Những ngày giữa tháng 12, không khí trên các diễn đàn đầu tư tài chính tại Việt Nam và thế giới dường như trùng xuống. Bitcoin - "vua" của thị trường tiền số - đang chật vật quanh mốc 87.000 USD/BTC, giảm gần 30% giá trị so với đỉnh lịch sử 126.000 USD thiết lập hồi đầu năm.
Điệp khúc quen thuộc lại vang lên: "Bitcoin là trò lừa đảo". Nhưng dưới góc nhìn của giới phân tích tài chính và tâm lý học hành vi, lời than vãn này không phản ánh bản chất của tài sản, mà nó là tấm gương phản chiếu nỗi đau của những người đến sau trong cuộc chơi tỷ USD.
"Lừa đảo" - Liều thuốc giảm đau cho người thua lỗ
Tại sao khi thị trường chứng khoán giảm điểm, người ta gọi là điều chỉnh, nhưng khi bitcoin sụt giảm, nó lập tức bị coi là "lừa đảo"?
Shanaka Anslem Perera, một bình luận viên tiền mã hóa uy tín, đã đưa ra lời giải thích không nằm ở các biểu đồ nến, mà nằm ở giải Nobel Kinh tế năm 2002: Thuyết triển vọng. Học thuyết này chỉ ra rằng nỗi đau từ việc mất mát tiền bạc thường lớn gấp đôi niềm vui kiếm được lợi nhuận tương ứng.
Khi một nhà đầu tư cá nhân (F0) hưng phấn mua vào ở vùng đỉnh và chứng kiến tài sản bốc hơi 30-40%, não bộ họ cần một cơ chế phòng vệ. Việc thừa nhận mình đã sai lầm, thiếu kiên nhẫn hoặc tham lam là quá đau đớn. Thay vào đó, dán nhãn thị trường là một "trò bịp bợm" trở thành lối thoát cảm xúc hoàn hảo. "Bạn cần một lời giải thích tương xứng với cường độ nỗi đau đó, và từ “lừa đảo” khớp một cách hoàn hảo", Perera nhận định.
Thực tế số liệu tàn khốc hơn nhiều so với cảm xúc. Dữ liệu lịch sử cho thấy khoảng 70% nhà giao dịch nhỏ lẻ mua trong các đợt tăng nóng (FOMO) sẽ cắt lỗ và rời bỏ thị trường trong vòng một năm. Ngược lại, những người kiên trì nắm giữ trên 4 năm gần như chưa bao giờ nếm mùi thua lỗ, bất chấp việc họ có lỡ mua ở đỉnh chu kỳ trước hay không.
Gary Krug, một nhà quan sát thị trường, đúc kết chua chát: "Mỗi lần ai đó gọi bitcoin là lừa đảo, đó thực chất là tờ biên lai xác nhận việc chuyển giao tài sản từ người thiếu kiên nhẫn sang tay kẻ lì lợm hơn".
Việc gán mác “lừa đảo” cho bitcoin phản ánh tâm lý hoảng loạn của nhà đầu tư, hơn là các yếu tố nền tảng (Minh họa: Chainalysis).
Cuộc di cư thầm lặng của những "cá voi" đời đầu
Nếu như tiếng kêu than của nhà đầu tư nhỏ lẻ ồn ào trên mạng xã hội, thì ở một góc khuất khác của blockchain, một làn sóng bán tháo thực sự đang diễn ra trong im lặng, nhưng quy mô lại khủng khiếp hơn nhiều.
Theo báo cáo mới nhất từ Bloomberg và K33 Research, thị trường đang chứng kiến áp lực bán mạnh mẽ nhất trong 5 năm qua từ chính những "OG" (Original Gangster) - thuật ngữ chỉ những nhà đầu tư bitcoin đời đầu.
