Chưa có metro, đường sắt, đừng vội bàn dọn hết đường bay quốc tế ra Long Thành

Từ trung tâm TP.HCM tới Tân Sơn Nhất khoảng 8 - 10 km thì tới sân bay Long Thành khoảng 40 km. Đó là lo ngại lớn nhất của người dân TP.HCM và các chuyên gia trước câu hỏi "có nên chuyển bay quốc tế từ Tân Sơn Nhất về Long Thành?".

Sân bay sắp về đích vẫn chưa nhìn thấy đường kết nối

Theo ACV, quy hoạch hạ tầng giao thông kết nối hiện nay đã tính đến việc mở rộng và đa dạng hóa hướng tiếp cận để tránh tình trạng "một tuyến đường gánh cả sân bay".

Cụ thể, dự án mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây (CT01) đã được chính thức phê duyệt, chuẩn bị triển khai, dự án nâng cấp mở rộng từ 4 làn lên 8 - 10 làn xe, bổ sung các làn dừng khẩn cấp, cải thiện các nút giao và hệ thống thoát nước. Thời gian di chuyển từ trung tâm TP.HCM tới Cảng Long Thành dự kiến chỉ khoảng 40 - 45 phút sau khi mở rộng.

Đồng thời, tuyến Vành đai 3 kết nối trực tiếp Bình Dương, Đồng Nai, Long An với cao tốc CT01 và các tuyến cao tốc khác cũng đang được gấp rút thi công. Hành khách từ các tỉnh này có thể đi thẳng đến sân bay Long Thành mà không cần qua trung tâm TP.HCM, giảm áp lực lưu thông trên trục chính CT01.

Ngoài ra, hành khách có thể di chuyển qua các hướng cao tốc mới gồm: Cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu phục vụ hành khách từ Bà Rịa - Vũng Tàu và khu vực cảng Cái Mép - Thị Vải đi thẳng tới Long Thành; cao tốc Dầu Giây - Phan Thiết tạo kết nối nhanh cho khu vực Nam Trung bộ, đồng thời phân tải cho CT01; cao tốc Bến Lức - Long Thành kết nối trực tiếp miền Tây Nam bộ với LTIA, tránh đi vòng qua trung tâm TP.HCM.

Tuy nhiên, hầu hết các tuyến đường cao tốc này đều chưa "chốt" chính xác được ngày về đích. Đơn cử, dự án mở rộng cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây vừa mới được phê duyệt hôm 11.8. Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) cho biết dự án được triển khai theo công trình xây dựng khẩn cấp, dự kiến khởi công vào ngày 19.8 và cơ bản hoàn thành công trình vào tháng 12.2026. Riêng cầu Long Thành hợp long cầu chính tháng 12.2026 và hoàn thành các hạng mục còn lại tháng 3.2027. 

Tương tự, tuyến Vành đai 3 chạy hết tốc lực cũng dự kiến tới quý 2 năm sau mới hoàn thành; cao tốc Bến Lức - Long Thành hồi đầu năm cũng đã điều chỉnh thời gian hoàn thành vào ngày 30.9.2026 để đảm bảo thời gian hoàn thành cầu dây văng Phước Khánh. 

Trong khi đó, Thủ tướng Chính phủ vừa yêu cầu chủ đầu tư tăng tốc, đưa sân bay Long Thành vào sử dụng ngay trong năm nay. Như vậy, sân bay khai thác rồi nhanh nhất cũng phải 1 năm sau, 3 tuyến cao tốc huyết mạch là TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, cao tốc Bến Lức - Long Thành và Vành đai 3 mới có thể đồng bộ hoàn thiện để cùng tạo cộng hưởng kết nối.

Hệ thống đường sắt và metro còn... mịt mù hơn. ACV dẫn chứng tuyến đường sắt nhẹ Thủ Thiêm - Long Thành phục vụ vận tải hành khách tốc độ cao từ trung tâm TP.HCM tới sân bay, thời gian dự kiến chỉ khoảng 20 - 25 phút, kết nối đồng bộ với mạng lưới metro trong thành phố, giúp hành khách quốc tế có thể từ ga metro trung tâm di chuyển thẳng tới sân bay mà không cần phương tiện cá nhân.

