Anh Đặng Văn Thắng là cán bộ nghiên cứu ở Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam). Là cán bộ của một đơn vị quan trọng với những công việc chuyên sâu, ít ai biết rằng, anh vẫn phải chật vật lo chuyện cơm áo suốt 12 năm nay - nỗi niềm mà mỗi lần nhắc đến, anh đều thấy ngậm ngùi.
Thắng chia sẻ, anh có mức thu nhập khoảng 10 triệu đồng/tháng đã bao gồm lương, thưởng và khoản thu nhập không thường xuyên từ các dự án, anh không thể lo nổi cho vợ con nếu không có sự trợ giúp từ bố mẹ.
Vợ anh là viên chức của một đơn vị có nguồn thu, thu nhập cao hơn anh, tuy nhiên mức cao hơn không đáng kể. Với thu nhập của cả hai vợ chồng, anh không dám nghĩ tới việc mua một căn hộ nhỏ ở Hà Nội. Hiện tại, gia đình anh sống cùng bố mẹ nên đỡ một phần chi phí thuê nhà.
“Với chi phí sinh hoạt, con cái học hành hiện nay tại Hà Nội, thu nhập của hai vợ chồng tôi gần như không đủ. Tôi không biết một ngày nào đó mình có phải gác lại đam mê hay không. Nếu điều đó xảy ra, đó sẽ là một trong những ngày buồn nhất cuộc đời tôi” – anh Thắng tâm sự.
Các cán bộ của Trung tâm Vũ trụ Việt Nam trong phòng nghiên cứu (Ảnh: VNSC)
Tốt nghiệp đại học trong nước và xác định sẽ theo con đường nghiên cứu, anh Thắng học tiếp lên bậc thạc sĩ. Khi đầu quân cho Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC), anh được cơ quan cử đi học các khóa đào tạo nâng cao ở Nhật Bản.
Những khóa học này thường kéo dài vài tháng và được Nhà nước chi trả 100% - từ chi phí vé máy bay cho tới ăn ở, học phí. Anh nói, đây là một khoản đầu tư rất lớn của Nhà nước dành cho mình và các đồng nghiệp. Thậm chí, có nhiều người được cơ quan cử đi học cả khóa thạc sĩ ở nước ngoài, cũng bằng ngân sách Nhà nước.
“Tóm lại, để trở thành một kỹ sư vũ trụ ở VNSC, dù là theo con đường của tôi (học trong nước, bồi dưỡng nước ngoài) hay của các đồng nghiệp (du học toàn phần), thì Nhà nước đều đầu tư rất nhiều tiền và tâm huyết”. Với anh, đây cũng chính là một trong những lý do giữ chân anh ở lại với cơ quan cho đến bây giờ. “Đó là trách nhiệm với sự đầu tư của Nhà nước”, anh nói.
Chia sẻ về cách tính lương khi làm việc ở VNSC, anh Thắng cho biết, vì là đơn vị đặc thù nên cơ quan không có các khoản thu ngoài lương. “Lương của chúng tôi hoàn toàn được tính dựa trên hệ số, ngạch, bậc của viên chức theo quy định chung. Thông thường cứ đủ 3 năm công tác thì tôi được xét tăng lương 1 lần. Mỗi lần như vậy cũng chỉ được thêm mấy trăm nghìn đồng, đó là sự thay đổi hầu như không đáng kể.
Mức thu nhập chưa đến 10 triệu đồng/tháng là quá ít so với chất xám, khối lượng công việc mà chúng tôi đang thực hiện, quá ít so với công sức, chi phí mà Nhà nước đầu tư cho chúng tôi đi học. Nếu tôi sống độc thân, tằn tiện thì may ra có thể đủ, nhưng để chăm lo cho gia đình thì không”.
Theo TS. Lê Xuân Huy, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, hiện nay phần lớn các cán bộ, kỹ sư vẫn gắn bó với trung tâm là vì có bệ đỡ kinh tế từ gia đình.
Những người còn trụ lại đây phần lớn được gia đình giúp đỡ trong việc mua nhà, hoặc ở cùng bố mẹ, hoặc vợ/chồng họ có mức thu nhập tốt. Với những người trẻ phải tự thân vận động, rất khó để an cư lập nghiệp ở Hà Nội với mức thu nhập này.
Anh Thắng – người còn ở lại VNSC – nêu ra 4 lý do chính khiến anh vẫn còn gắn bó với cơ quan. “Thứ nhất là vì tôi vẫn còn ‘yêu’ nó. Nó cho tôi đam mê để cống hiến, khám phá và chinh phục đỉnh cao khoa học công nghệ. Thứ hai, như tôi đã nói, là vì trách nhiệm với sự đầu tư của Nhà nước khi chúng tôi được tiếp nhận chuyển giao khối lượng lớn cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ cao với giá trị lớn.
Thứ ba, hằng ngày tôi được truyền cảm hứng từ những đồng nghiệp tài năng, nhiệt huyết, được sự động viên từ lãnh đạo Trung tâm. Lý do cuối cùng - tôi vẫn còn hi vọng về sự thay đổi, cải cách tiền lương cho các nhà khoa học, đặc biệt là ngành công nghệ hàng không vũ trụ trong thời gian tới”.
Còn anh Phong, sau khi trải nghiệm môi trường làm việc ở khối tư nhân, anh cho biết, các doanh nghiệp tư nhân luôn dùng đãi ngộ để giữ chân người làm được việc. Ngoài lương cứng, anh còn nhận được một khoản thưởng rất đáng kể dựa trên kết quả công việc và lợi nhuận công ty; gia đình anh được mua bảo hiểm sức khỏe cao cấp; có các khoản trợ cấp ăn trưa, đi lại, điện thoại…và môi trường đầu tư mạnh vào máy móc, thiết bị để tối ưu hóa hiệu suất công việc.
Anh cho rằng, câu chuyện thu nhập của các nhà khoa học là một bài toán vĩ mô. Nhưng với tư cách một người trong cuộc đã ra đi, anh góp ý nên tìm cách để nhà khoa học “an cư”.
“Nhà ở là gánh nặng lớn nhất với các nhà khoa học trẻ, đặc biệt là người ngoại tỉnh. Nhà nước cần có quỹ nhà công vụ, hoặc các chính sách hỗ trợ lãi suất vay mua nhà ở xã hội ưu tiên và thực chất. Khi bài toán ‘mái nhà’ được giải quyết, họ sẽ yên tâm gắn bó.
Cơ chế lương không thể áp dụng thang bảng lương hành chính sự nghiệp thông thường, đặc biệt với những đơn vị nghiên cứu đặc thù có trọng trách lớn và không có nguồn thu như Trung tâm Vũ trụ Việt Nam. Lương phải được tính toán dựa trên năng lực, tính đặc thù của ngành và ít nhất đảm bảo cuộc sống ổn định của người lao động và gia đình họ”.
Anh Phong cho rằng, “nếu không giải quyết được bài toán ‘an cư’ và thu nhập tối thiểu, Nhà nước sẽ rất khó giữ được những bộ óc tâm huyết. Bởi dù đam mê đến đâu, họ vẫn còn trách nhiệm phải lo cho gia đình nhỏ của mình”.
* Tên các nhân vật trong bài viết đã được thay đổi theo yêu cầu.