Số liệu on-chain (dữ liệu chuỗi khối) cho thấy, chỉ riêng trong năm nay, gần 300 tỷ USD giá trị bitcoin từng nằm im suốt nhiều năm đã được kích hoạt trở lại và bán ra. Đây là động thái chốt lời quy mô lớn, khi những người mua bitcoin từ thuở sơ khai hiện thực hóa khoản lợi nhuận khổng lồ ở mức giá 6 chữ số.
Chris Newhouse, Giám đốc nghiên cứu tại Ergonia, mô tả thị trường hiện tại đang trong trạng thái "chảy máu chậm". Khác với những cú sập nhanh do thanh lý đòn bẩy, đợt giảm giá này dai dẳng và khó chịu hơn vì nó đến từ việc bán giao ngay liên tục của các quỹ và nhà đầu tư lớn, trong khi lực cầu đối ứng đang suy kiệt.
Dòng tiền từ các quỹ ETF vốn là động lực chính cho đợt tăng trưởng đầu năm đã bắt đầu chuyển sang trạng thái âm. Sự rút lui của dòng tiền mới, cộng hưởng với áp lực chốt lời từ dòng tiền cũ, đã tạo nên một gọng kìm ép giá bitcoin trượt dài.
Vetle Lunde, chuyên gia cấp cao của K33 nhận định: "Đây là đợt tái kích hoạt nguồn cung lớn thứ 3 trong lịch sử, chỉ sau năm 2017. Các nhà đầu tư đời đầu đang trao lại hòn than nóng cho thị trường".
Cơ hội tái thiết hay hồi chuông kết thúc?
Trước viễn cảnh bitcoin có thể tiếp tục dò đáy, câu hỏi đặt ra là: Liệu đây có phải là sự khởi đầu của một "mùa đông crypto" mới, hay chỉ là trạm dừng chân cần thiết?
Giới chuyên gia tài chính nghiêng về kịch bản thứ hai: Tái cân bằng vĩ mô.
Dưới góc nhìn của Jackis, một nhà giao dịch chuyên nghiệp, việc bitcoin điều chỉnh về vùng 70.000 USD dù nghe có vẻ đáng sợ thực chất là quá trình luân chuyển nguồn cung từ những người nắm giữ sớm sang các tổ chức tài chính định chế. Khác với năm 2022 khi thị trường sụp đổ vì các vụ lừa đảo hệ thống (như FTX, Luna), đợt giảm giá này thuần túy là chốt lời và cơ cấu lại danh mục.
Ông Jurrien Timmer, Giám đốc vĩ mô toàn cầu tại Fidelity, cũng trấn an nhà đầu tư bằng một tầm nhìn dài hạn hơn. Theo ông, chu kỳ của bitcoin đang trở nên "phẳng hơn" do sự tham gia sâu rộng của các tổ chức tài chính. Biến động điên rồ 90% như năm 2011 đã giảm xuống còn 50-60% ở hiện tại.
Các chỉ báo kỹ thuật như RSI trên khung 3 ngày cũng đang rơi vào vùng "quá bán" - tín hiệu thường xuất hiện trước các đợt phục hồi bền vững. Timmer thậm chí còn đưa ra mô hình dự báo bitcoin có thể chạm mốc 300.000 USD vào năm 2029, với điều kiện thị trường phải hoàn tất quá trình "thay máu" hiện tại.
Thị trường tài chính chưa bao giờ là nơi dành cho những trái tim yếu mềm hay tư duy làm giàu sau một đêm. Khi đám đông còn mải mê tranh cãi xem bitcoin là "tương lai" hay "lừa đảo", thì dòng tiền thông minh vẫn đang lặng lẽ vận hành theo quy luật tàn khốc của nó: Thị trường sẽ trừng phạt sự thiếu kiên nhẫn trước khi ban thưởng cho những niềm tin vững vàng.
Có lẽ, thay vì hỏi "bao giờ giá tăng trở lại?", nhà đầu tư nên tự hỏi mình đang đứng ở đâu trong cuộc chuyển giao tài sản vĩ đại này: Là người chốt lời, người tích lũy, hay là người sẽ rời đi với "biên lai" thua lỗ?
