Hòn Gió thuộc quản lý hành chính của xã Phú Trạch, Quảng Trị (xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, Quảng Bình cũ). Do nằm quá xa đất liền, địa hình núi đá hiểm trở, không nguồn nước, nên trên đảo không có người sinh sống.

Hòn Gió nhìn từ tàu đánh cá
ẢNH: MAI THANH HẢI

Nhìn từ trực thăng quân sự xuống phía dưới là cảng Hòn La, ngoài xa là Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Với sự giúp đỡ của Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh Quảng Bình, chúng tôi tập kết tại Trạm biên phòng cửa khẩu Hòn La (thuộc Đồn biên phòng Roòn) từ tối hôm trước, để sáng hôm sau thuê tàu cá của ngư dân ra Hòn Gió.

Tàu cá neo phía ngoài Hòn Gió, không cập được bờ đảo do nhiều đá ngầm
ẢNH: MAI THANH HẢI
Trung tá Ngô Đình Thành (Phó đồn trưởng Đồn biên phòng Roòn) giải thích: "Từ đất liền ra đảo, không có vật che chắn nên sóng to gió lớn nguy hiểm. Ca nô của đồn chỉ chạy được gần bờ, không thể vươn ra đó được" và cho biết: Vùng biển Hòn La có nhiều vụ chìm, đắm tàu thuyền. Cuối tháng 11.2023, tàu cá QNg-98024 TS của ngư dân Quảng Ngãi, khi vào cảng Hòn La đã đâm vào rạn đá khiến tàu bị chìm, 3 ngư dân được cứu sau gần 3 tiếng lênh đênh trên biển.

Muốn lên đảo Hòn Gió, phải di chuyển từ tàu vào bằng thúng chai
ẢNH: MAI THANH HẢI
"Lãnh hải là vùng biển có chiều rộng 12 hải lý tính từ đường cơ sở ra phía biển. Ranh giới ngoài của lãnh hải là biên giới quốc gia trên biển của Việt Nam.

Đội tuần tra của Đồn biên phòng Ròon lên kiểm tra điểm A12 – Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Nhà nước thực hiện chủ quyền đầy đủ và toàn vẹn đối với lãnh hải và vùng trời, đáy biển và lòng đất dưới đáy biển của lãnh hải phù hợp với Công ước của Liên Hiệp Quốc về luật Biển năm 1982.
Tàu thuyền của tất cả các quốc gia được hưởng quyền đi qua không gây hại trong lãnh hải Việt Nam. Đối với tàu quân sự nước ngoài khi thực hiện quyền đi qua không gây hại trong lãnh hải Việt Nam, thông báo trước cho cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam.

Hòn Gió nhìn từ trên cao
ẢNH: QUỲNH ANH
Việc đi qua không gây hại của tàu thuyền nước ngoài phải được thực hiện trên cơ sở tôn trọng hòa bình, độc lập, chủ quyền, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
Các phương tiện bay nước ngoài không được vào vùng trời ở trên lãnh hải Việt Nam, trừ trường hợp được sự đồng ý của Chính phủ Việt Nam hoặc thực hiện theo điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
Nhà nước có chủ quyền đối với mọi loại hiện vật khảo cổ, lịch sử trong lãnh hải Việt Nam (điều 11, 12 Chương II, luật Biển Việt Nam, 2012).

Cán bộ chiến sĩ Đồn biên phòng Ròon xác định tọa độ điểm A12 – Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Buổi sáng hôm sau, từ cảng cá Phước Thịnh (xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, Quảng Bình cũ), chúng tôi lên tàu cá QB-33745.TS, rời vùng biển Hòn La nhằm hướng đông nam ra Hòn Gió. Càng ra ngoài xa sóng càng lớn và tàu cá vỏ gỗ chạy chậm, nên sau gần 3 tiếng đồng hồ, mới tới phía tây Hòn Gió.

