Sinh vật kỳ lạ mang tên Breugnathair elgolensis (B. elgolenis) này có sự pha trộn độc đáo giữa các đặc điểm nguyên thủy của thằn lằn và hàm răng cong sắc nhọn giống rắn, thách thức những hiểu biết lâu nay về sự tiến hóa của nhóm bò sát có vảy (Squamates).
Trên thực tế, câu hỏi về nguồn gốc của loài rắn đã khiến các nhà nghiên cứu đau đầu trong nhiều năm. Và giờ đây, một hóa thạch kỷ Jura giữa được tìm thấy trên đảo Skye, Scotland, lại càng khiến bí ẩn này thêm phức tạp.
Ở thời điểm hiện tại, Breugnathair elgolensis đã được các nhà khoa học phục dựng với thân hình ngắn và các chi giống thằn lằn, nhưng lại sở hữu hàm và răng cong tương tự loài trăn hiện đại.
Bộ ghép hình tiến hóa và niên đại 167 triệu năm
B. elgolenis đã được xếp vào một họ mới có tên là Parviraptoridae, một nhánh được cho là chứa những tổ tiên sớm nhất của rắn. Với niên đại khoảng 167 triệu năm, phát hiện này là một cột mốc quan trọng trong việc tìm hiểu lịch sử tiến hóa của rắn và thằn lằn, hai nhóm động vật có vảy (Squamates) với gần 12.000 loài.
Roger Benson, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: "Rắn là loài động vật đáng chú ý, tiến hóa từ tổ tiên giống thằn lằn thành thân dài, không có chân tay. Breugnathair elgolensis có những đặc điểm giống rắn ở răng và hàm, nhưng xét về những mặt khác, nó lại nguyên thủy đến kinh ngạc".
Giáo sư Susan Evans, đồng dẫn đầu nghiên cứu, đã so sánh khám phá này với việc tìm thấy "phần trên của hộp ghép hình" sau nhiều năm chỉ có trong tay vài mảnh ghép rời rạc. Sự kết hợp giữa các đặc điểm nguyên thủy (như các chi giống thằn lằn và dấu hiệu giống tắc kè trên xương) và các đặc điểm chuyên biệt (hàm răng giống rắn) cho thấy con đường tiến hóa của loài rắn có thể không thể đoán trước như giới khoa học từng nghĩ.
Sinh vật ăn thịt và những câu hỏi chưa có lời giải
Sau gần 10 năm nghiên cứu chuyên sâu, bao gồm chụp CT và X-quang, nhóm nghiên cứu ước tính B. elgolenis dài khoảng 40 cm. Các dấu hiệu tăng trưởng trên hài cốt cho thấy mẫu vật này ít nhất đã 9 tuổi khi chết.
Dựa trên hình thái hàm và răng, các nhà khoa học suy đoán rằng sinh vật này có lẽ là một kẻ săn mồi, ăn thằn lằn nhỏ hơn, động vật có vú sơ khai, và thậm chí cả khủng long con.
Tuy nhiên, câu hỏi cốt lõi vẫn còn bỏ ngỏ: B. elgolenis đại diện cho điều gì? Roger Benson giải thích rằng: "Điều này có thể cho chúng ta biết rằng tổ tiên của loài rắn rất khác so với những gì chúng ta mong đợi, hoặc thay vào đó, nó có thể là bằng chứng cho thấy thói quen săn mồi giống rắn đã tiến hóa riêng biệt trong một nhóm nguyên thủy đã tuyệt chủng".
Nói cách khác, những đặc điểm chuyên biệt của rắn có thể đã xuất hiện độc lập trong một nhánh họ hàng xa, chứ không phải chỉ ở tổ tiên trực tiếp của rắn hiện đại. Mặc dù hóa thạch này đã giúp các nhà nghiên cứu tiến thêm một bước dài, nhưng nó cũng khiến họ thêm phần phấn khích về khả năng tìm ra nguồn gốc thực sự của loài rắn trong tương lai.
Bài báo về khám phá này đã được công bố trên tạp chí Nature.
