Tạo mọi điều kiện để lập kỷ lục tiến độ
Văn phòng UBND TP.HCM vừa có văn bản thông báo kết luận của Phó chủ tịch UBND TP Bùi Xuân Cường sau khi nghe báo cáo, đề xuất các dự án của các nhà đầu tư cùng ý kiến của sở, ngành, chuyên gia tại cuộc họp giao ban về tiến độ các dự án đường sắt đô thị (metro).
Theo đó, Phó chủ tịch UBND TP Bùi Xuân Cường giao Sở Tài chính tổng hợp ý kiến các đơn vị liên quan, tham mưu, đề xuất UBND TP về trình tự, thủ tục, xem xét chủ trương đầu tư dự án tuyến đường sắt kết nối trung tâm TP.HCM đến Cần Giờ của Công ty CP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc (Vinspeed), gửi về trước 15.9.
Tương tự, đề xuất các dự án của Công ty CP Tập đoàn Trường Hải (tuyến metro số 2: Tham Lương - Bến Thành, Bến Thành - Thủ Thiêm và tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành) báo cáo UBND TP trước 15.9. Còn dự án tuyến metro số 4 (Đông Thạnh - Khu đô thị Hiệp Phước) của Công ty CP Tập đoàn Sovico và đề xuất dự án Đường sắt nhanh kết nối trung tâm TP.HCM đến Cái Mép - Bàu Bàng - Cần Thơ của Tổng công ty Đầu tư và phát triển công nghiệp - CTCP (Becamex) sẽ phải báo cáo UBND TP trước 25.9.
TP.HCM đang nghiên cứu thêm cơ chế vượt trội để nhanh chóng hoàn thiện mạng lưới metro
Ảnh: Nhật Thịnh
Đây là lần đầu tiên TP.HCM nhận được sự quan tâm rất lớn từ doanh nghiệp (DN) tư nhân đối với các dự án đường sắt đô thị. Với đặc thù vốn lớn, thu hồi vốn quá lâu, thời gian qua, các dự án đường sắt đô thị tại TP.HCM cũng như tại Hà Nội chủ yếu phụ thuộc vào nguồn vốn ODA. Tuy nhiên, sau khi "bộ tứ nghị quyết trụ cột" ra đời ủng hộ tuyệt đối sự tham gia của DN tư nhân vào những công trình trọng điểm quốc gia, cùng những cơ chế đặc thù về đường sắt được luật Đường sắt và Nghị quyết 188 của Quốc hội "mở toang cánh cửa", hàng loạt đề xuất từ các tỉ phú USD đã đổ về TP.
Về tiến độ, đa phần các DN đều cam kết chỉ xây dựng trong khoảng 2 - 4 năm/tuyến nếu được chấp thuận đề xuất. Đây là mốc thời gian kỷ lục, bởi tuyến metro đầu tiên của TP.HCM phải mất gần 20 năm mới chính thức khai trương, nếu tính từ thời điểm bắt đầu triển khai. Ở các quốc gia khác, mỗi tuyến metro cũng cần thời gian trung bình khoảng 5 năm để thi công, chưa kể thời gian chuẩn bị.
Theo lãnh đạo Ban quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR), mặc dù Nghị quyết 188 đã mở ra những cơ chế đặc thù, đặc biệt chưa từng có tiền lệ nhưng thông thường, công tác chuẩn bị như lập dự án, thiết kế, giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, lựa chọn tư vấn, nhà thầu thi công cũng sẽ phải mất khoảng 1 - 2 năm. Do đó, để hoàn thành công tác thi công cơ bản các tuyến metro trước năm 2035 theo Kết luận 49 đòi hỏi một sự thay đổi mang tính cách mạng về công tác triển khai và quản lý dự án. TP đang tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các chính sách đột phá hơn nữa về nguồn vốn, thủ tục đầu tư, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, thủ tục môi trường… để bổ sung vào Nghị quyết 98 sửa đổi. Quan điểm chung là huy động tối đa nguồn lực từ xã hội, từ khối DN tư nhân, tháo gỡ mọi rào cản để xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị nhanh nhất có thể.
Tổng mạng lưới metro của TP.HCM sau sáp nhập lên tới gần 1.000 km
Ảnh: Nhật Thịnh
Ưu tiên những tuyến nào?
