rủi ro rò điện hoặc đấu nối trái phép về sau.
Tuy nhiên, ông lưu ý quy trình thông báo/đăng ký phải cực kỳ đơn giản, minh bạch, có thể làm trực tuyến và hoàn tất trong 1-2 ngày. Chế tài xử phạt chỉ nên áp dụng khi có rủi ro thực sự cho hệ thống điện hoặc cộng đồng.
Ngoài ra, cần đảm bảo tách bạch giữa vai trò quản lý dữ liệu phụ tải (EVN) với trách nhiệm thẩm định an toàn (cơ quan PCCC, xây dựng).
“Đây là bước tiến tất yếu để tích hợp năng lượng sạch vào đời sống. Thành công không nằm ở việc ‘phạt’, mà ở cách chúng ta tạo ra một quy trình đơn giản, thân thiện và khuyến khích người dân cùng đồng hành với chiến lược xanh của quốc gia”, ông Phạm Đăng An lưu ý.
Đại diện Ban Kinh doanh, EVN cho rằng việc yêu cầu các tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời thông báo/đăng ký không phải là thủ tục "xin - cho" mà là điều kiện cần để vận hành hệ thống điện ổn định.
"Vào những ngày nắng, hộ gia đình sử dụng điện mặt trời, phụ tải trên lưới giảm xuống. Nhưng khi trời nhiều mây hoặc vào ban đêm, nhu cầu lại dồn về điện lưới. Nếu cơ quan quản lý không nắm rõ công suất điện mặt trời của người dân, sẽ khó tính toán chính xác phụ tải", vị này dẫn chứng.
Nói cách khác, việc đăng ký hay thông báo giúp khôi phục lại bức tranh phụ tải đúng với nhu cầu. Nhờ đó, ngành điện có thể chuẩn bị nguồn cung ổn định trong những thời điểm không có nắng.
|
Nghị định 58 năm 2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới, đã quy định rõ trình tự thủ tục đăng ký. Theo đó, để lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống. Đơn vị điện lực sau đó sẽ xác nhận đã nhận được thông báo. Tổ chức, cá nhân hoàn toàn có quyền tự chủ nguồn điện này. Với điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ có hai trường hợp, cụ thể: Trường hợp không có nhu cầu bán điện dư, quy trình đăng ký gồm: Chủ đầu tư nộp hồ sơ theo mẫu quy định tại Nghị định 58; đơn vị điện lực sẽ kiểm tra, nếu đạt yêu cầu sẽ nghiệm thu hệ thống, đặc biệt với công suất từ 100 kW trở lên; cuối cùng là lưu trữ hồ sơ sau khi hoàn tất thủ tục. Trường hợp có nhu cầu bán điện dư cho công ty điện lực: Chủ đầu tư nộp hồ sơ theo quy định tại Điều 24 Nghị định 58; phối hợp với điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa và giám sát điều khiển; khi đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, hai bên sẽ thương thảo và ký hợp đồng mua bán điện. |
