Phát biểu tại buổi công bố Báo cáo Cập nhật tình hình Kinh tế Việt Nam của Ngân hàng Thế giới (WB) diễn ra sáng 8/9, ông Sacha Dray, Chuyên gia WB chỉ ra rằng, bên cạnh xuất khẩu, một trong những điểm sáng kinh tế trong 6 tháng vừa qua là đầu tư công.
Trọng tâm chính sách của Việt Nam trong 6 tháng vừa qua nổi bật là việc tăng mạnh về đầu tư công, mở rộng tài khóa. Đầu tư công được đẩy mạnh cả ở cấp trung ương và địa phương với mức tăng trưởng 34%.
Việt Nam cũng đang triển khai hàng loạt dự án trọng điểm như: Đường cao tốc Bắc – Nam, đường sắt kết nối Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, các dự án điện trong quy hoạch Điện VIII.
"Hầu hết các dự án trọng điểm này sẽ được hoàn thành trong vòng 5 năm tới nhưng ngay từ khi bắt đầu khởi công đã tác động rất nhiều đến hoạt động xây dựng, thi công hoặc nhu cầu vật liệu xây dựng, từ đó sẽ tác động đối với tăng trưởng trung hạn", ôngSacha Dray nhìn nhận.
Ông Sacha Dray, Chuyên gia WB. (Ảnh: Hạ An).
Dù vậy, chuyên gia WB cũng chỉ ra hai thách thức. Thứ nhất là nguồn tài chính cho các dự án hạ tầng. Với nhu cầu đầu tư ngày càng tăng, Chính phủ đã tăng phát hành trái phiếu chính phủ khoảng 30% trong năm nay. Vì vậy, bên cạnh nguồn vốn công, Chính phủ cũng phải huy động các doanh nghiệp tư nhân tham gia để đầu tư công thực sự dẫn dắt nguồn lực tư nhân.
Thách thức thứ hai là tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công. Theo ông, trong một vài năm trước, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công liên tục dưới 80%. Và mặc dù đã một số những cải thiện trong năm nay nhưng không thể chắc chắn rằng những thách thức đối với hoạt động giải ngân vốn đầu tư công không gia tăng trong những năm tiếp theo.
Trong năm 2024, số vốn chưa giải ngân theo kế hoạch và chuyển nguồn từ kế hoạch chi tiêu năm chiếm khoảng 10% GDP. Điều này cho thấy thách thức trong việc thực hiện .
Chuyên gia từ WB nhấn mạnh, chính sách tài khóa có thể hỗ trợ cho khả năng chống chịu và viễn cảnh tăng trưởng của nền kinh tế. Dư địa chính sách tiền tệ nới lỏng bị hạn chế do lãi suất thực đã tương đối thấp và chênh lệch lãi suất với các thị trường quốc tế đang được thu hẹp.
Với nợ công ở mức thấp như hiện nay, dư địa tài khóa vẫn còn để quản lý những rủi ro bên ngoài, chẳng hạn nhằm dự phòng cho tác động ngắn hạn của các lĩnh vực có nguy cơ nhất với xuất khẩu sang Mỹ.
Mặc dù nền kinh tế được dự báo sẽ tăng trưởng vững chắc trong giai đoạn 2025 - 2026, nhưng thiếu hụt về hạ tầng đòi hỏi phải đẩy mạnh đầu tư. Dư địa tài khóa hiện nay có thể dành nguồn lực cần thiết cho những dự án đó để đảm bảo tăng trưởng bền vững trong trung và dài hạn.
Quản lý đầu tư công cần được tối ưu hóa song song với tăng đầu tư - về năng lượng, logistics và giao thông - để đảm bảo triển khai đầu tư theo đúng ưu tiên, định hướng quy hoạch và đảm bảo hiệu suất, cũng như quản lý nợ và rủi ro đầy đủ.
Ba bài toán trong đầu tư công
TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Ban Quốc tế và Chính sách hội nhập, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính. (Ảnh: Hạ An).
Đồng tình với quan điểm đầu tư công là một trong những động lực chính dẫn dắt tăng trưởng trong giai đoạn yếu tố bên ngoài khó khăn song TS.Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Ban Quốc tế và Chính sách hội nhập, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính lại chỉ ra bài toán cần cân nhắc khi đẩy mạnh đầu tư công.
Theo ông, để tăng trưởng hai con số trong khi không cải thiện được nhiều năng suất lao động thì phải có một số vốn rất lớn. "Theo tính toán của chúng tôi, để GDP tăng trưởng được hai con số cần tăng tỷ lệ đầu tư công/tổng chi ngân sách lên tới 40% trong khi hiện tại chỉ khoảng 32%", ông Thắng nói.
Điều này nảy sinh một số vấn đề cần giải quyết. Thứ nhất, chúng ta luôn kỳ vọng đầu tư công có thể kích thích đầu tư tư nhân tăng lên. Tuy nhiên, khi một nguồn vốn đầu tư công cực lớn được đưa ra nền kinh tế thì liệu rằng có sự triệt tiêu giữa đầu tư công với lại đầu tư tư nhân hay không?
Bởi để có nguồn lực đầu tư công, ngoài ngân sách, Chính phủ cũng huy động từ tín dụng, trái phiếu để phục vụ cho các dự án hạ tầng. Điều này vô tình cũng có thể làm hạn chế nguồn vốn tư nhân đầu tư vào phát triển hạ tầng.
Bài toán thứ hai là việc huy động vốn ODA hay vay từ các nguồn quốc tế nhưng không triển khai dự án được ngay thì cũng gây ra sự lãng phí.
Bài toán cuối cùng liên quan đến việc giao vốn cho các cái doanh nghiệp tư nhân thực hiện dự án trọng điểm. Vừa rồi, một số doanh nghiệp đã đề xuất đứng ra thực hiện Dự án Đường sắt cao tốc Bắc - Nam.
Trong đó, doanh nghiệp từ nhân vừa đi huy động vốn, vừa vận hành các dự án sau này nhưng vẫn cần nguồn vốn đầu tư công nhất định. Trên thực tế, nhiều dự án đầu tư công thường bị chậm tiến độ cho thấy Nhà nước cũng có những hạn chế nhất định trong việc đảm bảo tiến độ. Còn với tư nhân, họ có khả năng quản lý để đẩy nhanh tốc độ các dự án.
"Vậy cơ chế như thế nào để có thể tận dụng ưu thế của doanh nghiệp tư nhân? Tôi rất ủng hộ việc có một cơ chế mà doanh nghiệp có thể tham gia để đẩy tốc độ triển khai các dự án đầu tư công lên", ông Thắng nói.
Theo ông, việc tham gia của khu vực tư nhân không nên chỉ dừng lại ở các dự án có vốn nhà nước mà còn có thể tham gia cả các dự án vay ODA để đảm bảo được mục tiêu tiến độ và giải ngân nguồn vốn đó một cách có hiệu quả.
