Các nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm hồi sinh ngành than trong nước đang gặp thách thức bởi xuất khẩu sụt giảm, đặc biệt là do Trung Quốc ngừng mua than Mỹ giữa căng thẳng thương mại.
Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), xuất khẩu than của Mỹ đã giảm 14% trong 9 tháng đầu năm nay, chủ yếu do Trung Quốc ngừng nhập khẩu. Dù cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong tuần này mang lại hy vọng về tiến triển thương mại, song giới phân tích cho rằng triển vọng ngành than vẫn chưa rõ ràng.
“Khó có thể nói liệu thỏa thuận mới sẽ chỉ duy trì hiện trạng hay giúp tăng xuất khẩu than và đậu nành sang Trung Quốc”, ông Seth Feaster, chuyên gia tại Viện Phân tích Tài chính và Kinh tế Năng lượng (IEEFA), nhận định.
Chính quyền ông Trump đã nới lỏng quy định và mở rộng khai thác than với phương châm “giữ đèn sáng, duy trì sức mạnh kinh tế và bảo đảm vị thế thống trị năng lượng của Mỹ”, theo người phát ngôn Bộ Nội vụ Charlotte Taylor. Không chỉ giảm thuế, chính phủ đã cam kết 625 triệu USD để nâng cấp các nhà máy nhiệt điện than, trong bối cảnh nhu cầu điện tăng mạnh do sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo và trung tâm dữ liệu.
Tuy nhiên, các phiên đấu giá quyền khai thác than gần đây tại Montana, Wyoming và Utah đều không thu hút được mức giá chấp nhận được, cho thấy sức hút đầu tư giảm.
EIA cho biết sản lượng than Mỹ tăng khoảng 6% trong năm nay, chủ yếu nhờ giá khí đốt tự nhiên tăng, chứ không phải do chính sách của ông Trump.
Theo báo cáo của EIA công bố ngày 7/10, xuất khẩu than của Mỹ trong 9 tháng đầu 2025 giảm 14% so với cùng kỳ năm ngoái, sau khi Trung Quốc áp thuế 15% lên than Mỹ hồi tháng 2, rồi tiếp tục tăng lên 34% vào tháng 4. Đáp lại, Mỹ cũng áp thuế tương tự lên hàng hóa Trung Quốc, làm căng thẳng thương mại gia tăng.
Mỹ hiện xuất khẩu khoảng 20% sản lượng than, chủ yếu sang Ấn Độ, Hà Lan, Nhật Bản, Brazil và Hàn Quốc. Dù Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 10% lượng xuất khẩu than của Mỹ, nhưng việc nước này dừng hoàn toàn nhập khẩu từ tháng 4 đã tác động mạnh tới tổng doanh số, theo chuyên gia Andy Blumenfeld tại McCloskey by OPIS.
Khoảng 3/4 lượng than Mỹ xuất sang Trung Quốc là than luyện kim dùng trong sản xuất thép; phần còn lại là than nhiệt phục vụ phát điện. Hầu hết than luyện kim được khai thác tại khu vực Appalachia, trong khi than nhiệt chủ yếu đến từ các mỏ lộ thiên ở Wyoming và Montana.
“Appalachia sẽ là khu vực hưởng lợi nhiều nhất nếu Mỹ nối lại xuất khẩu than sang Trung Quốc”, ông Blumenfeld nhận xét. Chuyên gia này cho rằng chưa có tín hiệu cụ thể nào cho thấy xuất khẩu sẽ sớm phục hồi.
Phần lớn than Mỹ xuất sang Trung Quốc trước đây được vận chuyển qua cảng Baltimore, một phần qua Norfolk (Virginia) và vùng Vịnh Mexico. Lượng than xuất từ bờ Tây Mỹ vẫn hạn chế do chi phí vận tải đường sắt cao và sức ép chính trị phản đối xây thêm cảng xuất than tại các bang ven Thái Bình Dương.
Ngành công nghiệp than đá của Mỹ đã chứng kiến sự sụt giảm về sản lượng khai thác và tiêu thụ than, mặc dù hiệu quả khai thác đã được cải thiện. Theo báo cáo của Quốc hội Mỹ, việc làm trong ngành than đã giảm 92% trong một thế kỷ. Sự suy giảm một phần là do những cải tiến công nghệ trong sản xuất các loại nhiên liệu khác, dẫn đến giá cả hàng hóa cạnh tranh hơn.
Trung Quốc hiện là nền kinh tế lớn nhất nhóm các nền kinh tế lớn mới nổi BRICS.
Tham khảo: Fortune, BI
