Điển hình như xã Ea Knuếc, tỉnh Đắk Lắk, nơi có đến 57,4% học sinh là dân tộc thiểu số. Ngay sau khi sáp nhập, lãnh đạo Đảng ủy và UBND xã đều nhận thấy những rào cản rất lớn trong việc dạy học đang tồn tại ngay "trong ruột" của xã mình.
Giữa lúc đang "vừa chạy, vừa xếp hàng" để vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, họ coi giáo dục là trọng tâm, như một cách gieo mầm hy vọng cho tương lai. Vì vậy, một hội nghị giáo dục mở với quy mô không nhỏ và chất lượng vừa được tổ chức ở đây.
Chính tiến sĩ giáo dục, Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc Ngô Thị Minh Trinh đã nhờ chúng tôi kết nối mời những chuyên gia giáo dục uy tín tham gia hội nghị.
Bà Trần Thị Vân, Phó chủ tịch xã Ea Knuếc và các diễn giả tại hội nghị
ẢNH: QUANG VIÊN
Đường đến trường gập ghềnh con chữ
Hội nghị mang tên "Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong bối cảnh sáp nhập chính quyền địa phương 2 cấp" do UBND xã Ea Knuếc tổ chức với sự tham dự của lãnh đạo xã, đại diện Sở GD-ĐT, hiệu trưởng và các giáo viên tiêu biểu của 18 trường học trên địa bàn, cùng những chuyên gia giáo dục…
Hội nghị giáo dục cấp xã nhưng được tổ chức rất quy mô và chất lượng
ẢNH: QUANG VIÊN
Trước khi hội nghị này diễn ra, chúng tôi đã đến Trường mầm non Hoa Hồng ở xã Ea Knuếc, nơi có hơn 40% học sinh là dân tộc thiểu số. Khi tiếng trống điểm giờ vào lớp vang lên, những em học sinh người Ê Đê, Tày, Nùng, Jarai bước vào lớp học, ríu rít nói với nhau bằng tiếng mẹ đẻ.
Trong hội nghị, bà Nguyễn Thị Thảo, Hiệu trưởng Trường mầm non Hoa Hồng, trải lòng: "Các em học ở trường tôi và nhiều trường mầm non khác ở đây hầu như chưa tiếp xúc với tiếng Việt trước khi đi học.
Về phía giáo viên, nhiều người không biết hoặc không hiểu tiếng của các em học sinh người dân tộc thiểu số và thiếu kỹ năng, phương pháp dạy tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai. Rào cản ngôn ngữ biến lớp học thành một thế giới nhiều vách ngăn vô hình", bà Thảo tâm tình.
Hiệu trưởng Trường mầm non Hoa Hồng cho rằng rào cản ngôn ngữ là vấn đề nan giải khi dạy học cho học sinh dân tộc thiểu số
ẢNH: QUANG VIÊN
Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Huyền (Trường đại học Sư phạm TP.HCM) nói thẳng: "Rào cản ngôn ngữ khiến trẻ không hiểu bài, không diễn đạt được suy nghĩ. Nội dung sách giáo khoa áp dụng chung như hiện nay sẽ làm cho học sinh dân tộc thiểu số khó tiếp thu. Không phải các em không thông minh, mà là tri thức đang được truyền đạt bằng một ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ và mới lạ với trải nghiệm của các em người dân tộc thiểu số".
Tiến sĩ Thu Huyền cho rằng rào cản ngôn ngữ khiến học sinh dân tộc thiểu số khó tiếp thu kiến thức
ẢNH: QUANG VIÊN
Sự xuất hiện của trung tá Y Tuấn Ê Ban, Tham mưu trưởng Ban Chỉ huy phòng thủ khu vực 4, tại hội nghị về giáo dục là một bất ngờ. Nhưng chính ông đưa ra những vấn đề rất thực tế.
"Tôi rất hiểu các em người đồng bào mình. Điều kiện kinh tế khó khăn, mặc một chiếc áo không đẹp, nói tiếng Việt không rành, học chậm hơn bạn bè người Kinh… thì bị trêu chọc, bị phê bình. Thế là chúng tự ti mặc cảm, rồi dẫn đến bỏ học", trung tá Y Tuấn tâm sự.
Trung tá Y Tuấn còn thống kê từ năm học 2018 đến học kỳ 1 năm học 2022 - 2023, toàn tỉnh Đắk Lắk có 9.793 học sinh bỏ học. Trong đó phần lớn là học sinh người dân tộc thiểu số.
"Giáo viên thấu hiểu tâm lý của học sinh người đồng bào để động viên, giúp đỡ kịp thời và hiểu cả văn hóa của người Ê Đê hoặc các dân tộc anh em thì mới dạy các em được. Nếu không sẽ thất bại", ông Tuấn thẳng thắn nói.
Trung tá Y Tuấn Ê Ban đưa ra những thực tế còn bất cập trong dạy học cho học sinh người dân tộc thiểu số
ẢNH: QUANG VIÊN
Rào cản không chỉ nằm trong lớp học. Nhiều giáo viên còn cho rằng điều kiện kinh tế, địa lý, nhận thức hạn chế của phụ huynh… khiến mỗi bước chân đến trường của học sinh dân tộc thiểu số là một lần "leo núi" đúng nghĩa.
