Có một câu hỏi thường được nhắc đến: “Cuộc sống của một người có kỷ luật tuyệt vời đến mức nào?”
Câu hỏi này không chỉ áp dụng cho người lớn, mà còn rất quan trọng đối với trẻ em. Kỷ luật tự giác không phải là điều ép buộc từ bên ngoài, mà là một động lực mạnh mẽ từ bên trong, giúp trẻ chủ động làm việc và đạt được mục tiêu mà không cần cha mẹ liên tục nhắc nhở.
Các nhà khoa học nhận thấy rằng, những đứa trẻ có tính kỷ luật cao thường dễ đạt được thành công hơn trong tương lai. Dưới đây là 3 dấu hiệu quan trọng cho thấy con bạn là một đứa trẻ có tính kỷ luật cao. Nếu trẻ có những đặc điểm này, cha mẹ có thể yên tâm rằng con sẽ dễ dàng gặt hái thành công trong học tập, công việc và cuộc sống.
1. Biết kiên nhẫn, có khả năng trì hoãn sự thỏa mãn
Một nghiên cứu của Đại học Harvard, Mỹ về khả năng trì hoãn sự thỏa mãn đã chỉ ra rằng, não bộ con người có 2 hệ thống ra quyết định:
- Hệ thống "nóng": Phản ứng nhanh với cám dỗ trước mắt, ví dụ như ngay lập tức ăn viên kẹo ngon trước mặt.
- Hệ thống "lạnh": Suy nghĩ lý trí, biết phân tích lợi ích lâu dài trước khi đưa ra quyết định.
Trong thí nghiệm, các nhà nghiên cứu yêu cầu trẻ em nhìn vào hình ảnh một cây kem hấp dẫn. Một nhóm được hướng dẫn tưởng tượng về hương vị và sự ngon miệng của nó (kích hoạt hệ thống "nóng"), trong khi nhóm còn lại được yêu cầu tập trung vào hình dạng và nhiệt độ của cây kem (kích hoạt hệ thống "lạnh").
Kết quả cho thấy, những đứa trẻ kích hoạt hệ thống "lạnh" có khả năng trì hoãn sự thỏa mãn tốt hơn, kiên nhẫn chờ đợi thay vì ngay lập tức muốn ăn kem.
Điều này phản ánh khả năng kiểm soát bản thân của trẻ trong cuộc sống thực tế.
Ví dụ: Sau giờ tan học, trẻ chủ động hoàn thành bài tập trước rồi mới vui chơi. Khi thèm ăn vặt, trẻ có thể kiềm chế và nghĩ rằng: “Sắp đến giờ ăn tối, mình sẽ ăn sau”.
Khả năng trì hoãn sự thỏa mãn không chỉ giúp trẻ đưa ra quyết định sáng suốt hơn, mà còn giúp chúng dễ dàng đạt được thành công trong học tập và công việc sau này.
2. Biết lập kế hoạch và hoàn thành đúng hạn
Việc có kế hoạch rõ ràng và thực hiện nó là nền tảng của tính kỷ luật tự giác. Những đứa trẻ có kỷ luật thường thể hiện khả năng “đặt mục tiêu - hành động - hoàn thành” ngay từ khi còn nhỏ.
Ví dụ: Khi đi học về, trẻ tự lên kế hoạch học tập: “Mình sẽ làm bài tập Tiếng Việt trước, sau đó làm Toán, rồi dành 10 phút đọc tiếng Anh, cuối cùng là ôn bài cho ngày mai”. Khi làm một công việc phức tạp, trẻ chia nhỏ nhiệm vụ và hoàn thành từng bước một, thay vì làm lộn xộn không có kế hoạch.
Khả năng lập kế hoạch và thực hiện một cách bài bản giúp trẻ có định hướng rõ ràng, đồng thời tạo nền tảng để chúng phát triển năng lực làm việc và khả năng cạnh tranh trong tương lai.
3. Biết tự phản tỉnh và cải thiện bản thân
Tính kỷ luật không chỉ nằm ở việc kiểm soát hành vi, mà còn bao gồm khả năng tự phản tỉnh, rút kinh nghiệm và điều chỉnh bản thân.
Ví dụ: Khi chơi xếp hình, nếu làm sai, trẻ sẽ suy nghĩ: “Mình đã đặt miếng gỗ ngang sai vị trí, lần sau mình sẽ thử cách khác”. Ngược lại, những đứa trẻ không có tính kỷ luật có thể tức giận, đập đổ mọi thứ và bỏ đi mà không tìm cách khắc phục lỗi sai.
Những đứa trẻ biết tự phản tỉnh sẽ học hỏi từ thất bại và dần dần phát triển tư duy giải quyết vấn đề, giúp chúng có tinh thần kiên trì, không dễ bị đánh bại trước khó khăn. Đây là một phẩm chất quan trọng giúp trẻ đạt được thành công trong tương lai.
