Lập sàn tiền ảo của riêng Việt Nam: "Cần bảo vệ người tiêu dùng, tách biệt tài sản người dùng và sàn"

"Năm 2024, Việt Nam có đến 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, đứng hạng 7 toàn cầu và nhận về hơn 105 tỷ USD tiền mã hóa", đây là thông tin được đưa ra tại Tọa đàm "Xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số" do báo Pháp Luật TP HCM tổ chức sáng 8/3. Vì vậy, theo các chuyên gia, doanh nghiệp nếu không hành động nhanh chóng, chúng ta sẽ đối mặt với một số rủi ro lớn.

Rủi ro lớn nếu không công nhận tiền số

Nhấn mạnh khi mà tiền kỹ thuật số chưa được công nhận là tài sản hợp pháp, dẫn đến nhiều hệ lụy, ông Mai Hoàng Phước - Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP HCM cho hay, việc không công nhận tài sản tiền kỹ thuật số sẽ tại ra một số hệ luỵ.

Thứ nhất là, không công nhận tiền số sẽ dẫn đến thiếu cơ chế bảo vệ nhà đầu tư khi họ tham gia giao dịch trên các sàn giao dịch nước ngoài.

Các sàn giao dịch này đều không chịu sự điều chỉnh của pháp luật Việt Nam, hoặc thậm chí còn không có địa chỉ trụ sở cụ thể Binance chẳng hạn, như vậy, trong trường hợp bị lừa đảo hoặc mất tài sản do tội phạm công nghệ cao thì nhà đầu tư có nguy cơ bị mất trắng tài sản của mình và các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng khó có thể bảo vệ được.

Thứ hai là bất cập trong việc chia tài sản chung. Trong các vụ ly hôn có yêu cầu chia tài sản, tranh chấp tài sản chung đã phát sinh trường hợp một bên tẩu tán tài sản để không phải chia cho bên còn lại, bằng cách chuyển tài sản sang tiền kỹ thuật số.

Nguyên nhân là do đặc tính đặc tính phi vật chất, phân tán và không chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan trung ương nào, bên còn lại rất khó để chứng minh có sự tồn tại của tiền kỹ thuật số để yêu cầu tòa án chia tài sản chung.

Thứ ba là, khó khăn trong thừa kế. Khi nhà đầu tư qua đời, người thừa kế không thể dễ dàng tiếp cận và quản lý tiền kỹ thuật số do thiếu cơ chế pháp lý để xác định quyền sở hữu và chuyển giao. Điều này phụ thuộc hoàn toàn vào chính sách của các sàn mà nhà đầu tư đang giao dịch. Khi các sàn này từ chối cho người thừa kế tiếp nhận tài sản thì việc khởi kiện cũng rất khó khăn do các sàn được quản lý bởi các công ty có trụ sở ở nước ngoài hoặc thậm chí không có trụ sở.

Do đó, việc xác định tiền kỹ thuật số là tài sản và xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số tại Việt Nam là cần thiết. Điều này không chỉ giúp giải quyết các vấn đề trên mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển của thị trường tiền kỹ thuật số tại Việt Nam trong tương lai.

Bên cạnh đó, việc chưa công nhận tài sản tiền số cũng làm bỏ lỡ nhiều cơ hội phát triển kinh tế kỹ thuật số, hội nhập với thể giới hay khiến việc xử lý của các cơ quan Nhà nước gặp nhiều khó khăn, thậm chí tạo ra các quan điểm trái chiều.

Xây dựng sàn giao dịch tiền số

Nhắc đến các kinh nghiệm quốc tế, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA), cho biết hiện nay một số quốc gia và vùng lãnh thổ như Mỹ, Thái Lan… đã đi đầu trong việc công nhận và xây dựng khung pháp lý cho tài sản số mang đến nhiều bài học giá trị cho Việt Nam. Các quốc gia này đều chú trọng việc xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, linh hoạt, giúp thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài sản số.

Đơn cử như Mỹ, với Sắc lệnh hành pháp số 14718, đang thể hiện quyết tâm xây dựng một khung pháp lý cho tài chính kỹ thuật số, tạo điều kiện để trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số toàn cầu. Đây là một mô hình Việt Nam có thể tham khảo, đặc biệt trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ tài sản số một cách linh hoạt, cởi mở và bảo đảm tính minh bạch.

Hay Thái Lan đã có bước đi mạnh mẽ trong việc triển khai các khu thử nghiệm tiền mã hóa và xây dựng hệ thống giao dịch tài sản số dựa trên công nghệ DLT. Đây là một chiến lược đáng chú ý để thúc đẩy ứng dụng tài sản số trong nền kinh tế thực, đặc biệt là trong các lĩnh vực như du lịch và chứng khoán.

Với Việt Nam, Tổng Bí thư đã rất quyết liệt đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ số và tài sản số. Trong đó có việc ban hành hàng loạt nghị quyết và chỉ đạo Chính phủ nghiên cứu, xây dựng khuôn khổ pháp lý cho hoạt động này ở Việt Nam.

Hiện Bộ Tài chính hiện đã được giao để xây dựng nghị quyết của Chính phủ. Trong đó, cho phép thí điểm xây dựng, đưa vào vận hành sàn giao dịch tiền ảo để các nhà đầu tư, tổ chức, cá nhân ở Việt Nam tham gia, có nơi để giao dịch, có nơi để làm các động tác đầu tư, mua bán, được tổ chức bởi những đơn vị doanh nghiệp được Nhà nước cho phép. Nhà nước sẽ bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của các tổ chức cá nhân khi tham gia vào hoạt động trên thị trường này. 

Đối với việc xây dựng sàn giao dịch thí điểm, ông Trung đánh giá điều này phù hợp hơn với bối cảnh hiện tại của Việt Nam và khi có sàn giao dịch sẽ giúp minh bạch hóa đối với nhà đầu tư, mở rộng kênh huy động vốn và mở rộng cơ hội cũng như đối tượng đầu tư mới.

“Tuy nhiên ở góc độ hiệp hội, tôi cho rằng khi xây dựng sàn giao dịch thí điểm cần nhấn mạnh các vấn đề về bảo vệ người tiêu dùng, cần tách biệt tài sản giữa người dùng và sàn cũng như tính cạnh tranh thu hút quốc tế", đại diện VBA cho biết.

Bên cạnh đó, việc xây dựng sàn thí điểm cũng cần tuân thủ AML/CFT của FATF và luật phòng chống rửa tiền, cũng như phải có quy định về báo cáo thuế cũng như giấy phép hoạt động, ông Trung lưu ý.