Bên cạnh nghiên cứu những cơ chế vượt trội, Phó chủ tịch UBND TP.HCM cũng yêu cầu cơ quan chuyên môn xác định các tuyến đường sắt ưu tiên triển khai thực hiện giai đoạn 2025 - 2035. Trong quy hoạch cũ, trung tâm hành chính Bình Dương có 12 tuyến metro với tổng chiều dài 305 km. Bà Rịa-Vũng Tàu dự kiến xây dựng 3 tuyến metro dài khoảng 125 km, bao gồm tuyến metro số 3 đi qua Vũng Tàu - Bà Rịa - Phú Mỹ và kết nối với sân bay Long Thành. Như vậy, nếu cộng với 12 tuyến metro có tổng chiều dài khoảng 510 km mà TP.HCM đã đưa vào quy hoạch chung, tổng mạng lưới metro của TP.HCM sau sáp nhập lên tới gần 1.000 km, chạy xuyên tâm, nội thị, kết nối tới các cảng biển, các khu công nghiệp tại 2 trung tâm hành chính mới.
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, trước sáp nhập, mỗi địa phương đều có quy hoạch phát triển đường sắt đô thị riêng. Sau khi mở rộng, nhu cầu làm metro càng lớn hơn, song cần phải xác định thứ tự ưu tiên triển khai các đoạn tuyến để tập trung nguồn lực một cách hợp lý. Hiện nay, Đề án xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị của TP.HCM theo Nghị quyết 188 và kế hoạch của TP đã xác định đầu tư đồng loạt 7 tuyến từ nay đến năm 2035.
Trong đó, tuyến metro số 2 hiện đã có 100% mặt bằng, sẵn sàng triển khai theo mô hình TOD được áp dụng cơ chế đặc biệt, đặc thù từ Nghị quyết 188, có thể khởi công ngay trong năm nay đối với đoạn Bến Thành - Tham Lương. Sau đó kéo dài hai đầu, phía bắc nối về Củ Chi, phía đông kết nối khu đô thị Thủ Thiêm. Tuyến metro số 2 sẽ được áp dụng linh hoạt cơ chế, chính sách chỉ định thầu các gói thầu trên đường găng tiến độ dự án, trước mắt là các gói thầu tư vấn đảm bảo theo đúng trình tự, quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật, bảo đảm tính công khai, minh bạch, chi phí hợp lý. TP sẽ tập trung thực hiện thí điểm cho dự án tuyến metro số 2, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm để triển khai cho các tuyến tiếp theo.
Song song, dự án kéo dài tuyến metro số 1, phía đông kéo dài nối với TP mới Bình Dương (cũ); phía tây kéo dài đến An Hạ (Bình Chánh) tạo thành trục đông tây cũng vô cùng quan trọng khi nhu cầu di chuyển giữa 2 khu vực tăng cao sau sáp nhập. Thứ ba là tuyến metro số 3, trục xuyên tâm đông bắc - tây nam, kết nối Bình Dương đến Long An (nay là Tây Ninh). Tiếp đến là cấp bách có tuyến vành khuyên hay còn gọi là vành đai (tuyến số 6) để kết nối liên hoàn các trục xuyên tâm, thuận lợi di chuyển cho người dân từ mọi hướng của TP. Thứ năm là bổ sung các trục dọc bắc nam (tuyến số 4) và tuyến số 5 kết nối đông nam. Tuyến cuối cùng trong danh mục 7 tuyến đầu tư đến năm 2035 là tuyến vành khuyên ngoài - tuyến số 7, mở rộng không gian phát triển TP.HCM. Ngoài ra, tuyến đường sắt kết nối trung tâm TP.HCM với Cần Giờ sẽ được áp dụng ngay các cơ chế đặc thù, đặc biệt của luật Đường sắt (sửa đổi), có nhiều thuận lợi để đẩy nhanh tiến độ.
Phó chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường giao các sở ngành tiếp thu các ý kiến của nhà đầu tư, các chuyên gia, tập trung nghiên cứu luật Đường sắt để làm rõ, xác định đúng tên gọi các dự án đang đề xuất thực hiện tại TP theo quy định (đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương hoặc dự án đường sắt địa phương theo mô hình TOD). Đây là cơ sở để đề xuất bổ sung các dự án mới vào danh mục kèm theo Nghị quyết 188. Đồng thời, Sở Tài chính được giao chủ trì, khẩn trương nghiên cứu, đề xuất bổ sung các nội dung, cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để triển khai nhanh các dự án đường sắt tại TP.HCM vào Đề án sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98.
