Tại Baltimore, Khari Parker, đồng sáng lập chuỗi nhà hàng Connie’s Chicken and Waffles, đang tiết kiệm hàng giờ mỗi ngày nhờ các công cụ như ChatGPT và Claude.
Anh dùng AI để thiết kế thực đơn, viết tài liệu tuyển dụng, dự báo lượng hàng cần nhập, và thậm chí làm "trọng tài" khi có bất đồng trong nội bộ. Nhưng khi được hỏi liệu AI có thay thế con người không, Parker khẳng định: “Tôi hoàn toàn không nghĩ AI sẽ thay thế nhân viên”.
Câu chuyện của Parker phản ánh một nghịch lý sâu sắc đang định hình lại thị trường lao động toàn cầu. Đó là trong khi các doanh nghiệp nhỏ coi AI là trợ thủ đắc lực, các tập đoàn lớn lại xem nó là chất xúc tác cho những đợt tái cấu trúc nhân sự quy mô lớn.
Làn sóng lạc quan từ những "người tí hon"
Một khảo sát gần đây của Goldman Sachs với gần 1.400 chủ doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ cho thấy một bức tranh đầy lạc quan. 78% tự tin về triển vọng kinh doanh, và đáng chú ý, 81% tin rằng AI sẽ nâng cao năng suất của nhân viên thay vì lấy đi việc làm của họ.
Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), AI đang trở thành một công cụ dân chủ hóa, giúp họ san bằng sân chơi với các đối thủ lớn hơn. Thay vì đầu tư hàng triệu USD vào các hệ thống phức tạp, họ có thể sử dụng các ứng dụng AI có sẵn với chi phí thấp để tự động hóa các công việc lặp lại, từ marketing, chăm sóc khách hàng đến quản lý hành chính. Điều này cho phép đội ngũ nhân sự tinh gọn của họ tập trung vào các nhiệm vụ đòi hỏi sự sáng tạo và tư duy chiến lược cao hơn.
Với quy mô vận hành nhỏ, việc thay thế hoàn toàn một nhân viên bằng AI là không thực tế và cũng không mong muốn. Thay vào đó, AI trở thành một "nhân viên ảo" hỗ trợ, giúp mỗi cá nhân làm việc hiệu quả hơn, từ đó thúc đẩy tăng trưởng chung cho cả công ty.
AI đang âm thầm trở thành “đồng nghiệp” mẫn cán của hàng triệu doanh nghiệp nhỏ, giúp họ làm việc thông minh hơn, nhanh hơn và cạnh tranh sòng phẳng hơn (Ảnh: CNET).
Bức tranh đối lập từ các "gã khổng lồ"
Trái ngược với không khí lạc quan ở khối SME, một "cơn bão" sa thải đang càn quét các tập đoàn lớn trên toàn cầu. Làn sóng này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ mà đã lan sang cả các ngành truyền thống.
Amazon thông báo cắt giảm khoảng 14.000 nhân viên khối văn phòng, với lý do cần tinh gọn bộ máy để chuẩn bị cho việc ứng dụng rộng rãi AI.
Microsoft đã sa thải hàng nghìn nhân viên, bao gồm cả các vị trí trong mảng Xbox và LinkedIn, như một phần của chiến lược tái cơ cấu để tập trung nguồn lực vào AI.
UPS, tập đoàn vận chuyển khổng lồ, đã cắt giảm tới 48.000 việc làm trong năm nay, một con số cao hơn nhiều so với kế hoạch ban đầu.
Ngay cả các công ty hàng tiêu dùng như Nestlé và Procter & Gamble (P&G) cũng đang tiến hành các đợt cắt giảm lớn, viện dẫn chi phí vận hành tăng cao và nhu cầu tái cấu trúc để hoạt động hiệu quả hơn.
Lý giải nghịch lý: Cuộc chiến vốn và tư duy vận hành
Vậy tại sao lại có sự khác biệt lớn đến vậy? Câu trả lời nằm ở hai yếu tố cốt lõi: cuộc chiến về vốn và tư duy vận hành.
Theo giáo sư Jason Schloetzer từ Đại học Georgetown, vấn đề không hẳn là AI trực tiếp lấy đi việc làm, mà là "cơn khát vốn cho AI đang khiến việc làm bị cắt giảm".
Các tập đoàn lớn đang ở trong một cuộc đua song mã khốc liệt để xây dựng và thống trị công nghệ AI nền tảng. Cuộc đua này đòi hỏi những khoản đầu tư khổng lồ vào hạ tầng, trung tâm dữ liệu và thu hút nhân tài AI hàng đầu.
Để giải phóng nguồn vốn cho cuộc chiến tốn kém này, họ buộc phải cắt giảm chi phí ở các bộ phận khác và nhân sự văn phòng thường là đối tượng bị ảnh hưởng đầu tiên. Việc sa thải nhân viên trở thành một động thái chiến lược để tái phân bổ nguồn lực, làm hài lòng các nhà đầu tư Phố Wall và thể hiện cam kết với tương lai công nghệ.
Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ không tham gia vào cuộc chiến xây dựng AI. Họ là những người sử dụng công nghệ. Với chi phí chỉ vài chục đôla mỗi tháng cho các dịch vụ AI, họ có thể ngay lập tức gặt hái lợi ích về năng suất mà không cần tái cấu trúc bộ máy. Mục tiêu của họ là tăng trưởng bền vững và hiệu quả, chứ không phải thống trị một cuộc cách mạng công nghệ.
Các cảnh báo từ các nhà kinh tế của Goldman Sachs rằng AI sẽ gây ra biến động cho thị trường việc làm là hoàn toàn chính xác. Nhưng "cơn bão" này đang đổ bộ một cách không hề đồng đều.
Câu chuyện AI và việc làm không còn chỉ đơn giản là "máy móc thay thế con người" như trước mà là một câu chuyện phức tạp về vốn, về chiến lược và về quy mô. Hiện tại, tương lai công việc của một người dường như phụ thuộc ít hơn vào khả năng của AI, mà phụ thuộc nhiều hơn vào quy mô và tham vọng của công ty trả lương cho họ.
Ứng dụng khoa học công nghệ vào thực thi ESG ra sao với các loại hình doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), cũng là một phần nội dung được chia sẻ tại hội thảo "Thực thi ESG bằng khoa học công nghệ - Từ dữ liệu đến hành động" được báo Dân trí tổ chức vào 13h30 ngày 26/11, tại Hà Nội.
Hội thảo này là hoạt động vệ tinh thuộc khuôn khổ Diễn đàn ESG Việt Nam 2025 chủ đề "Khoa học công nghệ và động lực cho phát triển bền vững".
Quý độc giả quan tâm có thể đăng ký tham dự hội thảo tại đây.
