Phát biểu tại họp báo của Bộ KHCN ngày 27/6, ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (TĐC) cho biết, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 18/6/2025 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, mở ra nhiều cơ hội đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý.
Ông Hà Minh Hiệp cho biết, mặc dù Luật sửa đổi rất nhiều điều, nhưng có ba điểm mới quan trọng cho thấy sự chuyển biến căn bản trong phương thức quản lý chất lượng xã hội hóa.
Chuyển từ quản lý hành chính sang quản lý theo rủi ro
Điểm mới thứ nhất là chuyển từ quản lý từ hành chính sang quản lý rủi ro. Theo đó, sản phẩm, hàng hóa được phân loại dựa trên mức độ rủi ro, phù hợp với thông lệ quốc tế, được phân thành 3 loại.
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro thấp do đơn vị tự công bố chất lượng.
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình do doanh nghiệp tự công bố, doanh nghiệp tự đánh giá hoặc do tổ chức chứng nhận được công nhận đánh giá.
Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao được quản lý bởi tổ chức đánh giá sự phù hợp được chỉ định, được kiểm soát bằng công nghệ và được truy xuất nguồn gốc.
“Trước đây chúng ta quản lý chất lượng theo cơ chế hành chính, nghĩa là chia thành 2 nhóm (nhóm 1 và nhóm 2), nhóm 2 là nhóm mất an toàn và chúng ta phải quản lý, có khoảng 800 - 900 sản phẩm. Còn hiện tại, chúng ta phân loại rủi ro và tập trung vào quản lý rủi ro. Nhóm hàng nhóm hàng rủi ro cao chỉ có khoảng trên dưới 100 sản phẩm", ông Hà Minh Hiệp nói.
Tăng cường hậu kiểm dựa trên dữ liệu và công nghệ
Điểm mới thứ hai là chuyển từ phương thức tiền kiểm sang phương thức hậu kiểm dựa trên dữ liệu và ứng dụng công nghệ, thiết lập hạ tầng quản lý chất lượng hiện đại, số hóa và kết nối.
Lần đầu tiên, Luật quy định về Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI), kết nối 5 thành phần cốt lõi: tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp, công nhận và giám sát thị trường, tất cả trên một nền tảng số thống nhất.
"Nhờ vậy, không chỉ biết sản phẩm tuân thủ tiêu chuẩn gì mà còn biết được sản phẩm đó đã được thử nghiệm, đo lường, chứng nhận tại đâu, bằng công cụ gì một cách minh bạch và có thể truy vết. Điều này chỉ có thể làm được khi chúng ta ứng dụng công nghệ số, ứng dụng AI và chúng ta số hóa dữ liệu lớn của hoạt động tiêu chuẩn đo lường chất lượng", ông Hiệp nhấn mạnh.
Ràng buộc trách nhiệm minh bạch và có chế tài xử lý nghiêm minh.
Nội dung điểm mới thứ ba được đánh giá là mang tính then chốt, chuyển từ cơ chế khuyến khích sang cơ chế ràng buộc trách nhiệm minh bạch và có chế tài xử lý nghiêm minh.
Cụ thể, luật mới tăng quyền giám sát chính sách cho các tổ chức xã hội. Các tổ chức xã hội không chỉ giám sát chính sách, hỗ trợ các hoạt động tăng cường phản ánh, tra cứu thông tin, bảo vệ người tiêu dùng, mà còn được phép thử nghiệm, khảo sát và cảnh báo chất lượng sản phẩm, hàng hóa.
Bên cạnh đó, kiểm soát chặt chẽ và hỗ trợ doanh nghiệp tốt hơn, bổ sung quy định quản lý chất lượng trên nền tảng số, trên các sàn thương mại điện tử, sàn giao dịch điện tử. Các hành vi như quảng cáo sai sự thật, kinh doanh sản phẩm không rõ nguồn gốc, không phù hợp tiêu chuẩn sẽ bị nghiêm cấm.
Đồng thời, luật cũng đưa ra các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn, đặc biệt phục vụ mục tiêu xuất khẩu.