Thế nhưng, Bộ Xây dựng đến nay đã 2 lần trình Chính phủ phương án giao TP.HCM chủ trì xây dựng tuyến đường sắt này, vẫn chưa được thông qua. Nếu đề xuất này được thông qua ngay trong năm nay, cộng với một hệ thống các cơ chế đặc thù, đặc biệt được áp dụng, trong điều kiện thi công thuận lợi nhất, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành sẽ được khởi công cuối năm 2026, đến năm 2029 mới xong. Nghĩa là, sân bay Long Thành đi vào hoạt động thì sớm nhất 4 - 5 năm nữa mới có đường sắt kết nối tới trung tâm TP.HCM.

Ngoài ra, hai tuyến đường sắt đô thị số 6 kết nối Tân Sơn Nhất với đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành (nút giao Phú Hữu) và tuyến đường sắt đô thị số 2 kết nối từ Cảng Tân Sơn Nhất đến ga Thủ Thiêm hiện TP.HCM còn chưa khởi động.

Nhiều trở ngại ảnh hưởng tới khai thác sân bay Long Thành

Chuyên gia kinh tế, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh trong câu chuyện khai thác hiệu quả Cảng HKQT Long Thành, hệ thống giao thông kết nối đóng vai trò quyết định. Trong bối cảnh mạng lưới giao thông kết nối từ TP.HCM tới Long Thành còn khuyết, ACV trước mắt vẫn nên duy trì bay quốc tế một số chặng ngắn tại sân bay Tân Sơn Nhất theo phương án 2 của đơn vị tư vấn. Sau khi có hệ thống giao thông kết nối thuận tiện từ trung tâm TP.HCM đến Long Thành, đặc biệt là sau khi hoàn thành đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành thì mới bàn đến chuyện có nên chọn phương án 1 - chuyển hết đường bay quốc tế sang Long Thành hay không.

Đồng quan điểm, GS-TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh (ĐH Kinh tế TP.HCM) cho rằng nhiều nước trên thế giới cũng phát triển sân bay xa thành phố hoặc một thành phố duy trì 2 sân bay lớn. Quan trọng nhất là kết nối giao thông, trong đó mạng lưới metro và xe buýt là nhất định phải có. Với tình trạng hiện nay, nếu ngay lập tức chuyển hết mạng bay quốc tế cả hành khách và hàng hóa từ Tân Sơn Nhất ra Long Thành sẽ gây nên nhiều bất cập, lớn nhất là ách tắc giao thông và khó khăn kết nối với các đường bay nội địa.

Trên thế giới, nhằm tạo thuận lợi cho hành khách và các hãng hàng không, phần lớn các sân bay nằm xa trung tâm như (Narita (Nhật Bản), Incheon (Hàn Quốc), Charles De Gaulle (Pháp), Frankfurt (Đức), Amsterdam (Hà Lan), …) đều phát triển hệ thống giao thông đồng bộ, kết nối đa phương thức, thuận tiện và nhanh chóng. Đây là điều kiện tiên quyết số một và quan trọng nhất. Nếu việc di chuyển giữa sân bay và trung tâm thành phố quá khó khăn, tốn thời gian hoặc chi phí, hành khách và nhân viên sẽ ngần ngại sử dụng sân bay đó. 

Hệ thống giao thông đồng bộ bao gồm đa dạng các loại hình phương tiện như đường bộ cao tốc (xe bus trung chuyển, xe cá nhân, taxi, taxi công nghệ) và đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị. Ngoài ra, tùy điều kiện thực tế một số nước còn có thêm kết nối đường thủy. Đặc biệt, theo các chuyên gia, kết nối đường sắt tỏ ra vô cùng quan trọng khi cung cấp phương thức kết nối nhanh chóng, thuận tiện, đáng tin cậy (không bị kẹt xe như đường bộ), vận chuyển số lượng lớn với chi phí thấp.

Bên cạnh đó, các quốc gia đều tập trung quy hoạch đô thị và phát triển "thành phố sân bay" (Airport City). Thay vì chỉ là một sân bay đơn độc, cần quy hoạch một hệ sinh thái kinh tế xung quanh nó với đầy đủ các tiện nghi như khách sạn (cho hành khách, cho tổ bay, nhân viên hàng không), trung tâm mua sắm, ăn uống, giải trí, trung tâm hội nghị, nhà ở xã hội, trường học, bệnh viện phục vụ cho lực lượng lao động làm việc tại sân bay.

Tất cả các yếu tố trên đều đang thiếu, là trở ngại lớn nhất dự báo sẽ ảnh hưởng tới khai thác "siêu" sân bay Long Thành sau khi đưa vào hoạt động.