Trước bối cảnh GDP tháng 9 tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ nhưng xuất khẩu thì giảm, có ý kiến cho rằng đã đến lúc phải phá giá VND để hỗ trợ tăng trưởng xuất khẩu. Câu chuyện đặt ra là liệu phá giá đồng tiền thì có tốt cho xuất khẩu hay không?
Tại talkshow "Tỷ giá toàn cảnh", CEO AFA Capital, ông Nguyễn Minh Tuấn phải hiểu về cơ chế điều hành tỷ giá của Việt Nam, thì mới đưa ra nhận định phá giá hay không phá giá tiền đồng. Mức độ linh hoạt trong cơ chế điều hành tỷ giá sẽ phụ thuộc vào nền kinh tế, vốn hóa của nền kinh tế cũng như mức độ tham gia vào thương mại thế giới.
Trên thế giới, nhiều quốc gia có thương mại và kiểm soát dòng vốn thoải mái, thì họ đã thả nổi hoàn toàn tỷ giá như Mỹ, Nhật Bản. Một số trường hợp đồng nội tệ quá yếu và đã bị USD hóa hoàn toàn. Bên cạnh đó là những liên minh tiền tệ như EU, hoặc một số đồng tiền neo cố định như trường hợp của Hongkong hay Brunei.
Hầu hết nước Đông Nam Á hay Đông Á điều hành tỷ giá theo cơ chế thả nổi có quản lý. Riêng Việt Nam và Trung Quốc, cơ chế điều hành là thả nổi có quản lý nhưng trong một biên độ nhất định, khoảng +/- 3%.
Về cách tính tỷ giá trung tâm, năm 2016, NHNN dựa vào ba trụ cột là thị trường liên ngân hàng; biến động của rổ 8 đồng tiền tại các quốc gia có quan hệ thương mại đầu tư lớn với Việt Nam bao gồm USD, EUR CNY JPY SGD KRW THB TWD và các cân đối kinh tế vĩ mô tiền tệ phù hợp với mục tiêu chính sách tiền tệ.
Trước năm 2016, Việt Nam giữ cơ chế tỷ giá cố định và không linh hoạt. Khi sức ép ở thị trường liên ngân hàng chạm trần, thì toàn bộ thị trường không giao dịch nữa và đợi NHNN phá giá hoặc bán ra ngoại tệ.
Song tại thời điểm đó, dự trữ ngoại hối của Việt Nam chưa linh hoạt nên cũng không có chuyện bán ngoại hối ra mà chỉ có “phá giá”. Điều này là tạo ra tâm lý cho người xuất khẩu có USD thì không muốn bán USD, còn tỷ giá ngoài chợ đen sẽ có hiện tượng găm giữ, chờ thời điểm NHNN phá giá đồng tiền.
Chuyên gia đánh giá cơ chế này khá cứng nhắc và không theo diễn biến thị trường. Chính vì vậy từ năm 2016 trở đi, cơ chế điều hành đã có sự thay đổi. Khi tỷ giá trung tâm tăng thì giá trần, giá sàn tăng và điều tiết của NHNN sẽ thông qua việc mua vào bán ra một cách linh hoạt tùy theo diễn biến trên thị trường”, ông Tuấn lý giải.
Với cơ chế trên, chúng ta điều hành dự trữ ngoại hối như thế nào và có sức ép gì? CEO AFA Capital cho biết có ba đối tác trên thị trường bao gồm thị trường liên ngân hàng, thị trường tự do và NHNN sẽ tham gia vào các thị trường này.
Ở thời điểm hiện tại muốn điều hành tỷ giá, chúng ta cần xem lại thị trường tự do và đường thông giữa ngân hàng thương mại và thị trường tự do. Đồng thời cần xem lại trạng thái ngoại hối của các ngân hàng, quy mô vốn của các ngân hàng.
Chúng ta không nên tranh luận phá giá hay không phá giá mà đầu tiên cần kiểm soát được thị trường ngoại hối thông qua hai thị trường: thị trường tự do và thị trường liên ngân hàng.
CEO AFA Capital, Nguyễn Minh Tuấn
Theo quan điểm của ông Tuấn, tỷ giá có ảnh hưởng đến lạm phát, nợ công và cán cân tổng thể xuát nhập khẩu. Với những biểu hiện trên thị trường, chuyên gia cho rằng chưa đến lúc phải dùng từ “phá giá” mà cần kiểm soát hai thị trường nói trên thông qua trạng thái ngoại tệ của các ngân hàng.
Không nên để USD từ ngân hàng “tuồn” ra chợ đen và ngân hàng được mua ngoại tệ từ NHNN phải phục vụ nhu cầu thanh toán thật chứ không phải để đầu cơ.
Áp lực tỷ giá, lạm phát là vấn đề lớn trong năm 2023
Về mối quan hệ giữa tỷ giá và lạm phát, chuyên gia cho biết từ năm 2016 trở đi, mỗi đợt tỷ giá tăng sẽ ảnh hưởng ngay đến lạm phát trong thời điểm đó. Đến thời điểm hiện tại, Chính phủ đang kiểm soát rất tốt lạm phát bằng cách giảm thuế đối với xăng dầu.
"Nếu chúng ta không kiểm soát điều này tốt, với áp lực tỷ giá tăng, lạm phát của năm 2023 sẽ là một vấn đề lớn và ảnh hưởng đến túi tiền của mọi người", chuyên gia nói.
Ở góc nhìn rộng hơn, chuyên gia cho rằng tỷ giá có ảnh hưởng đến tổng nợ công của Việt Nam, bao gồm đồng ngoại tệ và nội tệ. Nếu tỷ giá tăng thì VND mất giá đi và chúng ta sẽ phải mua ngoại tệ để trả nợ cộng với lãi suất sẽ khiến cho sức ép về nợ công lớn hơn.
Ông Tuấn cho biết nợ công so với GDP đang ở mức cho phép khoảng 60% nhưng đến năm 2021 con số này đã giảm xuống còn 43,1%. Hơn nữa, thị trường trái phiếu chính phủ rất phát triển trong thời gian gần đây, chính vì đó, nợ vay chính phủ đang chuyển dần về đồng nội tệ.
Như vậy, nếu chúng ta kiểm soát tốt lạm phát và lãi suất, sẽ kiểm soát được nợ công và không bị phụ thuộc quá nhiều vào tỷ giá USD/VND.
Ngoài ra, tỷ giá tăng sẽ ảnh hưởng đến cán cân tổng thể và ngay thời điểm hiện tại, cán cân tổng thể của Việt Nam đang âm trong 6 tháng đầu năm 2022. Với cán cân vốn tài chính, khi lãi suất tăng, nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam phải có mức lãi suất tăng cao tương ứng thì họ mới đầu tư. Hiện tại, dòng vốn đầu tư trực tiếp (FDI) và vốn đầu tư gián tiếp, tức dòng vốn của các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán đều đang giảm đi.
Với cán cân vãng lai, cán cân gồm bốn cấu phần trong đó nổi bật là cán cân thương mại. Số suất nhập khẩu của Việt Nam cũng đang âm trong 6 tháng đầu năm, tức tiền ngoại tệ thu về thấp hơn so với ngoại tệ chi ra, điều đó sẽ tác động ngược lại đến tỷ giá, chuyên gia cho biết thêm.
