Chia sẻ tại tại tọa đàm trực tuyến "Ngân hàng thời AI: Chống lừa đảo như thế nào?" do Báo Thanh Niên tổ chức sáng 29.5, ông Lê Anh Dũng, Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), cho biết thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã rà soát và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động thanh toán, trong đó bổ sung các quy định nhằm bảo đảm an ninh, an toàn hoạt động thanh toán trên môi trường số.
Ông Lê Anh Dũng, Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước)
ẢNH: TUẤN MINH
Cụ thể một số chính sách như: chỉ thực hiện mở tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng bằng phương tiện điện tử đối với khách hàng trên 18 tuổi và được đối chiếu xác thực thông tin sinh trắc học với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hoặc thẻ căn cước hoặc tài khoản VNeID.
Cạnh đó, quy định khách hàng chỉ được thực hiện rút tiền, giao dịch thanh toán bằng phương tiện điện tử khi đã hoàn thành việc đối chiếu khớp đúng giấy tờ tùy thân và thông tin sinh trắc học của chủ tài khoản hoặc người đại diện hợp pháp của chủ tài khoản (áp dụng từ ngày 1.1.2025 đối với khách hàng cá nhân và từ ngày 1.7.2025 đối với khách hàng tổ chức)…
Theo ông Dũng, các ngân hàng Việt Nam đã và đang đầu tư mạnh vào công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm phát hiện sớm, cảnh báo kịp thời các giao dịch bất thường, bảo vệ khách hàng trước thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao.
Điểm đầu tiên được Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán nhắc tới là các tổ chức tín dụng đã triển khai gắn thiết bị tại quầy, qua ứng dụng điện thoại để đối chiếu sinh trắc học của khách hàng qua căn cước công dân gắn chip hoặc tài khoản định danh; xác thực điện tử VNeID khi mở, sử dụng tài khoản thanh toán.
Cạnh đó, kết nối, khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để làm sạch dữ liệu khách hàng và xác minh thông tin nhận biết khách hàng, góp phần rà soát đối tượng nghi ngờ, giả mạo giấy tờ tùy thân để mở tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng.
"Đáng chú ý, các ngân hàng đã cung cấp thông tin về các tài khoản thanh toán nghi ngờ gian lận cho Ngân hàng Nhà nước để hình thành kho dữ liệu chung của ngành ngân hàng về tài khoản thanh toán có dấu hiệu nghi ngờ, gian lận, lừa đảo, vi phạm pháp luật, góp phần hạn chế rủi ro gian lận, lừa đảo trong hoạt động thanh toán.
Đồng thời, triển khai tính năng cảnh báo tài khoản lừa đảo, cho phép tự động nhận diện và cảnh báo cho người dùng ứng dụng ngân hàng khi chuyển tiền đến số tài khoản có dấu hiệu nghi ngờ rủi ro", ông Dũng nhấn mạnh.
Tiếp tục đầu tư hoàn thiện chất lượng dữ liệu
Theo ông Hoàng Thế Hưng, Thành viên độc lập HĐQT, Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank), ngân hàng là một trong những đơn vị có khả năng ứng dụng AI nhiều nhất.
Trong phòng, chống gian lận, một số mảng mà Eximbank ứng dụng AI khá nhiều là thanh toán, chuyển tiền; phòng, chống rửa tiền…
"Các lĩnh vực khác cũng có, như chăm sóc khách hàng. Nhiều khi khách hàng chat với một kênh của ngân hàng cũng không phân biệt được là máy hay người", vị này nói.
Ông Hoàng Thế Hưng, Thành viên độc lập HĐQT Eximbank
ẢNH: TUẤN MINH
Vừa qua, cơ quan quản lý nhà nước đã có những động thái giúp ích cho các ngân hàng rất nhiều, điển hình như các quy định xác thực, làm sạch dữ liệu. Cạnh đó, mỗi ngân hàng cũng có các cách, công cụ khác nhau để ứng dụng AI trong việc giúp khách hàng bảo vệ tài khoản, bảo vệ tiền.
Ngoài xác thực khi chuyển tiền, một trong những hình thức phổ biến được ông Hưng nhắc tới là ứng dụng các công cụ để phát hiện các giao dịch bất thường.
Đơn giản như về tài khoản nhận bất thường, thời gian bất thường hay số tiền bất thường… Các công cụ đó tiến hóa từng ngày, học thông qua hành vi của khách hàng để thấy rằng, giao dịch này với khách hàng cụ thể này là bất thường.
Ông Hưng lưu ý: "Các công cụ cũng tạo cho khách hàng phiền toái nhất định. Khi phát hiện bất thường, có thể phải kiểm tra lại giao dịch. Ví dụ, khi phát hiện giao dịch thẻ bất thường, chúng tôi phải giữ tiền lại, gọi xác minh xem đúng là khách hàng muốn chuyển tiền hay không.
Các tình huống khá nhiều. Có lẽ, các ngân hàng sẽ phải cân nhắc làm thế nào để vừa đảm bảo an toàn, phòng, chống gian lận, nhưng vẫn tạo cho khách hàng trải nghiệm tốt".
Ông Hưng đánh giá, để ứng dụng AI tốt, một trong những vấn đề quan trọng là dữ liệu. Trên thế giới, các công cụ tốt là vì có nguồn dữ liệu khổng lồ. Tuy nhiên, dữ liệu cũng chính là một trong những cái khó của ngân hàng hiện nay.
Dữ liệu của một ngân hàng là chưa đủ. Kỳ vọng của các ngân hàng là có hành lang pháp lý để cải thiện các công cụ AI thông qua kho dữ liệu chung. Ví dụ, các kho dữ liệu quốc gia về công dân, hộ tịch… sẽ giúp các công cụ được ứng dụng rất nhiều.
"Tại các diễn đàn, ngân hàng và các cơ quan quản lý nhà nước đã trao đổi nhiều về vấn đề này, xem các bước đi tiếp theo thế nào để công cụ AI tốt hơn nữa", ông Hưng nói.
Nhìn nhận hệ thống ngân hàng Việt Nam có mức độ sẵn sàng cao trong ứng dụng AI vào phòng, chống gian lận, lừa đảo, song theo ông Dũng, để AI phát huy tối đa hiệu quả, cần tiếp tục đầu tư hoàn thiện chất lượng dữ liệu; phát triển nhân lực am hiểu, có năng lực AI; đầu tư mạnh mẽ cho AI, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý phù hợp…
"Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục đồng hành cùng các ngân hàng nhằm đảm bảo việc ứng dụng AI diễn ra an toàn, hiệu quả", ông Dũng khẳng định.
Ngân hàng Nhà nước đang xây dựng kho dữ liệu về tài khoản thanh toán có dấu hiệu nghi ngờ, gian lận, lừa đảo, vi phạm pháp luật.
BIDV là ngân hàng thí điểm triển khai dịch vụ cảnh báo tài khoản lừa đảo từ ngày 1.4.
Theo báo cáo của BIDV, đến nay, có hơn 100 tỉ đồng được giữ lại thông qua việc cảnh báo trạng thái tài khoản nhận tiền có thể là lừa đảo, gian lận.
Dự kiến, các ngân hàng tiếp theo triển khai dịch vụ này tới khách hàng là Vietcombank, ViettinBank, MB, Agribank, với các thời điểm lần lượt ngày 30.6, 4.7, 14.7 và 24.7.
