Người ta thường nói "cái khó ló cái khôn", và câu nói này dường như ứng nghiệm một cách hoàn hảo với bức tranh kinh tế nông nghiệp đầy màu sắc tại Ấn Độ. Trong khi phần còn lại của thế giới nhìn nhận gia súc chủ yếu dưới góc độ thực phẩm, thì tại quốc gia Nam Á này, câu chuyện lại rẽ sang một hướng hoàn toàn khác biệt.
Với hơn 500 triệu con bò đang sinh sống, Ấn Độ không chỉ là nơi có đàn bò lớn bậc nhất thế giới mà còn là nơi duy nhất biến chất thải của loài vật này thành một chuỗi giá trị kinh tế khổng lồ.
Từ tín ngưỡng thần thánh đến "vàng đen" của người nghèo
Để hiểu được ngành công nghiệp kỳ lạ này, trước hết cần nhìn vào lăng kính văn hóa đặc thù của người Ấn. Trong kinh "Vedas" - bộ kinh điển cổ xưa và thiêng liêng bậc nhất của Ấn Độ giáo, bò được tôn vinh và ví như "người mẹ". Sự tôn sùng này không chỉ dừng lại ở ý niệm tâm linh mà đã được cụ thể hóa bằng luật pháp.
Có tới 14 bang tại Ấn Độ đã ban hành các lệnh cấm giết mổ và tiêu thụ thịt bò ở nhiều cấp độ khác nhau. Chính "bức tường lửa" pháp lý và rào cản tôn giáo này đã khiến ngành công nghiệp thịt bò tại đây phát triển không mấy thuận lợi, ngoại trừ một số khu vực cho phép tiêu thụ thịt trâu.
Tuy nhiên, chính sự bế tắc trong việc khai thác thương phẩm thịt đã mở ra một cánh cửa khác: nền kinh tế phân bò. Đối với người dân ở nhiều quốc gia, phân động vật đơn thuần là chất thải bẩn thỉu cần loại bỏ. Nhưng dưới con mắt của người nông dân Ấn Độ và các nhà khoa học nước này, đó là một kho báu chưa được khai phá hết.
Theo các phân tích khoa học, phân bò chứa hàm lượng chất hữu cơ phong phú cùng các nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu như đạm, lân, kali. Quan trọng hơn, hệ vi sinh vật trong đó đóng vai trò cốt yếu trong việc cải tạo đất và nâng cao năng suất cây trồng.
Từ những cơ sở đó, người Ấn Độ đã không ngần ngại dấn thân vào công cuộc nghiên cứu và tận dụng triệt để nguồn tài nguyên này. Một trong những ứng dụng phổ biến và thiết thực nhất chính là gạch nhiên liệu.
Tại các vùng nông thôn, hình ảnh người dân trộn phân bò với rơm rạ, nặn thành bánh và phơi khô đã trở nên quen thuộc như hơi thở cuộc sống. Dù quy trình sản xuất còn mang nặng tính thủ công và có phần nguyên thủy, nhưng hiệu quả mà nó mang lại là không thể phủ nhận.
Mỗi bánh nhiên liệu này có khả năng cháy liên tục trong 2-3 giờ, đủ nhiệt lượng để một gia đình chuẩn bị một bữa ăn thịnh soạn. Số liệu thống kê cho thấy, sáng kiến đơn giản này đã giải quyết bài toán năng lượng cho khoảng 30% hộ gia đình trên khắp Ấn Độ, một con số ấn tượng đối với một quốc gia đang phát triển.
Quy mô tỷ đô và những bước chuyển mình mới
Không dừng lại ở việc đốt, chuỗi giá trị từ phân bò đã vươn xa hơn nhiều. Trong lĩnh vực nông nghiệp, phân bón có nguồn gốc từ phân bò hiện chiếm tới 45% thị phần tại Ấn Độ, mang lại giá trị sản lượng hàng năm vượt mức 2 tỷ USD. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy sự chuyển dịch từ canh tác truyền thống sang tận dụng tài nguyên bản địa một cách hiệu quả.
Thú vị hơn, y học hiện đại và y học cổ truyền Ấn Độ đã tìm thấy điểm chạm. Các nhà khoa học đã xác nhận sự hiện diện của các thành phần kháng khuẩn trong chiết xuất phân bò, mở đường cho việc ứng dụng nó vào điều trị các bệnh lý ngoài da. Từ đồng ruộng, phân bò đã bước vào các phòng bào chế dược phẩm, trở thành một phần của nền y tế.
Tổng hợp lại, các hoạt động thương mại xoay quanh phân bò tại Ấn Độ đang tạo ra một dòng chảy kinh tế khổng lồ với quy mô ước tính từ 10 đến 20 tỷ USD mỗi năm. Đây là một con số biết nói, khẳng định rằng ngay cả những thứ tưởng chừng như bỏ đi cũng có thể trở thành "mỏ vàng" nếu được đặt đúng chỗ và khai thác đúng cách.
Tuy nhiên, xã hội Ấn Độ cũng đang chứng kiến những sự chuyển dịch ngầm. Áp lực từ sự gia tăng dân số và nhu cầu phát triển kinh tế đang dần làm nhạt nhòa những quan niệm cũ tại một số vùng. Ở phía Đông và phía Nam Ấn Độ, người ta đã bắt đầu thấy sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh táo bạo hơn, vượt qua những rào cản cấm kỵ.
"Kế hoạch phát triển tổng hợp phụ phẩm từ bò" là một ví dụ điển hình, khi nó đặt mục tiêu tận dụng tất cả các bộ phận của con bò, từ da, sừng cho đến huyết, để đưa vào chuỗi sản xuất công nghiệp. Đây có thể coi là một bước "vượt rào" đầy thực dụng, phản ánh sự giằng co giữa truyền thống và nhu cầu sinh tồn.
Nhìn vào Ấn Độ, người ngoài cuộc thường đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Từ những video lan truyền về việc người dân ăn bánh làm từ phân bò và đất, cho đến thói quen sinh hoạt bên dòng sông Hằng ô nhiễm đầy rác thải và xác chết. Những hình ảnh đó có thể gây sốc, thậm chí là ghê sợ đối với nhiều người.
Nhưng nếu nhìn sâu hơn vào bản chất vấn đề, ta sẽ thấy một quy luật kinh tế xã hội khắc nghiệt nhưng cũng đầy tính nhân văn: Khi kinh tế chưa đủ đầy, khi sơn hào hải vị còn là giấc mơ xa vời, con người buộc phải tìm cách thích nghi và sinh tồn dựa trên những gì mình có. Việc biến phân bò thành năng lượng, thành thuốc, thành tiền, suy cho cùng, cũng là sự nỗ lực vươn lên từ nghịch cảnh của một dân tộc đầy nghị lực.
