Sáng 15/8, Đại học Kinh tế quốc dân đã tổ chức tọa đàm với chủ đề “Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân".
Phát biểu tại toạ đàm, GS. TS. Ngô Thắng Lợi, Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế quốc dân, nhận định mặc dù vẫn là khu vực dẫn dắt toàn nền kinh tế về tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp, vốn, lao động, nhưng trong quá trình dẫn dắt, khu vực kinh tế tư nhân đang có những dấu hiệu “chững lại”, hay nói cách khác là đang có biểu hiện “hụt hơi”.
Ông cho biết tốc độ tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp, doanh thu, vốn đầu tư hay lao động của khu vực kinh tế tư nhân trong giai đoạn từ 2016 đến nay đang có xu hướng chậm dần so với giai đoạn từ 2011 - 2015, thậm chí thấp hơn khu vực doanh nghiệp FDI.
Đặc biệt, hiện tượng doanh nghiệp không muốn lớn hay thậm chí “mini hoá” có xu hướng ngày càng gia tăng trong những năm gần đây, quy mô bình quân của doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân ngày càng nhỏ hơn nhiều so với doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp FDI cả về vốn, lao động và doanh thu.
Hiện tượng doanh nghiệp tư nhân ngừng hoạt động hoặc tuyên bố phá sản cũng có xu hướng tăng trong những năm gần đây, thậm chí còn cao hơn số doanh nghiệp thành lập mới. Tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân “không có lần sinh nhật thứ hai” lên tới 50%.
“Điều này là một trong những nguyên nhân Việt Nam không hoàn thành được một số chỉ tiêu đặt ra như có ít nhất 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020 hay 12 doanh nghiệp/1.000 dân, cũng như hạn chế việc thực hiện mục tiêu hiệu quả kinh doanh”, chuyên gia nhận định.
Về hiệu quả kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân, ông Lợi cho hay tỷ lệ số doanh nghiệp thua lỗ hàng năm chiếm gần 50% tổng số doanh nghiệp, cao hơn nhiều so với khu vực kinh tế Nhà nước và khu vực FDI.
Theo số liệu năm 2022 của Tổng cục thống kê (nay là Cục Thống kê, Bộ Tài chính), lợi nhuận trước thuế bình quân của một doanh nghiệp tư nhân chỉ bằng 0,52% của doanh nghiệp Nhà nước và gần 3,1% của doanh nghiệp FDI. Bên cạnh đó, theo số liệu năm 2023, năng suất lao động của khu vực kinh tế tư nhân chỉ bằng 34% năng suất lao động của khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khoảng 69% năng suất lao động của khu vực FDI.
Ông Lợi cũng chỉ ra rằng năng lực khoa học – công nghệ của khu vực kinh tế tư nhân còn yếu, với số doanh nghiệp công nghệ cao chỉ chiếm 12,1%. Thu nhập của người lao động khu vực tư nhân cũng đang ở mức thấp nhất, chỉ bằng 57,1% so với khu vực Nhà nước và 80,5% so với khu vực FDI.
Toàn cảnh toạ đàm "Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân".. (Ảnh: AM).
Theo GS. TS. Ngô Thắng Lợi, có 4 “nút thắt” gây hạn chế phát triển khu vực kinh tế tư nhân, gồm: bất cập trong nhận thức về vai trò của kinh tế tư nhân; hệ thống chính sách còn nhiều khía cạnh thiếu tính bao trùm; chưa có mô hình thích hợp, có hiệu quả để gắn kết các bộ phận cấu thành của lượng kinh tế tư nhân trong nước; doanh nhân Việt Nam hiện đang thiếu những đặc tính cần thiết trong bối cảnh nền kinh tế hiện đại và cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn.
Nhìn nhận dưới góc độ doanh nghiệp, TS. Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển Indel, cho biết sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, đóng góp khoảng 43% GDP, 57% tăng trưởng GDP năm 2024 và sử dụng hơn 82% lực lượng lao động.
Tuy nhiên, theo ông Thế, doanh nghiệp tư nhân vẫn chưa phát huy hết tiềm năng do tồn tại nhiều hạn chế nội tại như quy mô nhỏ, năng lực quản trị yếu, cùng với các rào cản từ môi trường thể chế, chính sách và thị trường.
"Mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp và đóng góp 55% GDP vào năm 2025 như Nghị quyết 10 đề ra vẫn còn xa vời. Cùng với đó, tỷ lệ doanh nghiệp trên dân số hiện ở mức thấp so với khu vực cũng cho thấy sức bật còn hạn chế của kinh tế tư nhân", Chủ tịch HĐQT Công ty Indel đánh giá.
Cần có các mô hình gắn kết để doanh nghiệp lớn dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ phát triển
Để đạt được tốc độ tăng trưởng cao so với hiện tại, đảm bảo kinh tế tư nhân là động lực tăng trưởng chính trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số trong thời gian tới, GS. TS. Ngô Thắng Lợi nhấn mạnh cần phải tích cực tháo gỡ các nút thắt kìm hãm sự phát triển của khu vực này trong nhiều năm qua.
Trong đó, ông kiến nghị hoàn thiện tư duy và xác định vị trí của kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất trong hệ thống kinh tế quốc gia để thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số.
Song song đó, cần đề xuất mô hình và các chính sách thực hiện mô hình phát triển bao trùm hệ thống doanh nghiệp với mục tiêu bảo đảm cho các loại hình doanh nghiệp (khu vực tư nhân, Nhà nước và FDI) đều có cơ hội ngang nhau trong tiếp cận đầu vào, trong quá trình kinh doanh và phân phối kết quả đầu ra của hoạt động kinh doanh.
Chuyên gia cũng kiến nghị cần hoàn thiện các mô hình gắn kết lực lượng kinh tế tư nhân của người Việt Nam. Trong đó, cần đề xuất các mô hình và giải pháp gắn kết lực lượng kinh tế tư nhân có các quy mô khác nhau và các giải pháp tổ chức liên kết doanh nghiệp người Việt Nam ở nước ngoài và doanh nghiệp tư nhân trong nước trên địa bàn địa phương có doanh nghiệp với việc nâng cao năng lực của doanh nhân Việt.
Về phía doanh nghiệp, TS. Trần Văn Thế kiến nghị Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và ổn định, đặc biệt trong các lĩnh vực đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công – tư; loại bỏ cơ chế xin – cho và mở rộng không gian phát triển cho khu vực tư nhân ở các lĩnh vực trước đây vốn thuộc khu vực Nhà nước. Đồng thời, cải cách thủ tục hành chính cũng cần thực chất hơn, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Chính phủ cần cải thiện khả năng tiếp cận nguồn lực cho doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là vốn, đất đai và nhân lực chất lượng cao. Trước mắt, cần tăng tỷ trọng tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hỗ trợ lãi suất cho dự án chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, đồng thời cải cách thủ tục thuê đất, mở rộng quỹ đất công nghiệp và đẩy mạnh đào tạo nhân lực công nghệ, quản trị.
Theo ông Thế, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh phải trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển doanh nghiệp tư nhân. Do đó, Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và tư vấn kỹ thuật cho doanh nghiệp tiên phong về R&D, công nghệ xanh, ESG, đồng thời xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cấp địa phương, kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trường đại học và nhà đầu tư.
Ngoài ra, để khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, ông Thế cũng đề xuất thúc đẩy các mô hình liên kết doanh nghiệp từ cụm ngành đến chuỗi cung ứng nội địa.
"Nhà nước nên hỗ trợ tài chính cho sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt SME và tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia", Chủ tịch Indel nêu rõ.
