Chỉ trong vòng chưa đầy 10 tháng, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) đã hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ khi chủ trì soạn thảo và được Quốc hội thông qua 10 luật quan trọng. Đây được xem là bước đột phá chưa từng có về thể chế, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho sự phát triển của nền kinh tế số và đổi mới sáng tạo.
Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo
Luật gồm 73 điều, do Quốc hội thông qua ngày 27.6 và có hiệu lực từ ngày 1.10.2025, đánh dấu lần đầu tiên "đổi mới sáng tạo" được luật hóa ngang hàng với khoa học công nghệ. Luật chuyển tư duy quản lý từ kiểm soát đầu vào sang đánh giá hiệu quả đầu ra, chấp nhận rủi ro và trao quyền sở hữu kết quả nghiên cứu (tối thiểu 30% lợi nhuận) cho tác giả để thương mại hóa, đồng thời giảm thuế thu nhập cá nhân từ khoản thu nhập này.
Mô hình vệ tinh LOTUSat-1 do Việt Nam phát triển được trưng bày tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam
Ảnh: Anh Quân
Luật Công nghiệp công nghệ số
Luật được thông qua ngày 14.6.2025, có hiệu lực từ ngày 1.1.2026, nội dung tập trung về cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp công nghệ số, phát triển hạ tầng số dùng chung, khuyến khích đổi mới sáng tạo... Bên cạnh đó, luật Công nghiệp công nghệ số cũng quy định địa phương có chính sách hỗ trợ nhân lực tại các dự án chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI); khuyến khích đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng công nghệ số theo chuẩn quốc tế cũng như khu vực; khuyến khích doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ và hỗ trợ địa phương chi trả chi phí đào tạo nhân lực chất lượng cao..
Luật sửa đổi ,bổ sung một số điều của luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật
Luật sửa đổi, bổ sung quy định các tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh thuộc diện phải áp dụng quy chuẩn kỹ thuật thực hiện trách nhiệm công bố hợp quy đối với sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quy trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội; đơn giản hóa thủ tục hành chính bằng cách cho phép miễn công bố hợp quy đối với sản phẩm đã đáp ứng yêu cầu quản lý chất lượng theo luật chuyên ngành khác. Luật thông qua ngày 14.6, đi vào hiệu lực từ ngày 1.1.2026.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa
Ngày 18.6, luật sửa đổi, bổ sung luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa được Quốc hội thông qua, bắt đầu hiệu lực từ ngày 1.1.2026, với điểm nhấn là chuyển phương thức quản lý (bằng dữ liệu và công nghệ) từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ khuyến khích sang ràng buộc trách nhiệm. Sản phẩm sẽ được phân loại quản lý theo 3 mức độ rủi ro: thấp, trung bình, cao; thay vì theo nhóm như trước.
Đào tạo khối ngành khoa học xã hội tích hợp công nghệ ra sao
Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)
Cũng trong tháng 6, luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được thông qua (hiệu lực từ ngày 1.1.2026), quy định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, phục vụ kinh tế xã hội, bảo vệ môi trường..., đồng thời xác định đưa điện hạt nhân trở thành chiến lược quốc gia nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải. Luật ưu tiên nội địa hóa thiết bị và đầu tư ngân sách cho nghiên cứu, phát triển trong lĩnh vực này.
Luật Trí tuệ nhân tạo
Ngày 10.12 đánh dấu thời khắc có tính lịch sử khi lần đầu tiên Việt Nam có luật chuyên biệt về trí tuệ nhân tạo. Luật (hiệu lực ngày 1.3.2026) lấy con người làm trung tâm, cấm tuyệt đối việc dùng AI để thao túng hành vi, tạo nội dung giả mạo lừa đảo; liệt kê việc sử dụng AI gây phương hại đến quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội thuộc nhóm hành vi bị cấm. Việc quản lý sẽ dựa trên 3 mức độ rủi ro (thấp, trung bình, cao), giảm so với 4 mức ở dự thảo, doanh nghiệp tự đánh giá an toàn và chịu hậu kiểm.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Sở hữu trí tuệ
Cùng ngày, luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Sở hữu trí tuệ được thông qua (hiệu lực từ ngày 1.4.2026), chuyển trọng tâm từ "bảo vệ quyền" sang "tài sản hóa". Quyền sở hữu trí tuệ chính thức được coi là tài sản có thể định giá, giao dịch, thế chấp vay vốn và ghi nhận trong báo cáo tài chính. Nhà nước đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ thông qua việc ưu tiên phát triển hạ tầng số, xây dựng cơ sở dữ liệu về bảo hộ và giá giao dịch quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm an toàn, minh bạch và dễ tiếp cận. Các quy trình nghiệp vụ được tự động hóa dựa trên dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Chuyển giao công nghệ
Việc sửa đổi nhằm hoàn thiện khung pháp lý, rút gọn thủ tục hành chính, cập nhật danh mục công nghệ mới, mở rộng ưu đãi cho hoạt động chuyển giao công nghệ... Nhà nước khuyến khích góp vốn bằng công nghệ được tạo ra từ hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Luật (thông qua ngày 10.12, hiệu lực ngày 1.4.2026) chia chuyển giao thành 3 cấp độ (ứng dụng, làm chủ, R&D) với ưu đãi tăng dần, đồng thời kiểm soát chặt chuyển giao xuyên biên giới để bảo đảm an ninh công nghệ.
Trí tuệ nhân tạo được xác định là một trong những công nghệ chiến lược của Việt Nam thời gian tới
Ảnh: TTXVN
Luật Công nghệ cao (sửa đổi)
Luật Công nghệ cao (sửa đổi) được thông qua ngày 10.12, hiệu lực từ ngày 1.7.2026 xác định công nghệ cao và công nghệ chiến lược là đột phá để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao năng lực tự chủ công nghệ quốc gia. Luật cho phép áp dụng mức ưu đãi cao nhất (thuế, đất đai) cho lĩnh vực và có cơ chế đặc thù để thu hút nhân tài, hỗ trợ liên kết viện - trường - doanh nghiệp. Bên cạnh đó, luật quy định các chính sách ưu đãi và cơ chế đặc thù nhằm thu hút, phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao và công nghệ chiến lược, đồng thời bảo đảm điều kiện sống và làm việc thuận lợi để lực lượng này yên tâm làm việc tại Việt Nam.
Luật Chuyển đổi số
Đây là luật cuối cùng được thông qua (ngày 11.12) trong 10 luật do Bộ KH-CN soạn thảo, có hiệu lực từ ngày 1.7.2026. Luật xác lập nguyên tắc "quản lý trên môi trường số là mặc định", trên giấy là ngoại lệ. Đây là luật khung quy định các nguyên tắc chung, đảm bảo sự thống nhất toàn quốc, lấy người dân làm trung tâm và cam kết không để ai bị bỏ lại phía sau trong công cuộc số hóa. Luật cũng tạo ra sự liên kết các luật chuyên ngành về chuyển đổi số để hình thành một thể thống nhất, liên thông, toàn diện, an toàn và hiện đại về một quốc gia số, nhưng không can thiệp vào bên trong luật chuyên ngành, đồng thời tháo gỡ các khó khăn chung về chuyển đổi số của các cơ quan trung ương và địa phương, nhất là về thủ tục hành chính.
