Kể từ khi ngành tâm lý học ra đời, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để tìm hiểu, giải nghĩa và phân tích cách thức và lý do đằng sau các hành động và tương tác hằng ngày của con người. Hiểu được tâm lý đằng sau hành động của chúng ta có thể giúp bạn rất nhiều trong cuộc sống lẫn công việc.
6 hiệu ứng tâm lý học sau đây là những thiết lập mặc định của não bộ mà hầu hết mọi người đều từng trải qua:
Hiệu ứng Pratfall: Bạn đáng yêu hơn nếu bạn không hoàn hảo
Đừng lo lắng nếu chẳng may bạn vấp ngã trước bạn trai vì như vậy có thể sẽ khiến anh ấy thích bạn hơn. Đừng ngại ngần thừa nhận những thất bại của bạn với bạn bè của mình vì họ không hề đánh giá và sẽ càng quý mến bạn.
Những sai lầm này thu hút sự quyến rũ do Hiệu ứng Pratfall. Có một sự thật nghe nghịch lý là những người không bao giờ mắc sai lầm được coi là ít dễ mến hơn những người thỉnh thoảng phạm lỗi. Sự không hoàn hảo kéo mọi người đến gần bạn hơn, khiến bạn trở nên “con người” hơn. Sự hoàn hảo đôi khi lại tạo ra khoảng cách và nhiều người ngại tiếp xúc với những người như vậy. Hiệu ứng Pratfall như một lời nhắc nhở rằng bạn không cần phải “ép” bản thân trở nên hoàn hảo và không bao giờ mắc sai lầm, tất nhiên, trừ những sai phạm nghiêm trọng.
Hiệu ứng Pygmalion - Kỳ vọng lớn hơn thúc đẩy hiệu suất cao hơn
Hiện tượng tâm lý này có thể giải thích dễ hiểu là “lời tiên tri tự ứng nghiệm”: Nếu bạn tin điều gì đó là sự thật hoặc sẽ trở thành thật, cuối cùng nó sẽ như vậy.
Thử nghiệm đầu tiên về Hiệu ứng Pygmalion được thực hiện bởi nhà tâm lý học Robert Rosenthal và diễn ra tại một trường tiểu học. Ông đã thuyết phục các giáo viên rằng 1 nhóm các em học sinh sẽ có thành tích tốt hơn vào cuối năm dù thật ra số học sinh này ông chỉ chọn ngẫu nhiên. Cuối năm, quả thật các em này đã cho thành tích tốt hơn các bạn cùng lớp. Vậy tại sao lại như vậy? Các bài kiểm tra sau đó kết luận rằng giáo viên đã cho nhóm được chọn nhiều cơ hội, sự chú ý hơn trong quá trình giảng dạy. Kỳ vọng của họ đối với nhóm này cao hơn và kỳ vọng đó đã tạo nên hiện thực.
Nghịch lý của sự lựa chọn - Càng có nhiều lựa chọn, chúng ta càng khó chọn và khó hài lòng với quyết định của mình
Bạn đã bao giờ cảm thấy hối hận khi mua đồ gì đó chưa? Đó có thể là vì bạn gặp hiệu ứng tâm lý Paradox of Choice (Nghịch lý của sự lựa chọn).
Ngay cả khi quyết định cuối cùng của chúng ta rõ ràng là chính xác, khi đứng trước nhiều lựa chọn, chúng ta càng khó hài lòng với quyết định đã đưa ra rồi nảy sinh tâm lý hối hận, tiếc nuối. Niềm vui cũng bị giảm đi khi chúng ta phải nỗ lực nhiều hơn và căng thẳng khi cân nhắc nhiều lựa chọn.
Để chứng minh nghịch lý này, 2 nhà tâm lý học Mark Lepper và Sheena Iyengar đã tiến hành một thí nghiệm bán mứt trong siêu thị. Lần đầu, họ đưa ra 6 món mứt và lần sau bày 24 món. Kết quả của cuộc nghiên cứu cho thấy 30% khách hàng khi vào quầy lúc chỉ bán 6 món đã mua hàng, gấp 10 lần so với số khách chịu mua hàng khi có 24 lựa chọn.
