Trước thực trạng ngày càng phức tạp của các hành vi dụ dỗ, thao túng, lừa đảo và buôn người qua không gian mạng nhắm vào trẻ em và thanh thiếu niên, còn được gọi là “bắt cóc trực tuyến” (bắt cóc online - PV), TP.HCM vừa chính thức phát động chiến dịch truyền thông mang tên “Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến”.
Đây là một trong những nỗ lực có quy mô lớn, huy động sự vào cuộc của toàn xã hội nhằm nâng cao nhận thức, trang bị kỹ năng và truyền tải thông điệp: các em không đơn độc khi đối mặt với rủi ro trên mạng.
Các em học sinh được hướng dẫn kỹ năng tự bảo vệ mình và người thân trước tội phạm mua bán người, bắt cóc online
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Không giống như các hình thức bắt cóc truyền thống, “bắt cóc trực tuyến” xảy ra âm thầm, thông qua các nền tảng mạng xã hội quen thuộc. Đối tượng xấu thường giả mạo người quen, hứa hẹn học bổng, công việc làm thêm hấp dẫn để tạo lòng tin rồi từng bước dẫn dụ nạn nhân vào bẫy.
Nạn nhân sợ hãi, xấu hổ... nên im lặng, tự cô lập
Khi các em nhận ra vấn đề thì thường đã quá muộn, hình ảnh, thông tin cá nhân đã bị khai thác, thậm chí bị dùng để đe dọa, tống tiền. Nhiều em vì sợ hãi, xấu hổ hoặc thiếu kỹ năng ứng phó đã chọn cách im lặng, tự cô lập, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cả về tâm lý lẫn an toàn cá nhân.
Số tiền 500.000 đồng có thể không phải là lớn với nhiều người, nhưng đó là toàn bộ số tiền mà Ph.A (học sinh lớp 11, ở Ninh Bình) đã phải chắt chiu, vay mượn bạn bè để tham gia vào “nhiệm vụ nhận thưởng” trên mạng xã hội.
Em A. nhớ lại, khi thấy một bài đăng tuyển người làm nhiệm vụ có trả tiền, kèm theo hàng loạt “feedback” (phản hồi - PV) được dàn dựng vô cùng chân thật, em đã tin tưởng đăng ký tham gia. Đối tượng yêu cầu em tải ứng dụng Telegram, nộp 150.000 đồng tiền cọc cho mỗi nhiệm vụ và hứa sau khi hoàn thành sẽ được hoàn lại tiền kèm 100.000 đồng tiền thưởng.
Bài đăng chào mời được các đối tượng dàn dựng tinh vi, kèm theo hàng loạt “feedback” giả mạo tưởng chừng uy tín
ẢNH: NVCC
Tuy nhiên, sau khi hoàn tất nhiệm vụ đầu tiên, chúng lại yêu cầu em nộp thêm tiền để tiếp tục nhiệm vụ thứ hai, rồi thứ ba, thứ tư... mới có thể nhận lại toàn bộ số tiền. Chỉ đến khi hỏi thầy cô, P.A mới biết mình đã bị lừa. Toàn bộ số tiền em bị mất tuy nhỏ với người lớn nhưng là cả một khoản lớn đối với một học sinh, chỉ vì mong muốn kiếm thêm thu nhập phụ giúp gia đình.
Không dừng lại ở thiệt hại kinh tế, các chiêu trò lừa đảo trên không gian mạng ngày càng tinh vi, để lại hậu quả nặng nề cả về sức khỏe lẫn tinh thần cho nạn nhân. Điển hình là trường hợp em P.V.D (học sinh lớp 12, ở Quảng Ninh).
Trong lúc đang ở trường, D. nhận được cuộc gọi từ một số lạ, người ở đầu dây bên kia tự xưng là cán bộ ở Bộ Công an, thông báo em “liên quan đến đường dây rửa tiền xuyên quốc gia” và có thể bị xử lý hình sự. Đối tượng liên tục dọa nạt, yêu cầu D. phải rời khỏi nhà, không được báo cho gia đình và di chuyển đến trụ sở “Công an thành phố Hải Phòng” để làm việc.
Cùng lúc, số điện thoại lạ này còn hướng dẫn D. nhắn tin cho gia đình, thông báo mình trúng tuyển vào một trường đại học ở Vũ Hán (Trung Quốc) và yêu cầu chuyển 250 triệu đồng vào tài khoản của D. để “xác minh năng lực tài chính”.
Nhận thấy dấu hiệu bất thường, gia đình đã trình báo Công an phường Cẩm Thạch (thành phố Cẩm Phả cũ). Lực lượng công an lập tức triển khai truy tìm, phối hợp các đơn vị liên quan và đến 14 giờ ngày 7.5 đã phát hiện em D. tại khu vực phường Đại Yên (thành phố Hạ Long cũ).
