Tại chương trình "Data Talk | Macro Insight: Số liệu vĩ mô tháng 8 và ẩn số từ Fed" phát sóng ngày 10/9, ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc Nghiên cứu Công ty Quản lý Quỹ Vietcombank VCBF, nhận định số liệu vĩ mô tháng 8 đã cho thấy những tác động của thuế quan đang dần phản ánh rõ nét hơn vào nền kinh tế.
Trong đó, về xuất nhập khẩu hàng hoá, ông Linh cho biết tăng trưởng xuất khẩu mặc dù vẫn duy trì ở mức hai con số nhưng đang có xu hướng giảm tốc trong những tháng gần đây.
Phân tích kỹ hơn về vấn đề này, ông nhìn nhận tăng trưởng xuất khẩu những tháng gần đây gần như hoàn toàn đến từ khối doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp trong nước liên tục sụt giảm. Riêng tháng 8, xuất khẩu của khối FDI tăng hơn 27%, trong khi xuất khẩu của doanh nghiệp trong nước giảm tháng thứ tư liên tiếp và mức giảm còn sâu hơn ba tháng trước.
Theo ông Nguyễn Hoàng Linh, có hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất, xét theo nhóm hàng hóa, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua, đặc biệt sau khi Tổng thống Trump công bố chính sách thuế quan đối ứng, đa phần đến từ nhóm hàng điện tử. Đây là lĩnh vực mà khối FDI chiếm ưu thế tuyệt đối với tỷ trọng hơn 90% kim ngạch của nhóm hàng.
"Tăng trưởng xuất khẩu trong tháng 8 ở mức 14,5%, nhưng loại bỏ nhóm hàng điện tử bao gồm máy vi tính và điện thoại, thì tăng trưởng xuất khẩu thực tế chỉ còn 4%. Điều này cũng giải thích vì sao các doanh nghiệp trong nước không được hưởng mức tăng trưởng chung của xuất khẩu. Đa phần doanh nghiệp trong nước tập trung vào các nhóm hàng tiêu dùng như dệt may, đồ gỗ, giày dép… Kim ngạch xuất khẩu của những mặt hàng này trong tháng 8 đã sụt giảm", ông Linh phân tích.
So sánh xuất khẩu giữa khối FDI và khối doanh nghiệp trong nước, chuyên gia khẳng định có thể thấy rõ doanh nghiệp trong nước bị tác động nhiều hơn. Đơn cử, xuất khẩu hàng dệt may của khối FDI trong tháng 8 vẫn duy trì mức tăng nhẹ 3,2%, trong khi đó doanh nghiệp trong nước lại giảm tới 16%.
Ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc Nghiên cứu Công ty Quản lý Quỹ Vietcombank VCBF. (Ảnh: VNB).
Một nguyên nhân khác được ông Linh đưa ra là, mặc dù Việt Nam có thể gia tăng đơn hàng nhờ lợi thế về thuế quan hay chi phí nhân công, tay nghề lao động, sức phát triển của chuỗi sản xuất... so với các đối thủ như Ấn Độ, Bangladesh hay Indonesia, song cơ hội này chỉ dành cho những doanh nghiệp có tiềm lực tài chính và khả năng duy trì biên lợi nhuận cao để chia sẻ gánh nặng thuế quan với nhà nhập khẩu.
Ngược lại, những doanh nghiệp có nội lực yếu hơn sẽ không thể chia sẻ gánh nặng thuế quan, buộc phải chấp nhận mất đơn hàng. Theo ông Nguyễn Hoàng Linh, đây cũng là lý do khiến doanh nghiệp nội địa chịu tác động tiêu cực từ thuế quan sớm hơn và nặng nề hơn so với khối FDI.
Dù vậy, theo nhận định của chuyên gia VCBF, tình hình xuất nhập khẩu tháng 8 vẫn có điểm sáng khi thặng dư thương mại tiếp tục gia tăng. Xuất siêu hàng hóa trong tháng 8 đạt 3,7 tỷ USD, cao nhất trong nhiều tháng. Ba tháng dần đây, sau giai đoạn giảm sút do tác động thuế quan vào tháng 4 và 5, thặng dư thương mại liên tục cải thiện. Tính chung 8 tháng, Việt Nam xuất siêu 14 tỷ USD, trong đó ba tháng gần nhất đóng góp tới 9 tỷ USD.
"Nếu xu hướng này tiếp tục, thặng dư thương mại năm 2025 có thể vượt 25 tỷ USD. Con số này tuy thấp hơn kế hoạch 30 tỷ USD của Chính phủ, nhưng vẫn được đánh giá là kết quả tích cực và góp phần hỗ trợ ổn định tỷ giá trong thời gian tới", ông Nguyễn Hoàng Linh nói.
Sản xuất phục vụ xuất khẩu có dấu hiệu chững lại
Về lĩnh vực sản xuất, đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo đạt tốc độ tăng trưởng tháng 8 đạt 9,5%, cao hơn mức 7,6% của tháng 7. Ông Nguyễn Hoàng Linh cho hay con số này dù có cải thiện nhưng vẫn thấp hơn mục tiêu.
"Để đạt mức tăng trưởng GDP 8% cho cả năm, ngày từ đầu năm, Chính phủ đã dự kiến ngành chế biến - chế tạo cần đạt tốc độ tăng trưởng từ 11–12%, tương đương giai đoạn trước đại dịch COVID-19. Theo đó, mức tăng trưởng dưới 10% như hiện nay tuy vẫn tương đối tích cực trong bối cảnh tác động thuế quan ngày càng rõ ràng hơn, nhưng vẫn ở mức thấp hơn kỳ vọng", chuyện gia nhận định.
Ông Nguyễn Hoàng Linh cũng lưu ý rằng số liệu tháng 7 đã được điều chỉnh đáng kể. Cụ thể, trong dự báo sơ bộ của tháng 7, mức độ tăng trưởng của ngành chế biến, chế tạo đạt trên 9%. Tuy nhiên, đến tháng 8, con số này đã được điều chỉnh giảm chỉ còn 7,6%.
Xét chi tiết theo ngành, ông Linh cho biết có thể thấy hai xu hướng khác biệt. Nhóm hàng phục vụ nhu cầu trong nước tiếp tục duy trì tăng trưởng tốt, trong đó ngành thực phẩm giữ vững đà tăng, thậm chí tốc độ tăng trưởng tháng 8 còn cao hơn hai tháng trước. Trong khi đó, các ngành chủ yếu phục vụ xuất khẩu, như dệt may, sản phẩm điện tử và quang học, lại cho thấy dấu hiệu tăng trưởng chậm lại rõ rệt.
Xu hướng này cũng phản ánh qua chỉ số quản trị mua hàng (PMI). Cụ thể, trong tháng 8, PMI đạt 50,4 điểm, vẫn trên ngưỡng 50 điểm, tức là mở rộng, nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức 52,4 của tháng 7. Sự sụt giảm chủ yếu đến từ tình trạng đơn hàng, đặc biệt là đơn hàng xuất khẩu tiếp tục duy trì xu hướng giảm. Tháng 8 đã đánh dấu tháng thứ 10 liên tiếp đơn hàng xuất khẩu sụt giảm.
Theo Giám đốc Nghiên cứu VCBF, điều này cho thấy ảnh hưởng của chính sách thuế quan đang ngày càng hiện hữu. Việc sản xuất duy trì được tốc độ tăng trưởng tương đối tốt trong thời gian qua phần lớn nhờ các nhà bán lẻ Mỹ yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam đẩy nhanh tiến độ hoàn thành đơn hàng, nhằm kịp trước thời điểm áp thuế.