Hiệu ứng Người ngoài cuộc - Càng có nhiều người nhìn thấy ai đó đang cần giúp đỡ, thì khả năng người đó nhận được sự giúp đỡ càng ít
Các nhà nghiên cứu gọi đây là "sự nhầm lẫn về trách nhiệm", nơi các cá nhân cảm thấy ít trách nhiệm hơn đối với kết quả của một sự kiện khi có những người khác ở xung quanh.
Hiệu ứng Người ngoài cuộc đã được chỉ ra trong một nghiên cứu của các nhà tâm lý học xã hội Bibb Latane và John Darley. Họ quan sát cách các sinh viên phản ứng khi thấy một bạn học bị nghẹn thức ăn trong phòng. Khi các đối tượng thử nghiệm thấy họ là người duy nhất trong phòng, 85% đã lao vào giúp đỡ. Khi có thêm 1 người khác, 65% đã giúp. Khi trong phòng có thêm 4 người khác nữa, tỷ lệ giảm mạnh xuống 31%.
Xác suất bạn được giúp đỡ trong lúc nguy cấp tỷ lệ nghịch với số lượng người có mặt. Nếu bạn cần giúp đỡ ở nơi công cộng, hãy gọi tên hoặc chỉ một người cụ thể (ví dụ như “anh áo đỏ”, “bạn tóc ngắn”,... trong đám đông), khả năng bạn được giúp cao hơn nhiều.
Hiệu ứng Spotlight - Những sai lầm của bạn không được chú ý nhiều như bạn nghĩ
Theo Hiệu ứng Spotlight, mọi người không chú ý đến những khoảnh khắc thất bại hay xấu hổ của chúng ta nhiều như chúng ta nghĩ.
Một nhóm các nhà tâm lý học tại Đại học Cornell (Mỹ) đã yêu cầu một nhóm tình nguyện viên mặc một chiếc áo phông có in hình ảnh đáng xấu hổ và thí nghiệm xem có bao nhiêu người qua đường chú ý đến những gì họ mặc. Sự thật là so với dự đoán ban đầu, số người thực sự quan tâm chỉ bằng một nửa. Mọi người ít chú ý đến bạn hơn nhiều bạn nghĩ, nên đừng suy nghĩ quá nhiều về các khoảnh khắc xấu hổ hay thất bại của mình.
Hiệu ứng Tập trung - Mọi người coi trọng một khía cạnh của sự kiện quá nhiều và không nhận ra các yếu tố khác
Một người California có hạnh phúc hơn một người sống ở Trung Tây nước Mỹ không? Khi các nhà tâm lý học đặt câu hỏi này cho cư dân của cả hai khu vực, câu trả lời của cả 2 nhóm phần đông nhận định người dân California phải hạnh phúc hơn đáng kể. Sự thật là không có sự khác biệt giữa chỉ số xếp hạng hạnh phúc thực tế của người California và người Trung Tây nước Mỹ. Những người được hỏi tập trung giải thích suy nghĩ của mình là do California có thời tiết nắng ấm và lối sống thoáng. Nhưng thực tế, có rất nhiều khía cạnh khác tạo nên hạnh phúc. Người miền Trung Tây nước Mỹ được hưởng tỷ lệ tội phạm thấp, an toàn trước động đất... nhưng họ không quan tâm đến các yếu tố này nên tự cho rằng mình kém hạnh phúc hơn người ở California.
Các nhà tiếp thị bao lâu nay vẫn luôn sử dụng Hiệu ứng Tập trung (còn gọi là ảo giác tập trung) này để “thao túng tâm lý” người tiêu dùng bằng cách thuyết phục họ về các tính năng cần thiết của một sản phẩm hoặc dịch vụ. Để không bị hiệu ứng này điều khiển, con người cần giữ quan điểm, nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ và cân nhắc nhiều yếu tố trước khi đưa ra quyết định.
Nguồn: Buffer