Cùng nhau tạo dựng không gian mạng an toàn
Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena, lưu ý: "Tội phạm lừa đảo thường xuyên hướng tới trẻ vị thành niên. Vì hiện nay, các em sử dụng internet rất nhiều nhưng không được đào tạo, trang bị những kiến thức về an ninh mạng".
Về vấn đề này, bà Huỳnh Lê Như Trang, Phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM, nhấn mạnh không ai có thể tự mình xây dựng một môi trường mạng an toàn, đó phải là trách nhiệm chung của nhà trường, gia đình, xã hội và chính mỗi học sinh. Các thầy cô không chỉ là người truyền đạt kiến thức, mà còn là người đồng hành cùng học sinh trên nền tảng số. Cha mẹ cần lắng nghe, thấu hiểu con em mình. Học sinh - sinh viên cần can đảm lên tiếng khi cảm thấy không an toàn.
Bà Trang cũng đưa ra lời kêu gọi: “TP.HCM là nơi tiên phong trong giáo dục đổi mới. Giờ đây, chúng ta cần tiếp tục tiên phong trong việc xây dựng một môi trường học đường và trực tuyến an toàn, nhân văn cho mọi học sinh - sinh viên”.
Giải pháp ứng phó tội phạm mạng
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Với sự vào cuộc đồng lòng của nhà trường - gia đình - xã hội, cùng với sự tham gia tích cực của các em học sinh - sinh viên, chiến dịch “Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến” không chỉ là lời kêu gọi, mà sẽ trở thành một hành động lan toả, một nếp sống văn hóa số lành mạnh và là tấm khiên vững chắc bảo vệ học sinh - sinh viên.
Từ góc độ an ninh, lực lượng công an khuyến nghị phụ huynh cần bình tĩnh khi phát hiện con bị lừa hoặc nghi ngờ bị thao túng. Việc xác định con đã tương tác tới mức độ nào, có chuyển tiền hay tiết lộ thông tin cá nhân hay chưa là yếu tố quan trọng để xử lý kịp thời. Cơ quan công an luôn sẵn sàng tiếp nhận trình báo, phối hợp với các đơn vị chức năng truy vết và can thiệp khẩn cấp.
Tuyệt đối cảnh giác mọi yêu cầu cung cấp mã OTP
Ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena, cảnh báo rằng động cơ chính khiến tội phạm mạng ráo riết nhắm vào ngân hàng và tài khoản thanh toán là vì “ngân hàng có tiền”. Khi chiếm đoạt được tài khoản hoặc ứng dụng ngân hàng, kẻ gian có thể rút tiền, chuyển khoản và tẩu tán tài sản gần như ngay lập tức qua nhiều đầu mối, khiến việc truy tìm nguồn tiền trở nên rất khó khăn.
Theo ông Thắng, phương thức hoạt động của các nhóm hacker hiện nay đã được tổ chức chuyên nghiệp, từ khai thác mã độc, link lừa đảo đến chiếm quyền điều khiển thiết bị nạn nhân, đều nhằm mục tiêu duy nhất là tiếp cận các tài khoản chứa tiền để nhanh chóng rút và rửa tiền.
Vì vậy, ông nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về nâng cao bảo mật cá nhân và hệ thống, đồng thời khuyến cáo người dùng tuyệt đối cảnh giác với mọi yêu cầu cung cấp mã OTP, đăng nhập hay cài đặt phần mềm từ nguồn không rõ.
Trả lời phóng viên Báo Thanh Niên, giám đốc một ngân hàng ở TP.HCM, cho hay từ ngày 1.7.2024, Quyết định 2345/QĐ-NHNN của Ngân hàng Nhà nước về triển khai các giải pháp an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng chính thức đi vào cuộc sống. Người dùng chuyển tiền từ 10 triệu đồng trở lên phải có xác nhận sinh trắc học bằng khuôn mặt. Việc này rất hữu ích trong việc bổ sung một lớp bảo mật quan trọng cho khách hàng trước bối cảnh các vụ gian lận và lừa đảo giao dịch có dấu hiệu tăng cao như hiện nay. Giải pháp xác thực sinh trắc học có khả năng phát hiện và loại bỏ hàng triệu trường hợp giả mạo tinh vi đến kỹ thuật cắt ghép, hiệu quả trong việc chống lừa đảo, giả mạo.
Theo vị giám đốc ngân hàng này, khi chiếm đoạt thông tin khách hàng, kẻ gian thường cài đặt sang một máy khác để thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản. Nhưng khi đối tượng thực hiện bước chuyển sang máy khác, các ngân hàng sẽ yêu cầu xác thực sinh trắc học để cài đặt ứng dụng, kẻ gian cũng sẽ không thực hiện được. Ngoài ra, hiện khi thực hiện giao dịch chủ tài khoản phải vào xác thực khuôn mặt, vì vậy xác thực sinh trắc học khách hàng đang là giải pháp công nghệ bảo vệ cho khách hàng tốt nhất... (còn tiếp)
