Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 45/NQ-CP Chương trình hành động của Chính phủ về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Một trong các mục tiêu quan trọng của Nghị quyết 45 là việc phấn đấu đến năm 2025 có khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp, trong đó có 60.000 đến 70.000 doanh nghiệp quy mô vừa và lớn; đến năm 2030 có ít nhất hai triệu doanh nghiệp; hình thành và phát triển nhiều tập đoàn kinh tế tư nhân mạnh, có tiềm lực, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Nghị quyết cũng đề ra mục tiêu tăng tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP để đến năm 2025 đạt khoảng 55%; đến năm 2030 khoảng 60 - 65% GDP. Năng suất lao động tăng khoảng 5%/năm; hàng năm, khoảng 35 - 40% doanh nghiệp tư nhân có hoạt động đổi mới sáng tạo,...
Trước mục tiêu có 1,5 triệu doanh nghiệp trong năm 2025, các chuyên gia đều nhận định, mục tiêu này rất thách thức và cần phải có những chính sách đột phá thì mới có tính khả thi.
Giao chỉ tiêu phát triển doanh nghiệp mới cho từng tỉnh
TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM). (Ảnh: NVCC).
Đánh giá về mục tiêu này, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp đến năm 2025 là khó khả thi vì chỉ còn thời gian rất ngắn.
Để đạt được mục tiêu này, Chính phủ vừa phải khuyến khích lượng doanh nghiệp mới và hỗ trợ để các doanh nghiệp hoạt động ổn định, tránh trường hợp số rút lui còn cao hơn số thành lập mới.
Theo TS. Cung từ mục tiêu quốc gia, từng địa phương cũng phải đặt mục tiêu về phát triển doanh nghiệp. Mỗi năm phải khuyến khích, phát triển số lượng một số lượng doanh nghiệp thành lập mới và có những giải pháp tương ứng. Chứ không thể đặt ra mục tiêu mà không đi kèm với những giải pháp khả thi và hiệu quả.
Đây là vấn đề rất quan trọng, lực lượng doanh nghiệp của Việt Nam so với một số quốc gia trong khu vực còn rất thấp, số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong những năm gần đây cao khiến nền kinh tế mất đi động lực.
Ông Cung nhắc lại giai đoạn năm 2000-2005, tinh thần của khu vực doanh nghiệp tư nhân rất hứng khởi nhưng sau đó giảm dần và đến nay thì khá hạn chế do bối cảnh gặp nhiều khó khăn.
Hạ An tổng hợp số liệu từ Tổng cục Thống kê.
Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, để đạt mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp năm 2025 cần tính đến việc "nâng cấp" hộ kinh doanh cá thể lên thành doanh nghiệp nếu không mục tiêu này sẽ rất xa vời.
"Trước đây chúng ta đặt mục tiêu đến năm 2020 có một triệu doanh nghiệp nhưng đến nay mới có hơn 800.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Đặc biệt, quý I năm nay cả nước có khoảng 60.000 doanh nghiệp rời khỏi thị trường, nhiều hơn con số 57.000 doanh nghiệp được thành lập. Điều này khiến mục tiêu một triệu doanh nghiệp đã khó đạt được chứ chưa nói đến 1,5 triệu", ông Ánh nói.
Ba nguyên nhân khiến lượng DN thành lập mới rất thấp
Phân tích về nguyên nhân khiến tốc độ phát triển số lượng doanh nghiệp của Việt Nam rất thấp, TS. Ánh cho rằng, trong hai năm 2020 và 2021, các nền kinh tế trên toàn cầu đều phải đối mặt với dịch COVID-19 khiến cho tăng trưởng kinh tế và hoạt động kinh doanh bị sụt giảm. Đây cũng là nguyên nhân đầu tiên và cơ bản nhất khiến số lượng doanh nghiệp không đạt được như kỳ vọng.
Thứ hai là trong giai đoạn dịch bệnh, một số quốc gia phát triển mạnh các hoạt động khởi nghiệp, đầu tư và phát triển liên quan đến 4.0 bởi COVID-19 là một "chất xúc tác" rất hiệu quả. Việt Nam mặc dù có tác động tích cực song các doanh nghiệp chưa nắm bắt tốt được cơ hội để phát triển.
Thứ ba là do yếu tố chủ quan khi tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong năm 2020 và 2021 xuống rất thấp. Vì vậy, số lượng doanh nghiệp thành lập mới có những năm không theo kịp số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường.
Cải cách chính sách vĩ mô, môi trường kinh doanh, đầu tư đã cải thiện nhưng chưa tạo ra môi trường thông thoáng về mặt pháp lý, môi trường, thủ tục để hỗ trợ các doanh nghiệp cũng là một nguyên nhân quan trọng khiến Việt Nam không đạt mục tiêu này.
Với giải pháp về "nâng cấp" hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, ông Ánh cho hay, năm 2017, chúng ta có dự định chuyển một bộ phận trong số hàng triệu hộ kinh doanh cá thể sang thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các chính sách và cơ chế cụ thể để khuyến khích họ chuyển thành doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các thủ tục phức tạp, quản lý chặt chẽ và khó khăn hơn cũng khiến hộ kinh doanh không "mặn mà" trở thành doanh nghiệp, ông Ánh đánh giá.
Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường - giá cả, Bộ Tài chính. (Ảnh: NVCC).
Cụ thể hoá chính sách khuyến khích doanh nghiệp thành lập mới
Đến nay, với việc ban hành Nghị quyết 45 cho thấy quyết tâm rất lớn của Chính phủ về việc phát triển kinh tế tư nhân song mục tiêu năm 2025 có 1,5 triệu doanh nghiệp và 2030 có hai triệu doanh nghiệp vẫn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Loại trừ các yếu tố khách quan theo điều kiện thế giới, Chính phủ cần thúc đẩy thật mạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp từ quá trình thành lập mới đến các hoạt động sản xuất kinh doanh và đơn giản các thủ tục rút lui khỏi thị trường. Chỉ khi có một môi trường thật thông thoáng, mới khuyến khích được các doanh nghiệp thành lập mới hay hộ kinh doanh đăng ký trở thành doanh nghiệp.
Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hoá, đổi mới, sắp xếp khu vực Nhà nước. Rõ ràng, các xung đột giữa khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khu vực doanh nghiệp ngoài Nhà nước cũng là cản trở các doanh nghiệp phát triển, chuyên gia nhìn nhận.
Để giữ vững và phát huy cao độ vai trò của kinh tế tư nhân, cần tiếp tục thực hiện nhất quán quan điểm, chủ trương về vai trò của khu vực này. Cụ thể hóa những quan điểm, chủ trương đó thành những cơ chế, chính sách cụ thể, đồng bộ và nhất quán.
Kinh tế tư nhân phát triển có nghĩa kinh tế Việt Nam phát triển, do đó, các cơ quan chức năng cần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa kinh tế nhà nước với kinh tế tư nhân, TS. Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.
Thứ ba là cần đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp trong các lĩnh vực kinh tế số, kinh tế xanh những lĩnh vực mà Việt Nam đang khuyến khích. Để làm được điều này, theo ông Ánh cần có những chính sách ưu đãi cụ thể cho doanh nghiệp.
