Không hiểu sao từ khi học lớp 10, con gái tôi bỗng dưng cục tính! Lúc nào đi học về mặt con cũng nặng như chì. Ăn cơm xong thì lẳng lặng vào phòng, bố mẹ hỏi thì con gắt gỏng. Tôi đoán con có chuyện, nhưng con tuổi dậy thì, hỏi khéo thì nó chỉ cụt lủn: "Không sao", "Bình thường", rồi lại gắt gỏng, rồi "chuồn" về phòng.
Cho đến tuần trước, đang soi gương làm đỏm thì tự nhiên con quay sang nói giọng dùng dằng: "Con ghét cái giọng của con".
Tôi ngỡ ngàng. Rồi nó kể, từ đầu năm lớp 10, khi bắt đầu học ở trường mới trên thành phố, đã có vài bạn nhại giọng của nó. Con nói giọng ở huyện, âm điệu địa phương nghe hơi lạ tai so với mấy bạn ở phố. Ban đầu chỉ là vài câu đùa, con cũng cười trừ cho qua. Nhưng dần dần, các bạn bắt đầu trêu dai hơn, đám đông hơn, và bọn nó còn giả giọng con ngay trước lớp. Có hôm đang phát biểu mà có đứa bắt chước ngay sau lưng, cả lớp cười. Cô giáo không để ý, mà con thì cứng họng.
Tôi nghe mà lòng nghẹn lại. Con tôi, từ bé vốn mạnh mẽ và tự tin, giờ đây lại trở nên ngại ngùng, cáu gắt chỉ vì một điều tưởng chừng rất nhỏ: giọng nói.
Thật trùng hợp, những ngày đó tôi đang xem lại phim Sex Education. Có một cảnh khiến tôi nhớ mãi – khi thầy giáo Hendricks bình tĩnh nhìn thẳng vào người đang coi thường mình và nói: "Tôi không thích cái giọng điệu đó".
Đơn giản, không gắt gỏng, không phản ứng tiêu cực, nhưng rất rõ ràng và dứt khoát.
Thầy Hendricks
Tôi quay sang con, kể cho con nghe đoạn phim ấy. Tôi bảo: "Con biết không, giọng nói không phải là điều để xấu hổ. Nó là một phần của mình. Nhưng nếu có ai đó dùng nó để làm trò đùa, thì con có quyền không thích. Và con cũng có quyền nói rõ điều đó".
Tôi dạy con cách lên tiếng, không phải để đáp trả gay gắt, mà để khẳng định bản thân. "Con có thể nói: "Mình không thấy vui khi bị nhại giọng. Làm ơn đừng như vậy nữa". Ngắn gọn, rõ ràng, nhưng rất có trọng lượng".
Con tôi gật đầu. Nó bảo: "Lần sau con nhất định sẽ tỏ thái độ rõ ràng! Không căng thẳng nhưng cũng phải cho tụi nó rõ giới hạn, đừng trêu đùa quá mức".
Bài học tôi học được, và dạy lại con mình:
Tuổi học trò là tuổi của những nụ cười và những câu trêu đùa. Nhưng ranh giới giữa "vui vẻ" và "tổn thương" mong manh lắm. Đặc biệt là ở lứa tuổi mà các con chưa đủ tinh tế để hiểu rằng: một lời nói ra đôi khi có thể khiến người khác nhớ cả đời.
Và thực tế, đôi khi những người tử tế nhất cũng vô tình làm người khác tổn thương, chỉ vì họ không biết, hoặc không nghĩ sâu đến vậy. Như những bạn trong lớp con tôi – vốn rất tốt bụng, vẫn hay giúp đỡ nhau học hành. Nhưng trong lúc vui đùa, các bạn ấy vẫn nhại giọng của con bé. Và điều đó, qua ngày qua tháng, trở thành một vết xước trong lòng con.
Tôi từng nghĩ rằng, trẻ con rồi sẽ quen. Nhưng không – quen không đồng nghĩa với không đau. Và đôi khi, nếu không được ai đó chỉ cho cách đối mặt, thì các con sẽ nuốt tất cả vào trong, rồi dần dần đánh mất sự tự tin vốn có.
Bài học quan trọng mà tôi học được từ bộ phim và từ chính câu chuyện của con mình, là: Chúng ta cần dạy con cách lên tiếng – không phải để chống đối, mà là để bảo vệ mình. Lên tiếng không cần to tiếng. Chỉ cần rõ ràng. Chỉ cần con biết rằng: cảm xúc của con là có giá trị, và con không cần phải chịu đựng sự thiếu tôn trọng dưới bất kỳ hình thức nào.
Giọng nói của con có thể khác biệt, nhưng nó không phải là điều khiến con "thấp hơn" ai. Nó là một phần bản sắc của con, là nơi con sinh ra, là vùng quê nuôi lớn con bằng tình thương và lao động. Và không ai có quyền biến điều ấy thành trò cười.
Nếu con học được cách nói: "Mình không thích bị đối xử như thế", thì mẹ tin, sau này lớn lên, con sẽ không dễ gì để ai bước qua ranh giới tôn trọng con. Và đó mới là điều quan trọng nhất mẹ muốn con học được – không chỉ trong lớp học, mà cả trong cuộc đời.
