Sáng 5.12, tại TP.HCM diễn ra hội thảo khoa học quốc tế "Tiếp cận liên ngành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần cho phụ nữ và gia đình". Sự kiện do Trường ĐH Y khoa Charité (Đức), Phân hiệu Học viện phụ nữ Việt Nam, doanh nghiệp xã hội Tâm Nhung và Viện Ứng dụng khoa học tâm lý giáo dục, tổ chức, với sự tham dự của nhiều chuyên gia trong và ngoài nước.
Phụ nữ chịu tác động mạnh nhất
Phát biểu tại hội thảo, GS-TS Đặng Hoàng Minh (Trường ĐH Giáo dục - ĐH Quốc gia Hà Nội), nhấn mạnh gánh nặng rối loạn tâm thần trên thế giới đang tăng nhanh. Ở nhóm phụ nữ, nguy cơ còn cao hơn, đặc biệt trong thai kỳ và sau sinh: tỷ lệ trầm cảm ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình lên tới 24,7%, lo âu sau sinh 16%.
Tại Việt Nam, các nghiên cứu gần đây cho thấy 90% người có vấn đề tâm thần không được tiếp cận dịch vụ điều trị phù hợp. Phụ nữ thường gánh đồng thời vai trò lao động, chăm con, chăm người thân lại đứng trước nguy cơ dễ tổn thương nhất, nhưng khả năng tiếp cận hỗ trợ chuyên môn còn hạn chế. Các yếu tố nguy cơ đến từ bạo lực gia đình, áp lực kinh tế hay việc chăm sóc con nhỏ…
GS-TS Đặng Hoàng Minh (Trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội) trình bày tham luận “Kinh nghiệm thế giới và đề xuất cho Việt Nam” tại hội thảo
ẢNH: NGUYỄN TRÚC
Cần một chiến lược liên ngành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần
GS-TS Tạ Thị Minh Tâm (ĐH Y khoa Charité, Berlin, Đức) cho rằng sức khỏe tâm thần của phụ nữ không nhìn nhận một cách tách biệt hay đơn tuyến. Theo bà, trạng thái tâm lý của một phụ nữ là kết quả của sự giao thoa phức tạp giữa cơ địa sinh học, môi trường cảm xúc, kết cấu gia đình…
Do vậy, việc chăm sóc sức khỏe tâm thần cho phụ nữ cần có cái nhìn đa chiều; ngoài trị liệu tâm lý cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều lĩnh vực. Y học đóng vai trò sàng lọc, điều trị và dự phòng sớm những rối loạn thường gặp. Tâm lý học lâm sàng can thiệp trị liệu và tham vấn phù hợp từng cá nhân. Công tác xã hội giúp kết nối nguồn lực, hỗ trợ phụ nữ vượt qua khó khăn. Bên cạnh đó, luật pháp và chính sách giữ nhiệm vụ tạo khung bảo vệ, đảm bảo quyền tiếp cận dịch vụ, nhất là với những phụ nữ chịu bạo lực hoặc thiệt thòi…
Hội thảo khoa học quốc tế "Tiếp cận liên ngành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần cho phụ nữ và gia đình"
ẢNH: NGUYỄN TRÚC
Theo GS-TS Minh, nhiều quốc gia đã đạt tiến bộ khi đưa sức khỏe tâm thần vào hệ thống y tế ban đầu. Tại Iran, sàng lọc và điều trị rối loạn tâm thần được triển khai ngay ở tuyến cơ sở, giúp phát hiện sớm và hỗ trợ kịp thời. Chile áp dụng mô hình "chăm sóc bậc thang", phân tầng mức độ bệnh để phân bổ nguồn lực hợp lý. Thái Lan lồng ghép chăm sóc tâm thần vào dịch vụ thai sản và sức khỏe bà mẹ - trẻ em, tiếp cận đúng nhóm phụ nữ dễ bị tổn thương.
GS-TS Minh đề xuất năm trụ cột chiến lược: lồng ghép sàng lọc rối loạn tâm thần chu sinh vào chăm sóc ban đầu; chuyển giao một số nhiệm vụ hỗ trợ tâm lý cho nhân viên y tế cơ sở; tăng cường hỗ trợ gia đình và cộng đồng; phát triển giải pháp số để mở rộng tiếp cận; và cải cách chính sách - tài chính để bảo đảm dịch vụ bền vững.
GS-TS Minh cho rằng gia đình là nơi phát hiện sớm dấu hiệu bất ổn và nơi cung cấp chăm sóc dài hạn, hỗ trợ quyết định điều trị; là môi trường nuôi dưỡng cảm xúc an toàn, nền tảng quan trọng cho sự hồi phục của người phụ nữ. Mọi chiến lược hiệu quả đều phải hướng đến việc giúp gia đình trở thành "đồng minh trị liệu".
