Ngày 2/12, tại Tuần lễ Khoa học – Công nghệ VinFuture 2025 đã mang đến bốn câu chuyện đặc biệt: robot có trí tuệ vật lý tự phát, trái tim nhân tạo mềm tái hiện nhịp đập con người, robot phục hồi chức năng giúp bệnh nhân lấy lại chuyển động và nền tảng AI của Việt Nam kiến tạo nông nghiệp bền vững.
Mỗi câu chuyện là một lát cắt của tương lai, nhưng khi hội tụ, chúng tạo nên một thông điệp chung: khoa học chỉ thật sự có giá trị khi phục vụ con người, chữa lành những tổn thương và mở rộng giới hạn của sự sống.
Robot biết “suy nghĩ”: Trí tuệ vật lý mở ra hướng đi mới cho công nghệ
Diễn thuyết mở màn của Giáo sư Ho-Young Kim (Đại học Quốc gia Seoul) đưa khán phòng vào thế giới robot học thế hệ mới, nơi trí tuệ không nằm trong các con chip mà xuất hiện ngay trong vật liệu và hình thái của robot. Đây là cách tiếp cận “trí tuệ vật lý tự phát”, một lĩnh vực được truyền cảm hứng từ tự nhiên, nơi mọi vật thể sống đều có khả năng phản ứng, phối hợp và thích ứng thông qua những quy luật đơn giản nhưng hiệu quả.
Với Giáo sư Kim, robot tương lai không cần kho dữ liệu đồ sộ hay thuật toán phức tạp để hành động thông minh. Chúng chỉ cần được thiết kế đúng cách để tương tác vật lý với môi trường. Đàn kiến biết kết thành cầu nhờ sự phân bố tải trọng tự nhiên, ống mầm nấm tìm lỗ khí khổng theo đường gân lá hay bạch cầu nhận diện tác nhân xâm nhập qua bề mặt hóa học – tất cả đều là hình thức trí tuệ tự phát không cần xử lý trung tâm. Robot mềm và robot tập thể do nhóm của ông phát triển vận hành theo nguyên tắc đó: hành vi thông minh xuất hiện mà không cần lập trình chi tiết.
Trong thực tế, những robot này mang lại lợi thế vượt trội cho các nhiệm vụ khó khăn như tìm kiếm cứu nạn, xâm nhập môi trường hẹp, làm việc trong điều kiện khắc nghiệt hoặc hỗ trợ con người trong các hoạt động đòi hỏi sự linh hoạt cao. Chúng mềm mại, thích ứng tốt, tiêu thụ ít năng lượng và đặc biệt bền vững, mở ra tương lai nơi robot không phải cỗ máy thép cứng nhắc mà là những cộng sự hữu cơ, hài hòa với môi trường sống.
Hành trình nghiên cứu của GS. Kim, thành viên Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc, thể hiện một triết lý khoa học khác biệt: càng đơn giản, robot càng thông minh. Sự tối giản đầy tinh tế đó có thể tạo ra thế hệ robot mới, gần hơn với tự nhiên và gần hơn với con người.
Trái tim nhân tạo mềm: Đột phá y sinh giúp bác sĩ “nhìn thấy tương lai ca mổ”
Bài diễn thuyết tiếp theo đưa người nghe vào hành trình của một thiết bị có thể thay đổi cách ngành y mô phỏng, chuẩn bị và điều trị bệnh tim mạch – lĩnh vực đang cướp đi hơn 20 triệu sinh mạng mỗi năm. PGS. Đỗ Thanh Nhỏ (Đại học New South Wales, Australia) giới thiệu chiếc “trái tim nhân tạo mềm có nhịp đập”, một mô hình mô phỏng chính xác cấu trúc, áp suất, dòng máu và nhịp đập đặc trưng của từng bệnh nhân.
Khó khăn bệnh nhân tim hiện nay nằm ở chỗ mỗi trái tim là một cá thể hoàn toàn khác biệt. Các phương pháp chẩn đoán tĩnh, mô hình mô phỏng chung hoặc thử nghiệm trên động vật không đủ khả năng tái hiện sự phức tạp đó. Điều này khiến bác sĩ buộc phải đưa ra các quyết định sống còn dựa trên dữ liệu hạn chế, kéo theo nguy cơ biến chứng.
Trái tim nhân tạo mềm của PGS. Nhỏ cho phép tái hiện trái tim thật với chuyển động và lực tương tác chính xác tới từng milimet. Bác sĩ có thể thử nghiệm thiết bị tim mạch mới, diễn tập phẫu thuật phức tạp và đánh giá rủi ro trên mô hình cá thể hóa trước khi can thiệp lên bệnh nhân thật. Đây là bước nhảy giúp giảm phụ thuộc vào thử nghiệm động vật, tăng độ an toàn cho ca mổ và mở ra cách tiếp cận y học cá thể hóa thực sự.
