Luật BHXH (sửa đổi) năm 2024, được Quốc hội thông qua vào ngày 29.6.2024 và có hiệu lực từ 1.7.2025, sẽ có nhiều thay đổi quan trọng về chế độ hưu trí và các chính sách BHXH. Cụ thể như sau:
1. Giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu
Luật BHXH 2024 quy định giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm đối với cả nam và nữ để tạo điều kiện cho người lao động được hưởng lương hưu sớm hơn.
2. Điều chỉnh cách tính tỷ lệ lương hưu
Với việc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu, công thức tính lương hưu cũng có sự thay đổi.
Đối với nữ, tỷ lệ lương hưu vẫn giữ nguyên như trước, tính 45% mức bình quân tiền lương với 15 năm đóng BHXH, sau đó mỗi năm thêm sẽ cộng 2%, tối đa là 75% với 30 năm đóng.
Đối với nam, giữ nguyên mức 45% cho 20 năm đóng BHXH, sau đó mỗi năm thêm cộng 2%, tối đa 75% tại 35 năm đóng.
Đặc biệt, luật mới bổ sung công thức cho nam giới có từ 15 đến dưới 20 năm đóng, với mức hưởng bắt đầu từ 40% và mỗi năm thêm được cộng 1%, tối đa đạt 75% tại 35 năm đóng.
Luật BHXH 2024 (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, với nhiều điểm mới quan trọng
ẢNH: XUÂN KHÁNH
3. Bổ sung trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu
Người lao động có số năm đóng BHXH vượt quá số năm tối đa hưởng lương hưu (30 năm với nữ và 35 năm với nam) sẽ nhận trợ cấp 1 lần cho mỗi năm dư, bằng 0,5 tháng lương, chi trả cùng lúc với việc hưởng lương hưu.
4. Thêm chế độ trợ cấp hưu trí xã hội
Luật mới bổ sung chế độ hưu trí xã hội cho những người không có lương hưu, với khoản trợ cấp do ngân sách nhà nước chi trả.
Đặc biệt, độ tuổi nhận trợ cấp xã hội đã giảm từ 80 xuống 75 tuổi, và 70 tuổi đối với người thuộc hộ nghèo, cận nghèo.
5. Trợ cấp hằng tháng cho người không đủ điều kiện hưởng lương hưu
Người lao động đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH sẽ được hưởng trợ cấp BHXH hằng tháng từ quỹ BHXH đã đóng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
Trong thời gian này, người lao động được ngân sách Nhà nước đóng bảo hiểm y tế.
6. Siết chặt điều kiện rút BHXH 1 lần
Để hạn chế tình trạng rút BHXH 1 lần, luật BHXH 2024 quy định chỉ cho phép người lao động tham gia BHXH từ ngày 1.7.2025 được rút BHXH 1 lần trong một số trường hợp đặc biệt như định cư nước ngoài, mắc bệnh hiểm nghèo, suy giảm ≥81% khả năng lao động, hoặc đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ năm đóng BHXH.
Thời gian giải quyết rút BHXH 1 lần được rút ngắn xuống còn 7 ngày làm việc.
7. Mở rộng diện tham gia BHXH bắt buộc
Luật BHXH 2024 mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm các nhóm chưa từng tham gia trước đây như chủ hộ kinh doanh có đăng ký, người làm việc bán thời gian, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố, và quản lý doanh nghiệp không hưởng lương.
Dự kiến có khoảng 3 triệu lao động sẽ được vào hệ thống BHXH bắt buộc.
8. Bổ sung chế độ thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện
Người lao động tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng thêm chế độ thai sản, bao gồm trợ cấp cho lao động nữ sinh con.
Trước đây, BHXH tự nguyện chỉ có chế độ hưu trí và tử tuất.
9. Thay đổi căn cứ tính đóng và hưởng BHXH
Luật BHXH 2024 thay đổi thuật ngữ "mức lương cơ sở" thành "mức tham chiếu" để làm căn cứ tính đóng và hưởng BHXH.
Nếu Nhà nước chưa bỏ mức lương cơ sở, mức tham chiếu sẽ bằng mức lương cơ sở hiện hành.
10. Tăng cường chế tài xử lý vi phạm BHXH
Luật mới quy định mức lãi suất chậm đóng cố định là 0,03%/ngày trên số tiền chậm đóng, thay vì tính theo lãi suất liên ngân hàng như trước.
Đồng thời, các quy định cũng nhấn mạnh việc truy thu và xử lý hình sự đối với hành vi trốn đóng BHXH của người sử dụng lao động.
