Trên những con đường lát đá xanh ở làng Dư thuộc tỉnh Chiết Giang (phía đông Trung Quốc), ánh sáng từ những chiếc đèn lồng cổ vào ban đêm không còn phụ thuộc vào điện lưới mà được thắp sáng từ gạch năng lượng mặt trời thông minh.
Tại tỉnh Tứ Xuyên, ông Long Bằng Hữu (75 tuổi), cựu quân nhân ở làng Áo Sơn, tự hào kể về hệ thống điều khiển nhiệt - ẩm thông minh trong vườn tằm, giúp chất lượng kén tăng 30%, đồng thời sử dụng sinh khối từ cây dâu để phát điện tự cung cấp.
Những câu chuyện tưởng chừng rời rạc này lại hội tụ vào một xu hướng lớn: zero carbon, bước ngoặt đang định hình lại số phận các làng truyền thống Trung Quốc.
Khi ‘cảnh đẹp nhưng nghèo’ gặp zero carbon
Các làng truyền thống Trung Quốc từ lâu đã đối mặt với nghịch lý “cảnh quan đẹp nhưng người dân vẫn nghèo”. Giải pháp được đưa ra là chuyển đổi zero carbon, từ những ý tưởng xanh trở thành công cụ sinh kế.
Tại làng Kim Bát La của Thủ đô Bắc Kinh, mô hình “năng lượng mặt trời + lưu trữ + lưới điện thông minh” biến 3.000 mẫu ruộng thành nguồn carbon có thể giao dịch.
Năm 2024, 1.800 tấn carbon đầu tiên đã được một công ty mua, mang về 1,2 triệu NDT (khoảng 4,4 tỷ đồng) cho tập thể làng. Rừng xanh, sông suối trở thành “ngân hàng xanh” thực sự cho người dân, vừa bảo vệ môi trường, vừa tăng thu nhập.
Ở khía cạnh công nghệ, làng Kinh Sơn, tỉnh Hàng Châu, triển khai nền tảng quản lý năng lượng trên mây, giám sát dữ liệu phát thải carbon theo thời gian thực. 30 hành vi giảm carbon được “điểm hóa” thành carbon credits, người dân dùng điểm này để nhận hỗ trợ mua xe điện hay ưu đãi khác.
Từ mục tiêu trừu tượng, zero carbon trở thành thói quen sống thường nhật, vừa thiết thực, vừa gắn kết cộng đồng.
Mở ra ngành nghề mới và cùng thịnh vượng
Chuyển đổi zero carbon không chỉ là giảm phát thải mà còn là cú hích kinh tế cho nông thôn.
Ở làng Giang Hàng, tỉnh Tô Châu, nông nghiệp truyền thống kết hợp với năng lượng sạch, lắp tấm năng lượng mặt trời trên mái nhà và cảnh quan, sản lượng điện hàng năm đạt 105 triệu kWh.
Phần dư được giao dịch xuyên vùng qua nền tảng blockchain, đóng góp 37% thu nhập tập thể. Đây là minh chứng cho mô hình “nông nghiệp + năng lượng”, tạo giá trị gia tăng vượt xa mô hình canh tác truyền thống.
Ngành du lịch văn hóa cũng được hưởng lợi từ zero carbon. Làng Đổng thuộc tỉnh Quý Châu áp dụng hệ thống chứng nhận homestay zero carbon, với công nghệ thu nước mưa, bơm nhiệt địa nguồn, biến nhà cổ trăm năm thành công trình gần như không tiêu hao năng lượng.
Du khách có thể xem báo cáo dấu chân carbon qua ứng dụng khi lưu trú. Kết quả, giá phòng tăng 40%, lượng khách hàng năm vượt 500.000 lượt. Nhãn zero carbon đang trở thành cửa ngõ hút khách mới cho du lịch nông thôn.
Biến tài nguyên xanh thành vốn
Ở mức chính sách, làng Dư (Chiết Giang) đi đầu với mô hình “ngân hàng 2 núi + giao dịch carbon”. “Ngân hàng 2 núi” xuất phát từ câu nói nổi tiếng của cựu Bí thư tỉnh Chiết Giang, nay là Chủ tịch Tập Cận Bình: “Xanh là núi, vàng cũng là núi”.
Đây là mô hình tài chính/cơ chế quản lý, trong đó các tài nguyên sinh thái (rừng trúc, chè, hồ, núi...) được đưa vào bảng cân đối tài sản, sau đó có thể “cầm cố” tài sản carbon để vay vốn hoặc giao dịch trên sàn carbon.
Làng Dư đưa rừng trúc, chè vào bảng cân đối tài nguyên sinh thái và hoàn tất khoản vay cầm cố carbon đầu tiên trên sàn giao dịch xanh Bắc Kinh.
Nhờ đó, tài nguyên sinh thái trở thành vốn lưu động, tạo dòng tiền cho phát triển nông thôn, đồng thời bảo vệ môi trường.
Kinh nghiệm quốc tế cũng được các địa phương áp dụng sáng tạo. Công nghệ nhà thụ động của Đức được đưa vào làng Hồng, tỉnh An Huy, với tường dày, kính 3 lớp, giảm 70% năng lượng tiêu thụ mà vẫn giữ được kiến trúc truyền thống “tường đầu ngựa, ngói xanh”. Đây là ví dụ điển hình công nghệ hiện đại kết hợp bảo tồn di sản, mở ra hướng đi bền vững cho các làng cổ.
Mặc dù vậy, xây dựng làng zero carbon ở Trung Quốc vẫn gặp nhiều thách thức như chi phí cao, kỹ thuật phức tạp, người dân tham gia hạn chế.
Giải pháp sáng tạo là mô hình “chính phủ hỗ trợ + doanh nghiệp nhượng lợi + cộng đồng cùng góp vốn”.
Tương lai của làng zero carbon tại Trung Quốc được dự báo theo 3 xu hướng: (1) Mô hình “zero carbon +”, kết hợp học tập trải nghiệm, chăm sóc sức khỏe, giáo dục; (2) Thị trường giao dịch carbon trưởng thành, đưa carbon nông thôn vào hệ thống giao dịch quốc gia; (3) Công nghệ số thâm nhập sâu, với AI quản lý carbon, truy xuất nguồn gốc blockchain trở thành tiêu chuẩn.
Theo Weixin/ Chinese Farmers’ Training Institute
