Trong môi trường công sở, mối quan hệ với sếp là bài toán không ai né được. Nó không phải là tất cả, nhưng nếu xử lý vụng về, đây rất dễ trở thành "cục đá" to nhất chặn ngang con đường sự nghiệp của bạn. Học cách giữ chừng mực, hiểu những điều nên - không nên, không phải để nịnh bợ hay "leo rank" bằng miệng, mà là để công việc trôi chảy hơn, bản thân được bảo vệ tốt hơn.
Bốn nhóm "3 không" dưới đây được rút ra từ trải nghiệm của không ít người đi trước: Có người từng va đầu vào tường, có người trả giá bằng chính cơ hội của mình. Nếu hiểu sớm, bạn sẽ bớt được rất nhiều đường vòng và uất ức không đáng.
1. Ba "không chạm": Khu vực cấm của quyền lực
Đây là ba "vùng cấm" liên quan đến quyền lực. Đụng vào nhẹ thì mất lòng tin, nặng thì out khỏi cuộc chơi lúc nào không hay.
Thứ nhất, đừng chạm vào quyền uy của sếp. Quyền uy là thứ giúp họ quản lý cả một tập thể. Nếu bạn công khai tranh luận tay đôi, cãi ngang ngay giữa cuộc họp, hay thích vượt cấp báo cáo, rất dễ bị gắn mác "gây rối", "khó bảo". Dù bạn đúng, cách thể hiện sai vẫn khiến bạn trở thành "người mang rắc rối" trong mắt lãnh đạo. Muốn góp ý, hãy chọn lúc trao đổi riêng, dùng thái độ xin ý kiến, gợi mở: "Em có một cách nghĩ khác, không biết có được không, anh/chị xem giúp em với".
Thứ hai, đừng chạm vào đời sống riêng của sếp. Chuyện gia đình, hôn nhân, con cái, sở thích quá cá nhân… nếu sếp không chủ động chia sẻ thì tốt nhất đừng tò mò, đừng hỏi móc, đừng tám với đồng nghiệp. Đối với sếp, bạn là cộng sự, là nhân viên, không nhất thiết phải trở thành "chị em bạn dì". Giữ một khoảng cách lịch sự giúp cả hai dễ thở hơn, tránh hiểu lầm, tránh bị lợi dụng thông tin.
Thứ ba, đừng chạm vào quyền quyết định. Khi chưa được giao quyền, đừng tự ý thay sếp quyết những việc mang tính định hướng như duyệt ngân sách, chốt deal, đổi timeline, đổi ưu tiên dự án. Bạn có thể đề xuất, có thể chuẩn bị các phương án, nhưng người nói "ok, làm đi" cuối cùng vẫn là sếp. Xác định rõ mình là người tham mưu, đề xuất và thực thi, không phải người cầm trịch mọi thứ. Ranh giới này giữ được thì chính bạn cũng đỡ ôm rủi ro.
2. Ba "không làm": Hành vi dễ mất điểm trong mắt sếp
Có những kiểu hành xử tưởng nhỏ nhưng làm sếp rất nhanh "tụt mood" với bạn.
Đầu tiên là đừng chỉ mang vấn đề, hãy mang luôn phương án. Rất nhiều người gõ cửa phòng sếp với một câu: "Anh/chị ơi, giờ làm sao bây giờ?". Sếp đâu phải cái máy giải đố 24/7. Người được đánh giá cao luôn là người khi báo cáo khó khăn sẽ kèm theo 1–2 hướng xử lý: "Đang vướng chỗ này, em nghĩ có thể xử lý theo cách A hoặc B, anh/chị xem giúp phương án nào ổn hơn". Khi đó, sếp chỉ cần chọn, chỉnh, hoặc gợi ý thêm. Bạn thể hiện được khả năng suy nghĩ và giải quyết vấn đề, chứ không phải chỉ biết… quăng bóng lên trên.
Thứ hai, đừng biến mình thành "người vô hình", cũng đừng thành "ngôi sao lấn át". Đi làm nhiều năm mà trong cuộc họp không ai nhớ bạn đã từng nói câu nào, đó là dấu hiệu không ổn. Ngược lại, nói quá nhiều, nói không đúng lúc, nói để hơn thua với chính sếp cũng khiến mọi người mệt mỏi. Có lúc cần lên tiếng bảo vệ quan điểm, có lúc chỉ cần lắng nghe và ghi nhận. Biết chọn thời điểm xuất hiện đúng lúc, thay vì im lặng mãi hoặc "chiếm sóng" mọi lúc, chính là bản lĩnh.
