Ung thư cổ tử cung hiện là ung thư phổ biến thứ tư ở nữ giới trên toàn cầu. Riêng năm 2022, thế giới ghi nhận hơn 348.874 ca tử vong do ung thư cổ tử cung, chủ yếu ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, nơi phụ nữ còn gặp nhiều rào cản trong tiếp cận vaccine HPV, xét nghiệm tầm soát định kỳ và điều trị sớm.
HPV (Human Papillomavirus) là virus gây u nhú ở người và có thể lây nhiễm ở mọi giới tính. Tuy phần lớn các trường hợp nhiễm HPV tự đào thải, nhưng việc nhiễm dai dẳng có thể dẫn đến ung thư và các bệnh liên quan khác ở cả nam và nữ, như mụn cóc sinh dục, tiền ung thư và ung thư cổ tử cung, hậu môn sinh dục.
Virus HPV. (Nguồn: Science Visuals)
Tại Việt Nam, theo báo cáo năm 2022, ung thư cổ tử cung và các bệnh liên quan HPV vẫn là gánh nặng sức khỏe cộng đồng với khoảng 4.600 ca mắc mới và hơn 2.500 ca tử vong. Dù vaccine và xét nghiệm tầm soát đã chứng minh tính hiệu quả và lợi ích rõ rệt, tỷ lệ tiếp cận vẫn còn thấp, cho thấy nhu cầu cấp thiết về một chiến lược phòng ngừa toàn diện, bền vững và dựa trên bằng chứng khoa học.
Từ năm 2020, Tổ chức Y tế thế giới đã phát động chiến lược loại trừ ung thư cổ tử cung khỏi nhóm vấn đề sức khỏe cộng đồng. Chiến lược đặt ra ba mục tiêu trọng tâm vào năm 2030: 90% trẻ em gái được tiêm đủ vaccine HPV; 70% phụ nữ được tầm soát HPV vào các mốc tuổi 35 và 45 và 90% phụ nữ có tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư được tiếp cận điều trị.
WHO khẳng định, chỉ cần thực hiện đầy đủ ba trụ cột gồm tiêm chủng, tầm soát và điều trị kịp thời, mục tiêu loại trừ ung thư cổ tử cung hoàn toàn có thể đạt được ngay trong một thế hệ.
Tại Việt Nam, đầu năm nay, Bộ Y tế chính thức phát động Chiến dịch truyền thông toàn quốc “Vì một Việt Nam không gánh nặng bởi HPV”, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong Kế hoạch hành động quốc gia phòng chống ung thư cổ tử cung đến năm 2030.
Phác đồ 2 hoặc 3 liều đã được kiểm chứng qua các nghiên cứu lâm sàng với quy trình chặt chẽ, theo dõi dài hạn. (Nguồn hình: Science Visuals)
Sau hơn một thập kỷ triển khai tại hơn 100 quốc gia, vaccine HPV đã chứng minh hiệu quả giảm mạnh tổn thương tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Các phác đồ 2 liều hoặc 3 liều được FDA (Hoa Kỳ) và Ủy ban châu Âu (EC) phê duyệt dựa trên dữ liệu khoa học nghiêm ngặt.
Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, Phó trưởng đơn vị Tiêm chủng của Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, vaccine HPV hoạt động theo cơ chế khởi động và tăng cường miễn dịch, tạo trí nhớ miễn dịch mạnh mẽ và lâu dài. Các phác đồ 2 hoặc 3 liều đã được kiểm chứng qua nghiên cứu lâm sàng nghiêm ngặt, theo dõi dài hạn. Nghiên cứu về phác đồ 1 liều vẫn đang được xem xét và chưa đủ cơ sở để thay đổi khuyến cáo chính thức.
Tầm soát là yếu tố then chốt để phòng ngừa ung thư cổ tử cung. Tại Việt Nam, những thách thức như chi phí tầm soát, và khó khăn đi lại tại các vùng xa khiến nhiều người bỏ lỡ các mốc kiểm tra quan trọng. Điều này làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển đến giai đoạn muộn. Ngay cả trong những chương trình tầm soát hiệu quả, nếu bỏ lỡ lịch tái khám, trì hoãn điều trị vì chi phí hoặc công việc, hoặc gặp tình trạng âm tính giả, thì nguy cơ tiến triển thành ung thư vẫn hiện hữu.
PGS.TS.BS Lê Thị Anh Đào, Trưởng khoa Phụ ngoại A5, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, cho biết vaccine HPV giúp ngăn chặn các nhiễm HPV nguy cơ cao mới và đóng vai trò nền tảng trong bảo vệ cộng đồng lâu dài. Xét nghiệm HPV mỗi 5 năm có ý nghĩa phát hiện sớm nhiễm mới hoặc nhiễm dai dẳng để theo dõi và xử trí kịp thời ngay từ giai đoạn tiền ung thư.
Ung thư cổ tử cung là bệnh có thể phòng ngừa đến gần như 100% nếu phụ nữ được tiếp cận đúng, đủ, kịp thời. Tiêm vaccine theo phác đồ được phê duyệt, xét nghiệm tầm soát HPV định kỳ và theo dõi, điều trị ngay khi có bất thường không chỉ là thông điệp truyền thông mà là giải pháp khoa học đã được thế giới chứng minh, phù hợp chiến lược quốc gia và mở ra cơ hội thực sự để Việt Nam tiến gần mục tiêu mà WHO kỳ vọng: Loại trừ ung thư cổ tử cung khỏi vấn đề y tế công cộng vào năm 2030.