Thấu hiểu rào cản để tìm cách "vượt núi"
Tiến sĩ Thu Huyền cho rằng để vượt qua rào cản học tập, cần giải pháp đồng bộ. Trước hết, nâng cao chất lượng dạy tiếng Việt bằng cách kết hợp lời nói với hình ảnh, vật thật và trải nghiệm thực tế, luyện từ mới qua kể chuyện, đóng vai, đọc minh họa.
Thứ hai, cá nhân hóa chương trình học theo năng lực, tốc độ, sở thích của từng em, khuyến khích nhiều cách thể hiện như vẽ, kể chuyện, trình bày miệng.
Cuối cùng, chú trọng sức khỏe tinh thần, lắng nghe, khích lệ và khen thưởng đa dạng để mọi học sinh đều cảm nhận mình được sự ghi nhận, thấy giá trị bản thân.
Tiến sĩ Thu Huyền (giữa) và Kỷ lục gia trí nhớ và học thuật thế giới Dương Anh Vũ (trái) tại hội nghị
ẢNH: QUANG VIÊN
Trung tá Y Tuấn Ê Ban bày tỏ quan điểm: "Đừng gọi các em là 'dân tộc'. Hãy gọi là người anh em Ê Đê, Tày, Nùng… và khuyến khích động viên các em nhiều hơn là phê bình để các em không còn tự ti mặc cảm".
Ông còn đề xuất cần xây dựng thêm trường nội trú cho con em người dân tộc thiểu số ở cấp huyện, phát triển năng khiếu, có chính sách giúp học sinh người đồng bào thiểu số và có giáo án riêng.
"Dạy học cho học sinh dân tộc thiểu số mà cào bằng chung thì sẽ thất bại lớn", trung tá Y Tuấn thẳng thắn.
Tại hội nghị, tiến sĩ Lê Thị Thảo, Trưởng phòng Giáo dục phổ thông (Sở GD-ĐT tỉnh Đắk Lắk), nhìn nhận tại các trường vùng sâu, vùng xa của tỉnh, việc dạy học vẫn còn nhiều thách thức.
Theo đó, khoảng cách địa lý xa trường, thiếu phương tiện đi lại, rào cản ngôn ngữ của học sinh đồng bào dân tộc thiểu số, nhận thức của một bộ phận phụ huynh còn hạn chế… khiến việc duy trì chất lượng giáo dục, duy trì sĩ số học sinh là một bài toán khó.
Tiến sĩ Lê Thị Thảo phát biểu tại hội nghị
ẢNH: QUANG VIÊN
Trong khi đó, cơ sở vật chất trang thiết bị ở nhiều khu vực vẫn còn thiếu thốn, chưa đảm bảo như thiếu phòng học bộ môn, thiếu thiết bị dạy học, thiếu sân chơi bãi tập...
Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành có nhiều môn học mới, dạy học tích hợp, dạy học tiếng dân tộc thiểu số... đòi hỏi đội ngũ giáo viên phải có năng lực chuyên môn cao, tư duy sáng tạo...
Tuy nhiên, vẫn còn thiếu giáo viên, do chính sách thu hút, hỗ trợ giáo viên vùng khó khăn chưa đủ mạnh khiến việc bố trí nhân lực chưa đảm bảo.
Các em học sinh dân tộc thiểu số ở Trường mầm non Hoa Hồng phải vất vả để học được tiếng Việt
ẢNH: QUANG VIÊN
"Giải pháp căn cơ là xây dựng chính sách đặc thù về giáo dục vùng dân tộc thiểu số, ưu tiên đầu tư hạ tầng trường lớp, tăng cường giáo viên có chuyên môn phù hợp, nhất là giáo viên biết tiếng bản địa. Cùng với đó, cần đẩy mạnh vận động phụ huynh, mở rộng mô hình bán trú, hỗ trợ học sinh khó khăn, để trường học thực sự trở thành nơi an toàn và gần gũi với các em", bà Thảo đưa ra giải pháp.
Lắng nghe tất cả các ý kiến của chuyên gia, nhà quản lý giáo dục, giáo viên…, bà Ngô Thị Minh Trinh, Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc, phát biểu dứt khoát: "Việc sáp nhập chính quyền địa phương 2 cấp đặt ra yêu cầu phải tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời phải đảm bảo chất lượng giáo dục không ngừng được nâng lên. Địa phương sẽ tiếp tục quan tâm đầu tư trường lớp, xây dựng đội ngũ giáo viên có trình độ, tâm huyết; khuyến khích các phong trào thi đua dạy tốt - học tốt, học sinh tích cực".
Bà Ngô Thị Minh Trinh, Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc, phát biểu tại hội nghị giáo dục
ẢNH: QUANG VIÊN
Thách thức của giáo dục vùng có nhiều học sinh dân tộc thiểu số cao như núi, nhưng không phải không thể vượt qua nếu những chính sách đặc thù được áp dụng đúng, khi ngôn ngữ không còn là rào cản, khi dành cho học trò là sự tôn trọng và yêu thương.
Tại hội nghị nói trên, trong vai trò là diễn giả, Kỷ lục gia thế giới về trí nhớ và học thuật Dương Anh Vũ chia sẻ rằng giáo dục ở vùng sâu, vùng xa phải gieo niềm tin cho học sinh, để các em không chỉ học tốt mà còn dám ước mơ mình có thể đi du học. Nhiều hội đồng giáo sư trên thế giới xét hồ sơ trao học bổng cho học sinh rất thích học sinh vùng nông thôn.
Kỷ lục gia thế giới về về trí nhớ và học thuật Dương Anh Vũ chia sẻ tại hội nghị
ẢNH: QUANG VIÊN
