Ảnh minh họa
Theo CNBC, Tổng thống Vladimir Putin mới đây đã yêu cầu các quan chức tại Moscow hoàn thiện lộ trình khai thác và chế biến kim loại hiếm và đất hiếm dài hạn trước ngày 1/12. Động thái này diễn ra trong bối cảnh nhu cầu về đất hiếm bùng nổ, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất xe điện, tua bin gió, thiết bị điện tử tiên tiến và quốc phòng.
Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) ước tính trữ lượng đất hiếm toàn cầu đạt khoảng 110 triệu tấn. Trung Quốc hiện nắm giữ khoảng 44 triệu tấn, tiếp theo là Brazil (21 triệu tấn), Ấn Độ và Úc cũng sở hữu lượng lớn. Nga đứng thứ năm với khoảng 3,8 triệu tấn – tương đương gần 10% trữ lượng toàn cầu, gấp đôi trữ lượng của Hoa Kỳ (1,9 triệu tấn).
Tuy nhiên, sản lượng của Nga lại ở mức rất khiêm tốn, chỉ khoảng 2.500 tấn trong năm nay, tương đương 0,64% sản lượng toàn cầu. Sự chênh lệch này phản ánh rõ những hạn chế trong công nghệ khai thác và chế biến, cũng như sự chậm trễ trong việc phát triển chuỗi giá trị đất hiếm.
Kế hoạch mở rộng sản xuất của Nga được đưa ra trong thời điểm chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu đang thắt chặt, đặc biệt sau khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu nguyên liệu để đáp trả thuế quan của Mỹ. Tuy nhiên, các hạn chế này đã tạm thời được dỡ bỏ sau thỏa thuận giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trong đó Bắc Kinh đồng ý đình chỉ kiểm soát trong một năm để đổi lấy việc giảm thuế quan liên quan đến fentanyl.
Moscow kỳ vọng sẽ tận dụng cơ hội này để tăng cường năng lực khai thác, đồng thời tìm kiếm hợp tác quốc tế. Tổng thống Putin tuyên bố Nga sẵn sàng hợp tác với các đối tác nước ngoài trong khai thác và chế biến kim loại đất hiếm, nhằm nâng cao năng lực công nghệ và thu hút vốn đầu tư.
Willis Thomas, cố vấn chính tại CRU Group, nhận định Nga đã có kinh nghiệm khai thác kim loại hiếm trong nhiều thập kỷ nhưng hiện đang tìm cách “định vị lại” để bắt kịp xu hướng toàn cầu.
Đầu năm nay, Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Nga cho biết nước này có trữ lượng 15 loại kim loại đất hiếm, tổng cộng 28,5 triệu tấn – cao hơn nhiều so với số liệu của USGS. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, một phần trong số này có thể là mỏ có chất lượng thấp hoặc chưa được thẩm định đầy đủ.
Thomas cho rằng mục tiêu của việc công bố dữ liệu địa chất chi tiết có thể nhằm thu hút nguồn vốn từ bên ngoài, thay vì phản ánh trữ lượng thực tế sẵn sàng khai thác.
Câu hỏi lớn hiện nay là liệu Nga sẽ tăng cường quan hệ với Trung Quốc hay tìm cách hợp tác với các đối tác phương Tây. Trung Quốc hiện xử lý khoảng 69% sản lượng tinh chế đất hiếm toàn cầu và giữ vai trò thống trị trong khâu chế biến, phân tách và thương mại.
Trong khi đó, các mối quan hệ giữa Nga và phương Tây vẫn bị cản trở bởi cuộc xung đột tại Ukraine. Các chuyên gia nhận định điều này sẽ khiến Nga phải dựa nhiều hơn vào Trung Quốc, ngay cả khi phải chấp nhận điều kiện thương mại kém lợi hơn.
Piyush Goel, nhà phân tích kim loại quan trọng tại CRU, cho biết: “Các công ty phương Tây có thể sẽ tránh mua vật liệu từ Nga ngay cả khi xung đột chưa chấm dứt. Điều đó đẩy Nga xích lại gần Trung Quốc, dù phải bán với giá thấp hơn.”
Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng nhập khẩu nhiều nguyên liệu thô để duy trì sản lượng, Nga có thể tận dụng vị trí này để trở thành một trong những nhà cung cấp quặng thô lớn trong tương lai – đặc biệt khi các mỏ trong nước Trung Quốc bắt đầu suy giảm về chất lượng.
