Đến ngày 6/11, sau hơn một tuần mưa lớn hoành hành liên tục tại Huế, ngôi tháp Chăm Phú Diên (xã Phú Vinh, TP Huế) vẫn còn ngập trong nước. Thực trạng này làm dấy lên những lo ngại trong người dân địa phương về một công trình cổ xưa rất có giá trị về lịch sử - văn hóa của Việt Nam đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi thiên tai, mưa lũ. Ảnh Hoàng Anh Tuấn
Cách đây hơn 24 năm, vào ngày 18/4/2001, tại cồn cát ven biển xã Phú Diên (huyện Phú Vang, nay là xã Phú Vinh, TP Huế), một nhóm công nhân khai thác khoáng sản trong khi đào đất đã phát hiện ra một khối gạch bị vùi sâu trong lòng cát từ 5 - 7 mét so với mặt đất.
Sự việc được kịp thời thông báo cho chính quyền địa phương và các ngành chức năng. Ngay sau đó, UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế lúc bấy giờ đã chỉ đạo Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh (nay là Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế) cùng Bảo tàng Tổng hợp tỉnh (nay là Bảo tàng Lịch sử thành phố) phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai công tác bảo vệ và tiến hành khảo sát, thám sát địa điểm này.
Việc phát hiện tháp Phú Diên dưới lòng cồn cát ven biển đã thực sự thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu trong nước và quốc tế. Qua khai quật, một công trình kiến trúc Chăm cổ xưa đã xuất lộ. Theo các nhà khảo cổ học, ngôi tháp cổ ở Phú Diên thuộc dạng “tháp lùn” trong nghệ thuật kiến trúc Chăm, là một trong những công trình gạch cổ sớm nhất còn lại ở miền Trung, có niên đại khoảng thế kỷ VIII.
Tháp Phú Diên nằm ở vị trí đặc biệt - thấp hơn mực nước biển từ 3 - 4 mét, sâu dưới lòng cồn cát 5 - 7 mét và chỉ cách mép nước biển 120 mét. Bên trong tháp, các nhà khảo cổ phát hiện nhiều hiện vật như yoni bằng đá, bình gốm… Đây là những chứng tích đặc trưng cho tín ngưỡng thờ cúng của người Chăm cổ. Ảnh Hoàng Anh Tuấn
Qua hơn hai thập kỷ, công tác bảo tồn tháp Chăm Phú Diên từng đạt được những kết quả đáng kể. Với giá trị đặc biệt về lịch sử, kiến trúc và khảo cổ, cuối năm 2001, Bộ Văn hóa - Thông tin đã ra quyết định xếp hạng tháp Phú Diên là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp Quốc gia.
Ngày 14/3/2022, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) xác lập kỷ lục “Tháp Phú Diên – tháp Chăm cổ chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên tại Việt Nam”. Đến ngày 30/5/2022, Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings) tiếp tục ghi nhận kỷ lục “Tháp Chăm cổ bằng gạch chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên trên thế giới”.
Công trình rất có giá trị về lịch sử - văn hóa là vậy, thế nhưng, trong đợt mưa lũ lịch sử từ ngày 27/10 đến nay, ngôi tháp lập kỷ lục thế giới ấy lại bị ngâm lâu ngày trong nước. Có thời điểm, phần thân tháp bị ngập nước gần một nửa. Do nằm dưới cồn cát và thấp hơn mực nước biển, nước mưa dồn ứ không thể thoát, khiến toàn bộ khu vực di tích biến thành “hố nước” tù đọng. Đến nay, chính quyền địa phương và Bảo tàng Lịch sử TP Huế - đơn vị quản lý di tích - vẫn chưa có biện pháp xử lý triệt để tình trạng ngập úng kéo dài này. Ảnh Hoàng Anh Tuấn
Anh Hoàng Tuấn, một người dân xã Phú Vinh, lo lắng: “Nước ngâm lâu ngày thế này, công trình cổ sẽ bị thối nền móng, nguy cơ sập đổ rất cao. Người dân giờ chỉ biết cầu mong ngôi tháp vượt qua trận mưa lớn dồn dập này”. Theo anh Tuấn, khu vực di tích chỉ cần trang bị hệ thống bơm tự động công suất lớn, khi phát hiện ngập lụt, máy bơm tự kích hoạt, rút hết nước quanh chân tháp chỉ trong khoảng nửa giờ đồng hồ. “Chúng tôi mong lãnh đạo và ngành văn hóa TP Huế sớm quan tâm, cứu lấy ngôi tháp còn nguyên vẹn duy nhất của xứ Huế này. Nếu nó sập thì thật là đau xót và rất có lỗi với tiền nhân”, anh Tuấn bày tỏ.
Liên quan tháp Chăm hơn nghìn năm tuổi ngâm nước nhiều ngày, dân lo ngại công trình sập đổ, trao đổi với phóng viên vào chiều 6/11, đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa – Thể thao TP Huế cho biết, do công trình nằm dưới cồn cát, sát bên biển, khi thủy triều dâng cao sẽ thẩm thấu vào bên trong nên rất khó xử lý nước ngập. “Trước đây tháp từng bị ngập, đơn vị quản lý thuê máy bơm hút cạn nước tại khu vực di tích, sau đó nước lại đầy trở lại. Chúng tôi sẽ mời chuyên gia nghiên cứu, tính toán giải pháp chống ngập lâu dài cho công trình, chứ để xảy ra tình trạng như vậy là không ổn!”, một lãnh đạo Sở Văn hóa - Thể thao TP Huế thông tin.