Với hơn 12 bằng sáng chế quốc tế, nhiều nghiên cứu được Reuters, Washington Post, IEEE Spectrum đăng tải, PGS. Đỗ Thanh Nhỏ đang là một trong những nhà khoa học trẻ tạo ảnh hưởng mạnh nhất trong lĩnh vực robot y sinh. Ông mang tới VinFuture 2025 thông điệp: khi công nghệ chạm tới chiều sâu của sự sống, mỗi phát minh đều có thể trở thành cơ hội cứu một trái tim.
Robot phục hồi chức năng: Khi kỹ thuật trả lại phẩm giá và cuộc sống cho bệnh nhân đột quỵ
Phần trình bày của GS. Raymond Tong (Đại học Trung văn Hồng Kông) đem đến một sắc thái khác: gần gũi, xúc động và giàu chất nhân văn. Ông kể lại hành trình nghiên cứu thiết bị “Bàn tay hy vọng”, một bộ khung xương robot mềm có thể “đọc” ý định vận động của người bệnh đột quỵ, giúp họ cử động bàn tay trở lại. Không chỉ hỗ trợ vận động, thiết bị kích hoạt não bộ tái tổ chức lại các đường dẫn truyền thần kinh, giúp người bệnh học lại chuyển động bị mất.
Tiếp đó, XoMuscle – cơ nhân tạo mềm, nhẹ, mang mặc được – mở ra kỷ nguyên phục hồi chức năng mới. Thiết bị mô phỏng hoạt động cơ sinh học tự nhiên, giúp người bị suy yếu cơ bắp có thể đi lại, cử động, thậm chí nâng vật nặng hơn chính khả năng tự nhiên của họ. Đây không chỉ là thiết bị y tế mà là sự mở rộng của chính phẩm giá con người, mang lại sự độc lập và tự tin cho người bệnh.
GS. Tong là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới về kỹ thuật thần kinh và robot phục hồi chức năng. Ông được vinh danh là “Người có ảnh hưởng toàn cầu về lão hóa”, nhận Grand Prix tại Geneva và nằm trong top 2% nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất. Những thiết bị của ông đã giúp hàng nghìn bệnh nhân tìm lại khả năng vận động, đồng thời mở ra tương lai nơi robot không phải thay thế con người mà giúp họ hồi sinh những điều tưởng chừng đã mất.
Enfarm: Công nghệ Việt góp tiếng nói toàn cầu
Bức tranh công nghệ VinFuture 2025 trở nên đầy đủ khi có sự xuất hiện của Enfarm – đại diện của Việt Nam mang đến câu chuyện về nông nghiệp tái sinh dựa trên AI. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đe dọa năng suất toàn cầu, Enfarm giới thiệu hai nền tảng Enfarm App và Enfarm FM, được thiết kế để đưa nông nghiệp Việt tiến vào kỷ nguyên canh tác thông minh.
Enfarm App sử dụng dữ liệu từ cảm biến đất chính xác như trong phòng thí nghiệm, kết hợp AI để đưa ra khuyến nghị phù hợp với từng nông hộ. Nhờ đó, nông dân có thể tăng năng suất tới 30% và giảm phân bón 30%, giảm phát thải và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của nông nghiệp bền vững. AI tạo sinh còn đóng vai trò “trợ lý nông nghiệp”, hướng dẫn người trồng xử lý vấn đề theo từng vụ và từng thửa ruộng.
Enfarm FM phục vụ doanh nghiệp trong quản lý vùng nguyên liệu, đánh giá rủi ro, truy xuất nguồn gốc và báo cáo ESG một cách minh bạch. Với khả năng kết nối dữ liệu từ đồng ruộng đến doanh nghiệp, Enfarm tạo ra một hệ sinh thái số giúp nông nghiệp chủ động hơn trước biến đổi khí hậu.
Dưới sự dẫn dắt của CEO Nguyễn Đỗ Dũng, Enfarm đã mở rộng tới 14 tỉnh tại Việt Nam, phủ 30.000ha tại Philippines và đang triển khai dự án chống sa mạc hóa tại châu Phi. Công nghệ nông nghiệp Việt vì thế không chỉ phục vụ nông dân trong nước mà còn tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu, đúng tinh thần của VinFuture: công nghệ vì nhân loại.
Bốn câu chuyện tại sự kiện “Công nghệ đột phá tương lai” cho thấy cùng một hướng tiếp cận: robot thông minh hơn khi hành xử như tự nhiên, y học chính xác hơn khi mô phỏng như cơ thể thật, phục hồi chức năng hiệu quả hơn khi tôn trọng phẩm giá con người và nông nghiệp bền vững hơn khi được dẫn dắt bởi dữ liệu. Những công nghệ ấy vừa tiên tiến vừa nhân văn, khẳng định rằng mọi đột phá chỉ thật sự có ý nghĩa khi giúp con người sống khỏe hơn, an toàn hơn và hạnh phúc hơn.
