Ánh sáng - ngôn ngữ mới trong bảo tồn di sản đô thị
Vừa qua, Unios chính thức giới thiệu Unios HEC - Unios Ho Chi Minh Experience Center, không gian trải nghiệm ánh sáng đặt trong khuôn viên tòa nhà hơn 130 năm tuổi tại phố Hai Bà Trưng, TP.HCM. Thay vì xây dựng một showroom độc lập theo mô hình quen thuộc, Unios lựa chọn tiếp cận bằng một câu hỏi khó hơn: làm thế nào để ánh sáng trở thành công cụ kể chuyện cho di sản, thay vì che phủ hoặc làm lu mờ lịch sử kiến trúc.
Tọa lạc trên một trong những trục đường lâu đời nhất của Sài Gòn, công trình mang đậm dấu ấn kiến trúc Đông Dương giao thoa phương Tây, từng là văn phòng điện tín với hệ tường dày, ô gió và cửa lá sách đặc trưng nhằm ổn định nhiệt độ và thông gió tự nhiên. Ngay từ giai đoạn đầu, Unios cùng đơn vị thiết kế MIA Design Studio lựa chọn chiến lược bảo tồn thay vì cải tạo triệt để.
Theo triết lý "tác động tối thiểu", các lớp sơn cũ được bóc tách để trả lại bề mặt nguyên bản của gạch nung, dầm gỗ, bê tông đá sỏi - những dấu tích vật chất phản ánh kỹ thuật xây dựng hơn một thế kỷ trước. Hệ kết cấu cũ được giữ nguyên vai trò trung tâm, trong khi các can thiệp mới như module thép, panel lắp ghép được thiết kế tiết chế, mang tính nền, nhằm đảm bảo khả năng thi công linh hoạt mà không phá vỡ cấu trúc gốc.
Bà Lê Ngọc Mai, Giám đốc điều hành Unios Việt Nam, chia sẻ: " Với Unios, bảo tồn không có nghĩa là đóng băng công trình trong quá khứ. Chúng tôi muốn giữ lại những lớp ký ức vật chất của tòa nhà, đồng thời để ánh sáng trở thành công cụ giúp di sản tiếp tục được cảm nhận và sử dụng trong đời sống đương đại".
Trải nghiệm ánh sáng và xu hướng tái sinh di sản bằng thiết kế đương đại
Trong bối cảnh nhiều đô thị châu Á đối mặt với bài toán bảo tồn di sản giữa áp lực phát triển, Unios HEC cho thấy một hướng tiếp cận đang ngày càng được chú ý: tái sinh công trình cũ thông qua trải nghiệm, thay vì chỉ trưng bày hay bảo tồn hình thức. HEC được phát triển dựa trên ba trụ cột: Heritage (Di sản), Experience (Trải nghiệm đa giác quan) và Community (Không gian cộng đồng).
Thay vì coi ánh sáng là yếu tố kỹ thuật thuần túy, Unios đặt "trải nghiệm ánh sáng" làm hạt nhân của toàn bộ không gian. Hệ thống Human Centric Lighting được thiết kế để thay đổi theo nhịp sinh học, cường độ và nhiệt độ màu, giúp người sử dụng cảm nhận sự chuyển biến tinh tế của không gian theo từng khu vực và thời điểm. Ánh sáng tại HEC không áp đặt sự chú ý, mà dẫn dắt người xem quan sát lại những chi tiết kiến trúc vốn đã tồn tại hàng trăm năm.
Mỗi bước di chuyển trong HEC là một điểm chạm cảm xúc, nơi ánh sáng làm nổi bật kết cấu gạch cũ, tạo chiều sâu cho bề mặt tường và khơi gợi cảm giác trầm tĩnh, kết nối. Không gian vì vậy có thể linh hoạt chuyển đổi giữa vai trò văn phòng, khu trưng bày, nơi tổ chức hội thảo, triển lãm hay đối thoại sáng tạo.
Theo bà Lê Ngọc Mai: " Chúng tôi không mong khách rời HEC với ấn tượng về một showroom đèn. Điều Unios hướng tới là cảm giác khó gọi tên, khi ánh sáng khiến con người chậm lại, quan sát kỹ hơn và kết nối sâu hơn với không gian".
Song song với trải nghiệm, HEC được định hướng trở thành một điểm hẹn cộng đồng dành cho kiến trúc sư, nhà thiết kế, kỹ sư, nghệ sĩ và những người quan tâm đến di sản và sáng tạo. Trong thời gian tới, Unios dự kiến tổ chức các workshop, talkshow và triển lãm chuyên đề, biến HEC thành một "bảo tàng sống", nơi di sản tiếp tục được tái diễn giải thông qua hoạt động của con người.
Ở tầm nhìn dài hạn, Unios kỳ vọng HEC sẽ được giới thiệu trên các nền tảng kiến trúc quốc tế như The Local Project hay Architectural Digest, như một ví dụ về cách ánh sáng có thể trở thành ngôn ngữ kết nối giữa lịch sử địa phương và đối thoại toàn cầu. Không chỉ là một trung tâm trải nghiệm, Unios HEC đặt ra một câu hỏi lớn hơn cho đô thị: di sản sẽ tiếp tục sống như thế nào trong dòng chảy phát triển hiện đại - và ánh sáng có thể đóng vai trò gì trong hành trình đó.