Những phương pháp giúp trẻ rèn luyện tính kỷ luật
Nhiều người không tự giác làm việc không phải vì họ lười biếng, mà vì họ cảm thấy "nhiệm vụ quá khó, thử thách quá lớn", dẫn đến tâm lý bỏ cuộc khi gặp trở ngại.
Để giúp trẻ hình thành tính kỷ luật từ nhỏ, cha mẹ cần dạy con biết cách hoàn thành từng mục tiêu nhỏ bằng phương pháp “chia nhỏ nhiệm vụ”. Khi một mục tiêu lớn được chia thành từng bước nhỏ, trẻ sẽ cảm thấy dễ kiểm soát hơn, giảm bớt áp lực và tăng cường động lực để thực hiện. Dưới đây là 4 phương pháp hiệu quả giúp trẻ từng bước rèn luyện tính kỷ luật.
- Chia nhỏ nhiệm vụ
Khi trẻ đối diện với một nhiệm vụ phức tạp, hãy hướng dẫn con chia nhỏ nó thành từng bước cụ thể.
Ví dụ, trẻ phải viết một bài văn 800 chữ nhưng chỉ viết được 600 chữ, vì không biết làm sao để triển khai nội dung. Cha mẹ có thể chia nhỏ các nhiệm vụ như sau:
- Bước 1: Xác định các ý chính. Trẻ muốn viết về những khía cạnh nào trong "Kế hoạch trưởng thành"? Trẻ liệt kê ra 4 điểm: Thể thao, học tập, thói quen sinh hoạt, cuộc sống.
- Bước 2: Xây dựng ý tưởng cho từng phần. Với "Thể thao", trẻ muốn rèn luyện thế nào? Trẻ có thể trả lời: "Mỗi ngày đánh cầu lông 30 phút, thứ Bảy đi xe đạp nửa ngày, Chủ Nhật chạy bộ 5km".
- Bước 3: Triển khai chi tiết hơn. Trẻ viết về cảm nhận, kế hoạch cụ thể và những kỳ vọng trong quá trình thực hiện.
- Bước 4: Kết nối các phần thành bài văn hoàn chỉnh.
Sau khi chia nhỏ bài viết thành từng bước dễ thực hiện, trẻ không còn cảm thấy quá tải hay sợ viết văn nữa, từ đó có thể hoàn thành bài viết một cách tự nhiên và thoải mái hơn.
Cha mẹ có thể áp dụng phương pháp này với mọi nhiệm vụ khác, từ việc học tập, làm bài tập đến sắp xếp công việc cá nhân.
- Lập kế hoạch thời gian
Sau khi đã chia nhỏ nhiệm vụ, hãy cùng con xây dựng một kế hoạch thời gian hợp lý.
Nhiều trẻ than phiền: “Bài tập quá nhiều, con không thể làm hết được!”. Nếu chỉ nói “Cố gắng lên, con làm được mà”, trẻ vẫn không biết phải bắt đầu từ đâu.
Giải pháp: Hướng dẫn trẻ phân bổ thời gian cho từng bước nhỏ. Ví dụ:
Làm toán trong 30 phút. Nghỉ giải lao 10 phút. Học tiếng Anh 20 phút. Ôn bài 15 phút
Bằng cách này, trẻ không cảm thấy bị áp lực, mà còn có động lực hoàn thành công việc theo từng giai đoạn. Điều này cũng giúp hình thành kỹ năng quản lý thời gian – một kỹ năng quan trọng cho tương lai.
- Khen ngợi đúng cách
Khi trẻ hoàn thành một bước nhỏ, đừng tiếc lời khen ngợi. Tuy nhiên, cách khen cũng rất quan trọng. Đừng chỉ nói: “Con giỏi quá!”, “Con thật xuất sắc!”
Những lời khen này quá chung chung, không giúp trẻ hiểu được mình đã làm tốt ở điểm nào. Thay vào đó, hãy khen theo quá trình và nỗ lực:
“Mẹ rất thích cách con tập trung để hoàn thành phần đầu tiên, con đã rất kiên trì đấy!”, “Con biết cách tự sắp xếp thời gian học tập rồi, điều này rất đáng khen!”
Lời khen có trọng tâm sẽ giúp trẻ nhận thức rõ giá trị của sự cố gắng, từ đó tăng thêm động lực để tiếp tục rèn luyện tính kỷ luật.
- Hình thành thói quen tự phản tỉnh
Mỗi khi hoàn thành nhiệm vụ, hãy hướng dẫn con tự đánh giá và rút kinh nghiệm bằng cách đặt những câu hỏi như:
“Phần nào con làm tốt nhất?”, “Có chỗ nào con cảm thấy khó khăn không?”, “Lần sau con có thể làm gì để cải thiện?”
Phản tỉnh giúp trẻ phát triển tư duy tự điều chỉnh, không ngừng cải thiện bản thân và trở nên chủ động hơn trong việc lập kế hoạch, thực hiện và điều chỉnh khi cần thiết.