Thứ ba, đừng trở thành "máy phát than phiền" của văn phòng. Ai đi làm cũng có lúc bức xúc, mệt mỏi, nhưng nếu ngày nào bạn cũng than công ty tệ, lương thấp, đồng nghiệp kém, dự án vô lý… thì kiểu gì cũng đến tai sếp. Một người suốt ngày phàn nàn sẽ bị xem là tiêu cực, khó chống chọi áp lực, giao việc gì cũng lo… mất lửa giữa chừng. Góp ý có tính xây dựng là chuyện nên làm, nhưng than phiền vô nghĩa thì nên cắt bớt, giữ sức cho những việc quan trọng hơn.
3. Ba "không nói": Giữ miệng là giữ đường sống
Trong môi trường nào, đặc biệt là công sở, cái miệng dễ khiến người ta mất nhiều hơn được.
Điều thứ nhất nên tránh là nói xấu đồng nghiệp trước mặt sếp. Nhiều người tưởng rằng đi kể xấu người khác sẽ chứng minh mình "trung thành" với sếp. Nhưng sếp sẽ lập tức nghĩ: "Hôm nay nó nói người ta trước mặt mình, ngày mai nó có nói mình trước mặt người khác không?". Thay vì xây dựng hình ảnh "tay chân thân tín", bạn vô tình để lộ mình là người hay đặt chuyện, thiếu tinh tế.
Thứ hai, hạn chế nói quá nhiều về chuyện thiệt hơn cá nhân. Bạn hoàn toàn có quyền đề nghị tăng lương, xin thưởng xứng đáng, nhắc lại đóng góp của mình. Nhưng nếu ngày nào bạn cũng lặp đi lặp lại "em vất vả như thế này mà…" hoặc liên tục so đo "tại sao nó được mà em không được", thì trong mắt sếp, bạn sẽ là người hẹp hòi, thiếu tinh thần đồng đội. Hãy để kết quả và thái độ làm việc nói hộ bạn, chọn đúng thời điểm trao đổi quyền lợi một cách bình tĩnh và chuyên nghiệp.
Thứ ba, tránh xa những câu chuyện về bí mật công ty và chuyện lương bổng. Đào bới thông tin nhạy cảm, rò rỉ số liệu nội bộ, bàn tán mức lương của nhau… đều là những hành vi chạm vào "vùng đỏ". Một khi bị đánh giá là không giữ được miệng, bạn rất khó được giao những nhiệm vụ quan trọng, chưa kể có thể đối mặt với rủi ro kỷ luật.
4. Ba "không quản": Biết ranh giới để không "ôm việc vào thân"
Có trách nhiệm là tốt, nhưng trách nhiệm quá đà rất dễ biến thành lo chuyện không thuộc về mình.
Thứ nhất, đừng cố đoán động cơ của mọi quyết định từ sếp. Nhiều quyết định nhân sự, chiến lược, phân bổ nguồn lực… được cân nhắc từ bức tranh rất rộng mà bạn không nhìn hết được. Ngồi cà phê phân tích "tại sao sếp làm thế", "sếp thiên vị ai" không giúp bạn hiểu thêm điều gì, chỉ khiến bạn dễ bực bội và sai lệch khi thực thi.
Thứ hai, đừng ôm hết chuyện của phòng ban khác vào người. Hỗ trợ là chuyện nên làm khi đã được phân công hoặc có nhu cầu phối hợp. Nhưng nếu tự nhiên thích "nhảy vào" góp ý, phán xét, chỉ đạo ngang, bạn sẽ bị nhìn như người "thò tay quá dài". Làm tốt phần việc của mình, giữ tinh thần hợp tác khi cần, đó mới là cách xây dựng uy tín ổn nhất.
Thứ ba, đừng nhận những việc mà bạn không thể chịu trách nhiệm đến cùng chỉ để thể hiện mình "đa năng, cái gì cũng làm được". Khi mọi thứ suôn sẻ, ai cũng vui vẻ. Nhưng nếu xảy ra sự cố, bạn mới thấy cái giá của một câu "để em lo" đôi khi rất đắt. Trước khi gật đầu, hãy tự hỏi: mình có đủ quyền, đủ năng lực, đủ thời gian không? Nếu không, mạnh dạn trao đổi lại phạm vi việc mình có thể làm, đó cũng là một dạng trưởng thành.
Giữa nhân viên và sếp không cần lúc nào cũng thân thiết, đi ăn, đi cà phê, tâm sự như bạn bè. Quan trọng hơn là sự chuyên nghiệp và tôn trọng. Bạn làm việc rõ ràng, có trách nhiệm, biết giữ ranh giới, biết nói - làm đúng lúc, sếp sẽ tự khắc coi bạn là người có thể tin cậy.
Những "3 không chạm, 3 không làm, 3 không nói, 3 không quản" không phải để bạn sống giả tạo hay khép kín, mà để bạn bớt va đập không đáng, dành năng lượng cho việc phát triển nghề nghiệp. Đi làm ai cũng có năng lực riêng, điều tiếc nhất không phải là mình kém, mà là để cả một đời chuyên môn thua cuộc vì những lỗi hành xử rất nhỏ nhưng lại cực kỳ chí mạng.
