Sâu răng do mảng bám "mắc kẹt" khi chỉnh nha
Sâu răng hiện vẫn là một trong những bệnh lý phổ biến nhất của răng miệng, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhóm đối tượng chính của điều trị chỉnh nha. Mặc dù kỹ thuật chỉnh nha ngày càng hiện đại, vật liệu và khí cụ không ngừng được cải tiến, nhưng tỷ lệ sâu răng và tổn thương sâu răng giai đoạn sớm trong quá trình chỉnh nha vẫn ở mức cao.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ xuất hiện tổn thương đốm trắng quanh mắc cài dao động từ khoảng 40 - 60%, đặc biệt phổ biến trong điều trị chỉnh nha cố định. Các tổn thương xuất hiện khá sớm, thường sau 6 tháng bắt đầu điều trị nhưng lại khó phát hiện bằng mắt thường nếu không được thăm khám kỹ hoặc sử dụng các phương tiện hỗ trợ chẩn đoán.
Bệnh nhân cần được đánh giá nguy cơ sâu răng trước và trong quá trình chỉnh nha
ẢNH: TL
Mắc cài, dây cung, chun buộc và các attachment (khí cụ được gắn lên mặt răng, giúp răng di chuyển khi chỉnh nha với khay trong) làm khó vệ sinh hơn, tạo thuận lợi cho việc lưu giữ mảng bám, đặc biệt ở cổ răng, xung quanh mắc cài hay các attachment. Những vùng này rất khó làm sạch bằng cách vệ sinh thông thường, nhất là ở trẻ em và bệnh nhân hợp tác kém.
Đối với khay chỉnh nha trong suốt, mặc dù dễ tháo lắp, nhưng nếu bệnh nhân đeo khay khi ăn hoặc uống đồ ngọt liên tục, môi trường kín dưới khay lại trở thành yếu tố thuận lợi cho sâu răng.
Khi đeo các khí cụ chỉnh nha, môi trường miệng và hệ vi khuẩn có sự thay đổi. Nhiều nghiên cứu cho thấy sự gia tăng của các vi khuẩn sinh a xít như Streptococcus mutans và Lactobacillus trong quá trình chỉnh nha cố định. Đồng thời, pH mảng bám giảm, quá trình mất khoáng men răng nhanh hơn, dẫn đến hình thành tổn thương sâu răng giai đoạn sớm quanh mắc cài.
Đáng lưu ý, chưa đảm bảo vệ sinh răng miệng trong quá trình chỉnh nha là nguyên nhân quan trọng nhất nhưng lại thường bị xem nhẹ. Nhiều bệnh nhân không chải răng đúng cách hoặc không đủ thời gian; không sử dụng các phương tiện hỗ trợ như chỉ tơ nha khoa, bàn chải kẽ; có thói quen ăn vặt nhiều lần trong ngày, sử dụng đồ uống có đường và a xít; không tuân thủ theo các hướng dẫn dự phòng của bác sĩ.
Do đó, sâu răng ở bệnh nhân chỉnh nha không phải là hệ quả tất yếu của khí cụ chỉnh nha, mà do vệ sinh răng miệng không đúng cách, không thay đổi các thói quen xấu có nguy cơ sâu răng cao như ăn vặt, nước uống có ga.
Dự phòng sâu răng ở bệnh nhân chỉnh nha
Thực tế không ít trường hợp sau khi tháo niềng mới phát hiện rõ các đốm trắng, gây ảnh hưởng thẩm mỹ và làm giảm giá trị kết quả chỉnh nha.
Dự phòng sâu răng trong chỉnh nha cần được thực hiện chủ động, liên tục và cá thể hóa theo nguy cơ sâu răng.
Trước điều trị chỉnh nha, bác sĩ cần đánh giá nguy cơ sâu răng một cách hệ thống; điều trị triệt để các răng sâu, tổn thương men và viêm lợi, hướng dẫn cho bệnh nhân và gia đình về vệ sinh răng miệng đúng cách; bác sĩ chỉ bắt đầu chỉnh nha khi người bệnh biết cách kiểm soát mảng bám tốt. Bỏ qua giai đoạn này là một trong những sai lầm thường gặp, làm tăng nguy cơ sâu răng trong suốt quá trình chỉnh nha.
Trong quá trình điều trị, cần kết hợp đồng bộ các biện pháp: kiểm soát mảng bám; tái khoáng hóa men răng (sử dụng kem chải răng chứa fluor theo khuyến cáo của bác sĩ nha khoa, bôi véc-ni fluor định kỳ, kết hợp các vật liệu tái khoáng...); theo dõi và phát hiện sớm (thăm khám định kỳ theo mức nguy cơ sâu răng, phát hiện sớm tổn thương đốm trắng để can thiệp kịp thời); quản lý hành vi (tư vấn chế độ ăn giảm đường và a xít, nhắc nhở bệnh nhân không ăn uống khi đang đeo khay chỉnh nha...).
Sau khi tháo khí cụ, cần tiếp tục theo dõi, duy trì các biện pháp dự phòng và xử trí sớm các tổn thương men răng còn tồn tại nhằm đảm bảo kết quả thẩm mỹ và sức khỏe răng miệng lâu dài.
Quản lý sâu răng ở bệnh nhân chỉnh nha chính là quản lý nguy cơ sâu răng; và trong răng trẻ em, đó là thói quen và sự hợp tác của trẻ; tăng cường sự tham gia của phụ huynh trong giám sát vệ sinh răng miệng.