Từ Hòn Gió nhìn vào bờ thấy rõ dãy núi Hoành Sơn
ẢNH: MAI THANH HẢI
Nhìn toàn cảnh, đảo là những khối đá xám xếp tầng. Càng lên cao, cây cối mọc càng nhiều. Chủ yếu là cây bụi thấp, dây leo và dứa dại, hoa muống biển.

Cột thu phát sóng điện thoại đặt trên đảo
ẢNH: MAI THANH HẢI
Do xung quanh đảo là các phiến đá cao, sắc nhọn và sóng dập vào nguy hiểm, nên chúng tôi phải hạ thuyền thúng (thúng chai) từ tàu cá, chèo vào và tìm hốc đá êm sóng, có gờ bám để trèo lên, luồn qua các vách đá, tìm đường lên đảo.

Do trên đảo không có đường mòn, nên bộ đội phải chui qua các vách đá tìm đường lên điểm cao của đảo Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Sau khi trèo lên mỏm đá cao phía tây đảo, chúng tôi cắt qua những lùm cây bụi rậm rạp, nhằm hướng đông lên đỉnh cao nhất của đảo. Dọc đường đi, chúng tôi phát hiện 1 công sự nửa nổi nửa chìm, chuyên dùng cho khẩu đội súng máy phòng không 12,7 mm, gần đó là 1 bể chứa nước làm bằng bê tông đã cạn khô. Cả 2 địa điểm này đều bỏ hoang, rêu mọc xanh rì và cây bụi mọc che phủ hết.

Di tích công sự chiến đấu trên đảo Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Đặc biệt, ở trên điểm cao nhất của đảo Hòn Gió có đặt mốc bằng xi măng, khắc chữ "Tổng cục địa chính. Điểm tọa độ quốc gia 28157". Gần đó là cột ăng ten cao khoảng 50 m có lưới chắn bảo vệ và hệ thống dây chằng bảo hiểm đổ ngã.

Điểm tọa độ quốc gia trên điểm cao nhất của đảo Hòn Gió
ẢNH: MAI THANH HẢI
Các cán bộ chiến sĩ Đồn biên phòng Ròon đi cùng tôi, do lần đầu tiên ra Hòn Gió và mới chuyển công tác về địa bàn, nên không có thông tin về các hạng mục xây dựng trên đảo. Theo phán đoán, có thể trước đây, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Bình (cũ) đã triển khai chốt giữ trên Hòn Gió để bảo vệ vòng ngoài khu vực cảng Hòn La và đặt cột phát sóng điện thoại để giúp ngư dân thuận lợi trong việc thông tin liên lạc, khai thác hải sản trên vùng biển Quảng Trị - Hà Tĩnh.

Trên Hòn Gió có rất nhiều vách đá dựng đứng, rất khó tiếp cận
ẢNH: MAI THANH HẢI
Đầu tháng 6.2021, trong chuyến kiểm tra các đảo và vùng biển ven bờ Quảng Bình, ông Vũ Đại Thắng, Bí thư tỉnh ủy Quảng Bình (nay là Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh) và đoàn công tác của tỉnh Quảng Bình (cũ) đã dựng vật đánh dấu chủ quyền trên đảo Hòn Gió.

Hòn Gió nhìn từ trên cao phía tây
ẢNH: QUỲNH ANH
Đây là tảng đá trắng xẻ theo hình chữ nhật, được trát xi măng gắn kết với phần đá, rìa phía đông của đảo, trên mặt đá khắc dòng chữ ghi rành mạch "Hòn Gió; 17°54´46″N-106°40′20″E; Quảng Bình, Việt Nam"…
Trước đó, từ những năm 90, Cục Đo đạc bản đồ thuộc Tổng cục địa chính (nay là Cục Đo đạc bản đồ và thông tin địa lý Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã đặt 2 mốc định hướng tại 2 mỏm đá nhô ra ở phía nam Hòn Gió.
Kỳ tiếp theo: Vất vả tiếp cận Hòn Chim, điểm A13.