Ở Việt Nam, lĩnh vực Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) vốn có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển bền vững cũng đang chứng kiến sự thay đổi sâu sắc nhờ ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giám sát và đào tạo nguồn nhân lực.
Công nghệ số - trụ cột đổi mới trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường
Sự gia tăng của các vấn đề môi trường, biến đổi khí hậu và suy giảm tài nguyên đòi hỏi cách tiếp cận mới trong công tác quản lý, ra quyết định và hoạch định chính sách. Việc ứng dụng các công nghệ hiện đại như Hệ thống thông tin địa lý (GIS), Viễn thám (RS), công nghệ định vị toàn cầu (GNSS), dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành xu thế tất yếu.
Đặc biệt, Việt Nam đang đổi mới mô hình quản trị theo hướng chính quyền địa phương hai cấp, việc tích hợp công nghệ vào hoạt động quản lý TN&MT giúp nâng cao hiệu quả quản trị đất đai, đảm bảo sử dụng hợp lý tài nguyên, đáp ứng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội quốc gia.
Một trong những bước tiến lớn của ngành TN&MT là xây dựng cơ sở dữ liệu và hệ thống thông tin tài nguyên môi trường. Đây là nền tảng cho hệ thống quản lý hiện đại, cho phép lưu trữ, phân tích, hiển thị và chia sẻ dữ liệu không gian. Hệ thống GIS, kết hợp với điện toán đám mây và Big Data, giúp tích hợp dữ liệu đa nguồn - từ bản đồ địa chính, sử dụng đất, đến hiện trạng môi trường - phục vụ hiệu quả công tác quy hoạch, cấp phép và giám sát.
Song song với đó, công nghệ GNSS và Viễn thám đang được ứng dụng rộng rãi trong đo đạc bản đồ, kiểm kê đất đai, giám sát biến động lớp phủ mặt đất hay đánh giá xói lở bờ biển. Đặc biệt, thiết bị bay không người lái (UAV) giúp thu thập dữ liệu nhanh, chính xác, phục vụ thiết lập mô hình 3D và bản đồ chuyên đề - công cụ hữu hiệu cho quy hoạch nông thôn, đô thị, hay các khu vực có nguy cơ sạt lở, ngập úng.
Bên cạnh đó, mô hình hóa và phân tích dữ liệu không gian cho phép dự báo biến động khí hậu, nguy cơ xói mòn, ngập lụt và các tác động môi trường khác. Việc kết hợp AI và học máy (Machine Learning) đang mở ra khả năng tự động nhận dạng, phân tích ảnh vệ tinh và dự báo thiên tai, giúp các cơ quan quản lý chủ động hơn trong ứng phó và ra quyết định.
Tiên phong ứng dụng công nghệ trong đào tạo và nghiên cứu
Tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Khoa Tài nguyên và Môi trường là một trong những đơn vị tiên phong trong việc tích hợp công nghệ số vào đào tạo và nghiên cứu.
Theo định hướng của Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, Khoa đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại (GNSS, GIS, UAV) vào giảng dạy, giúp sinh viên không chỉ nắm vững kiến thức lý thuyết mà còn thành thạo kỹ năng công nghệ trong thực tiễn nghề nghiệp.
Ở bậc đại học, sinh viên các ngành Quản lý đất đai, Quản lý bất động sản, Quản lý tài nguyên và môi trường, Khoa học đất được tiếp cận sớm với hệ thống công nghệ số và các phần mềm xử lý dữ liệu không gian. Điều này giúp hình thành tư duy số, khả năng phân tích không gian và kỹ năng ứng dụng công nghệ trong quy hoạch, giám sát tài nguyên.
Mô hình CSDL Tài nguyên môi trường
Một số chức chức cơ bản của HTTT đất đai
Ở bậc sau đại học, công nghệ trở thành nền tảng của nghiên cứu chuyên sâu. Học viên cao học và nghiên cứu sinh được đào tạo chuyên đề về mô hình hóa tài nguyên, dự báo biến động đất đai – môi trường, phân tích dữ liệu đa nguồn, qua đó công bố các kết quả nghiên cứu trên các tạp chí trong nước và quốc tế.
Khoa hiện cũng triển khai nhiều đề tài ứng dụng công nghệ mới, như đề tài phân vùng nguy cơ cháy rừng tại Hà Tĩnh bằng trí tuệ nhân tạo (AI). Việc tích hợp AI, Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu mở đang tạo ra môi trường nghiên cứu liên ngành, giúp các nhà khoa học, giảng viên và nghiên cứu sinh có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu trực tiếp vào thực tiễn quản lý tài nguyên - môi trường.
Công nghệ không chỉ là công cụ, mà là nền tảng quyết định chất lượng đào tạo nhân lực trong lĩnh vực TN&MT. Việc trang bị kiến thức công nghệ cho sinh viên, học viên giúp họ chủ động thích ứng với xu thế chuyển đổi số, nâng cao năng lực nghiên cứu, phân tích và ra quyết định trong bối cảnh biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
