Hãy tưởng tượng một chiến đấu cơ không người lái cất cánh từ boong tàu container, lao vút với tốc độ Mach 1.2 nhờ AI ‘thông minh’ từng đánh bại phi công F-16 trong dogfight thực chiến, và bay 3.700km mà không cần GPS.
Đó chính là X-BAT, kiệt tác công nghệ của Shield AI, biến drone từ ‘trợ thủ’ thành ‘sát thủ tự chủ’ trong môi trường tranh chấp, hứa hẹn lật ngược thế cờ không chiến thế kỷ 21 với chi phí chỉ bằng 1/10 tiêm kích thông thường.
X-BAT: Trái Đất là đường băng của chúng ta. VIDEO: Shield AI
X-BAT (eXperimental Battlefield Air Teammate) là sản phẩm chiến lược của Shield AI, được thiết kế như một nền tảng CCA (Collaborative Combat Aircraft - hệ thống máy bay chiến đấu không người lái tiên tiến, được thiết kế để hoạt động cùng với các máy bay chiến đấu có người lái trong tương lai, như một 'cánh tay phải đắc lực') thuộc nhóm 5 theo phân loại NATO – tức là drone nặng trên 600kg, có khả năng thực hiện nhiệm vụ chiến đấu cao cấp.
Dự án đã được phát triển trong 18 tháng qua, với chuyến bay thử nghiệm đầu tiên dự kiến vào năm 2026 và sẵn sàng triển khai chiến đấu vào 2028.
Không giống các drone thông thường, X-BAT kết hợp thiết kế cánh bay (flying wings - lетающее крыло) tàng hình, lấy cảm hứng từ B-2 Spirit thu nhỏ, nhằm giảm thiểu dấu vết radar và nhiệt.
Kích thước của X-BAT khá gọn gàng: chiều dài thân khoảng 8 mét, sải cánh 11-12 mét, chiều cao dưới 1,5 mét, và khối lượng cất cánh lên đến vài tấn.
Đặc biệt, cánh có thể gập lại để dễ dàng vận chuyển bằng phương tiện vận tải (trailer) hoặc tàu chở hàng, giúp triển khai nhanh chóng ở các khu vực xa xôi như Thái Bình Dương.
Về hệ thống động lực, X-BAT sử dụng một động cơ phản lực (turbojet) mạnh mẽ, được hợp tác phát triển với các ông lớn như Pratt & Whitney hoặc General Electric, có thể là biến thể F110 hoặc F100 – những động cơ từng chứng minh trên F-16.
Điểm nổi bật là tỷ lệ lực đẩy/trọng lượng vượt quá 1:1, cho phép máy bay đạt tốc độ siêu thanh lên đến Mach 1,2 (khoảng 1.500 km/h) khi kích hoạt buồng đốt sau.
Động cơ được đặt ở đuôi, với vòi phun bao phủ lớp vỏ che chắn để giảm phát hiện hồng ngoại và radar, đồng thời tích hợp công nghệ vector lực đẩy (thrust vectoring) toàn trục – một tính năng hiếm thấy, đòi hỏi kiểm soát chính xác vượt quá khả năng phi công con người.
Nhờ đó, X-BAT không chỉ bay nhanh mà còn duy trì độ cao hoạt động lên đến 15km, phù hợp cho các nhiệm vụ tầm cao chiến lược.
Khả năng VTOL (Vertical Take-Off and Landing - cất hạ cánh thẳng đứng) là 'linh hồn' của X-BAT, giải quyết triệt để "nỗi ám ảnh khoảng cách" trong các chiến dịch phân tán.
Theo cơ chế "tail-sitter" (ngồi đuôi), máy bay cất cánh và hạ cánh bằng cách đứng gần như thẳng đứng với góc nghiêng nhẹ về phía trước, sử dụng bệ phóng di động trên trailer hoặc trực tiếp từ boong tàu – kể cả tàu container thông thường, nơi có thể chứa đến 60 chiếc.
Quá trình phóng chỉ mất vài phút: bệ nâng drone lên vị trí dọc, kích hoạt động cơ để lơ lửng, rồi chuyển sang chế độ bay ngang; hạ cánh ngược lại mà không cần đường băng hay hạ cánh dù.
Điều này cho phép X-BAT hoạt động từ đảo nhỏ, tàu đổ bộ lưỡng cư, hoặc thậm chí khu vực địa hình gồ ghề, giảm phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng sân bay và tàu tiếp dầu – một lợi thế lớn trong môi trường tranh chấp.
Về hiệu suất bay, X-BAT vượt trội với phạm vi khoảng 3.700km (hơn 2.000 hải lý) khi mang tải đầy đủ, đủ để thực hiện các sứ mệnh "nhảy đảo" mà không cần tiếp nhiên liệu giữa chừng.
Máy bay có khả năng cơ động ngay cả khi vũ trang, đảm bảo linh hoạt trong không chiến hoặc tấn công mặt đất.
Tải trọng là điểm mạnh khác: khoang vũ khí nội bộ chứa được hai tên lửa không đối không AIM-120 hoặc bom dẫn đường, trong khi các điểm treo ngoài hỗ trợ tên lửa hành trình cho chế độ "beast mode" (không tàng hình).
Tổng tải trọng lớn hơn các mẫu CCA thế hệ đầu, cho phép đa dạng hóa nhiệm vụ từ trinh sát tình báo (ISR), chiến tranh điện tử (EW), đến không kích và đánh chặn.
Công nghệ cốt lõi làm nên sức mạnh của X-BAT chính là hệ thống trí tuệ nhân tạo Hivemind – "bộ não kỹ thuật số" do Shield AI phát triển, từng được kiểm chứng qua cuộc dogfight thực tế trên F-16 X-62A VISTA năm 2024, nơi AI đánh bại phi công có người lái mà không cần can thiệp.
Hivemind cho phép drone hoạt động hoàn toàn tự chủ trong môi trường bị cô lập: không GPS, không liên lạc đáng tin cậy, thậm chí dưới nhiễu điện tử nặng.
Nó xử lý các chiến thuật phức tạp như đội hình bay động, phân tích dữ liệu thời gian thực từ cảm biến (radar quét bên, quang học, EW tích hợp ở cạnh trước cánh), và điều chỉnh hành vi theo tình huống – ví dụ, chuyển từ "wingman trung thành" sang săn lùng độc lập.
Hệ thống này không chỉ giảm rủi ro cho phi công mà còn rút ngắn chuỗi tiêu diệt mục tiêu, biến X-BAT thành "nhân tố nhân đôi lực lượng" cho các tiêm kích có người lái như F-16, F-22 hay F-35.
X-BAT đại diện cho sự chuyển dịch từ máy bay có người lái sang hệ thống tự chủ phân tán, với chi phí chỉ khoảng 30 triệu USD/chiếc, rẻ hơn 10 lần so với tiêm kích thế hệ 5.
X-BAT không chỉ là drone mà là nền tảng mở, dễ tích hợp với các chương trình CCA của Không quân và Hải quân Mỹ, hứa hẹn thay đổi cục diện không chiến bằng cách ưu tiên số lượng, tốc độ triển khai và khả năng sống sót.
Với kế hoạch đầu tư lên đến 1 tỷ USD và các đối tác công nghiệp lớn, X-BAT có thể sớm trở thành "lá chắn AI" thực thụ trong các cuộc xung đột tương lai.
