Theo dự thảo, một số trường hợp sẽ không phải thực hiện thủ tục chấp thuận đầu tư, gồm dự án đã được xác định rõ trong quy hoạch ngành quốc gia hoặc quy hoạch tỉnh; dự án có nhà đầu tư được lựa chọn thông qua đấu giá đất, đấu thầu sử dụng đất (kể cả chỉ định thầu hoặc có sự thay đổi mục đích sử dụng đất); dự án khai thác khoáng sản trúng đấu giá; dự án xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp và các trường hợp khác do Chính phủ quy định.
Ngoài việc thu hẹp diện áp dụng, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ chỉ còn bắt buộc với những dự án có khả năng ảnh hưởng lớn đến môi trường, quốc phòng - an ninh hoặc thuộc các lĩnh vực quan trọng như sân bay, cảng biển.
UBND cấp tỉnh sẽ xem xét các dự án Nhà nước giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư; dự án cần chuyển mục đích sử dụng đất; các công trình hạ tầng lớn, khu công nghiệp, khu đô thị; cùng dự án tại đảo, khu vực biên giới, ven biển.
Dự thảo cũng đề xuất thay đổi thẩm quyền từ UBND cấp tỉnh sang Chủ tịch UBND cấp tỉnh nhằm đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Các dự án hiện thuộc thẩm quyền Quốc hội sẽ phân cấp cho Thủ tướng, ngoại trừ những dự án đặc biệt quan trọng hoặc theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Bất động sản trung tâm TP HCM, khu vực ven sông Sài Gòn. (Ảnh: Quỳnh Trần).
Bộ Tài chính đồng thời đề xuất sửa đổi quy định để xử lý các vướng mắc trong quá trình thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư theo hướng gọn hơn.
Hiện nay, nhà đầu tư thường phải trải qua hai bước riêng biệt là được chấp thuận chủ trương đầu tư rồi mới đến lựa chọn nhà đầu tư.
Dự thảo mới đề xuất gộp hai bước này trong một số trường hợp như các dự án được Nhà nước giao hoặc cho thuê đất mà không phải qua đấu giá, đấu thầu, hoặc khi nhà đầu tư được chỉ định theo quy định đặc biệt của Luật Đấu thầu.
Ngoài ra, phần thẩm định chủ trương đầu tư cũng được cắt gọn, bỏ những nội dung trùng lặp. Cơ quan chức năng sẽ chỉ tập trung đánh giá tính phù hợp của dự án với quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh và các yếu tố thực sự liên quan đến việc triển khai.
Đề xuất này được đưa ra sau khi thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư bộc lộ nhiều bất cập trong thực tiễn. Một số ý kiến cho rằng thủ tục gây chồng chéo, làm kéo dài thời gian thực hiện dự án.
Ngược lại, nhiều quan điểm khác nhấn mạnh đây là bước quan trọng giúp sàng lọc dự án nhạy cảm, tạo cơ sở pháp lý cho các thủ tục tiếp theo như giao đất, cấp phép xây dựng, đánh giá tác động môi trường, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch trong quản lý đầu tư.
Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy nhiều nước như Mỹ, Anh, Australia, Trung Quốc vẫn duy trì cơ chế rà soát hoặc cấp phép tương tự nhằm kiểm soát tác động của dự án đến môi trường, quốc phòng - an ninh, đồng thời bảo vệ lợi ích lâu dài của nền kinh tế.
Theo Bộ Tài chính, mục tiêu của việc sửa đổi là tiếp tục duy trì thủ tục này như một "bộ lọc" cần thiết, song song với việc rút gọn quy trình, phân định rõ trách nhiệm và tránh trùng lặp. Điều này kỳ vọng giúp cải thiện môi trường đầu tư, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo kiểm soát rủi ro với kinh tế, xã hội và môi trường.
