Giữa bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng căng thẳng, Trung Quốc đang thay đổi cách tiếp cận với các tập đoàn công nghệ nội địa. Nếu như vài năm trước, Bắc Kinh nổi bật với các động thái siết chặt Big Tech, từ phạt chống độc quyền đến đình chỉ IPO lịch sử của Ant Group, thì nay lại đang phát đi tín hiệu hòa giải, coi doanh nghiệp tư nhân là lực lượng cần thiết để thực hiện tham vọng tự cường công nghệ.
Trong một chương trình truyền hình quốc gia mới đây, công nghệ AI và chip của Alibaba được giới thiệu như minh chứng cho năng lực nội địa, thể hiện mong muốn nhà nước gắn kết chặt chẽ với các tập đoàn công nghệ lớn. Việc Alibaba xuất hiện trên sóng truyền hình truyền đi một thông điệp chính trị quan trọng: Trung Quốc cần các doanh nghiệp công nghệ đồng hành, thay vì bị giám sát như trước.
Jack Ma, người sáng lập Alibaba, chính là hình ảnh tiêu biểu của sự thay đổi này. Sau nhiều năm vắng bóng kể từ vụ việc Ant Group bị đình chỉ IPO năm 2020 và các biện pháp kiểm soát gắt gao của chính quyền, ông đã trở lại.
Truyền thông quốc tế ghi nhận Ma xuất hiện trong các sự kiện quan trọng bên cạnh các lãnh đạo cấp cao, như một dấu hiệu của sự “tái hòa nhập” giữa nhà nước và giới công nghệ. Nếu trước kia từng bị coi là biểu tượng của sự “phình to” và “tự do quá mức” trong lĩnh vực tài chính công nghệ, thì nay người đàn ông này được nhắc đến như một nhân tố có thể đóng góp cho tham vọng công nghệ của đất nước.
Sự trở lại của Ma cũng trùng hợp với thời điểm Alibaba đẩy mạnh mảng AI và điện toán đám mây, nơi công ty tung ra mô hình ngôn ngữ lớn Qwen3-Max với hơn một nghìn tỷ tham số và cam kết đầu tư 380 tỷ nhân dân tệ trong ba năm tới. Điều này biến Alibaba thành một trong những “quân bài” then chốt của Trung Quốc trong cuộc đua AI toàn cầu, khi quốc gia này nỗ lực bù đắp sự thiếu hụt chip tiên tiến do các biện pháp kiểm soát xuất khẩu từ Mỹ và đồng minh.
Theo các chuyên gia, Bắc Kinh không thể vừa muốn đạt mục tiêu tự chủ công nghệ, vừa duy trì sự đối đầu gay gắt với những tập đoàn mạnh nhất của mình. Thời kỳ Alibaba bị phạt hàng tỷ đô la và Ant Group bị “chặn đứng” IPO đã gửi đi tín hiệu răn đe, song đã làm mất đi nhiều động lực sáng tạo của khu vực tư nhân.
Khi kinh tế Trung Quốc đối mặt áp lực giảm tốc và nhu cầu đổi mới ngày càng cấp bách, chính phủ buộc phải điều chỉnh. Chủ tịch Tập Cận Bình trong các cuộc gặp với giới doanh nhân đầu năm 2025 đã kêu gọi doanh nghiệp tư nhân “thể hiện tài năng”, nhấn mạnh sự ổn định chính sách để khuyến khích đổi mới. Việc Alibaba được lựa chọn làm gương mặt đại diện trên sóng truyền hình càng củng cố thông điệp ấy: doanh nghiệp công nghệ lớn không còn chỉ là đối tượng chịu sự quản lý, mà trở thành đối tác chiến lược.
Dĩ nhiên, sự trở lại của Jack Ma không giống như trước kia. Ông không còn là “ông vua không ngai” của giới công nghệ Trung Quốc, mà đóng vai trò có chọn lọc trong những lĩnh vực nhà nước cho phép. Ant Group đã thay đổi cấu trúc, quyền kiểm soát không còn tập trung trong tay Ma.
Dù vậy, dấu ấn chiến lược của ông vẫn rõ nét: từ định hướng AI, đám mây đến chip, tất cả đều nằm trong trục phát triển quốc gia. Việc truyền thông nội bộ Alibaba sử dụng khẩu hiệu “Make Alibaba Great Again” cho thấy tham vọng hồi sinh, nhưng lần này dưới sự bảo trợ và kiểm soát chặt chẽ hơn.
Được biết, Alibaba đang trải qua làn sóng tái cơ cấu sâu sắc về chiến lược trong thời đại trí tuệ nhân tạo. Sau quãng thời gian mắc nhiều sai lầm quản trị, tụt lại trong một số mảng trước các đối thủ mới như Pinduoduo hay các nền tảng video – livestream vốn trở nên phổ biến – tập đoàn này giờ đây đổ dồn nguồn lực khổng lồ vào AI, hạ tầng đám mây và chip, với tham vọng không chỉ duy trì vị thế dẫn đầu mà còn vươn lên đẳng cấp toàn cầu.
Theo CNBC, mới đây, Alibaba dẫn đầu vòng đầu tư khoảng 100 triệu USD vào startup robot hình người X Square Robot, 60 triệu USD vào startup phát triển ứng dụng video AI PixVerse, đồng thời công bố quan hệ chiến lược với hãng điện thoại Honor để hợp tác về AI. Từ tháng 11/2022 – thời điểm OpenAI mở ChatGPT cho công chúng – đến nay, tập đoàn này đã tham gia vào các thương vụ trị giá hơn 3,3 tỷ USD trong lĩnh vực AI, bao gồm các startup như Moonshot, MiniMax, và robotics như Limx Dynamics.
Không chỉ dừng ở việc đầu tư bên ngoài, Alibaba tiến hành cải tổ mạnh mẽ nội bộ. Công ty công bố vào tháng 2/2025 sẽ chi khoảng 380 tỷ nhân dân tệ (khoảng 52-53 tỷ USD) trong 3 năm tới cho hạ tầng điện toán đám mây và AI. Trong năm vừa qua, hơn 100 tỷ nhân dân tệ đã được dùng cho nghiên cứu và hạ tầng AI, theo nhận định của chuyên gia Wei Sun từ Counterpoint Research.
Động thái đánh dấu một sự chuyển hướng rõ nét phong cách kinh doanh của Alibaba – từ công ty nổi tiếng với “giỏ hàng mua sắm” (shopping carts) sang “siêu chip” (superchips), nghĩa là từ thương mại điện tử thuần túy sang việc kiểm soát hạ tầng AI, cloud, chip, robot – những mảng cần đầu tư vốn lớn, năng lực kỹ thuật cao và có thể tạo ra biên lợi nhuận lớn hơn trong dài hạn.
Theo: Nikkei Asia, CNBC
