Từ bùn thải thành "vàng nâu"
Nước thải từ quá trình chế biến mủ cao su thường chứa hàm lượng hữu cơ cao, khi xử lý bằng công nghệ vi sinh sẽ hình thành lớp bùn thải lắng đọng dưới đáy bể. Trước đây, loại bùn này thường được đưa đi chôn lấp hoặc vận chuyển ra bên ngoài xử lý với chi phí hàng tỉ đồng.
Tuy nhiên, khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều công ty cao su thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) đã chủ động nghiên cứu, đầu tư cải tiến quy trình để biến lượng bùn tưởng như vô dụng này thành một nguồn tài nguyên quý giá.
Tại Công ty CP Cao su Phước Hòa, xã Phước Hòa, TP.HCM (xã Phước Hòa, huyện Phú Giáo, Bình Dương cũ) lượng bùn thải sau xử lý được đưa vào bể lắng tách nước rồi phơi khô, sau đó ủ hoai và phối trộn với các chế phẩm vi sinh để sản xuất phân bón hữu cơ. Loại phân này sau đó được sử dụng để bón ngay trong chính các vườn cây cao su của công ty, giúp tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư phân bón hóa học.
Công nhân Xưởng sản xuất phân bón Phước Hòa thuộc Công ty cổ phần Cao su Phước Hòa đóng bao phân bón hữu cơ - vi sinh được tái chế từ bùn thải
ẢNH: THANH NGUYÊN
Ông Lê Quốc Duy - Phụ trách Xưởng sản xuất phân bón Phước Hòa thuộc Công ty CP Cao su Phước Hòa cho biết, quy trình sản xuất phân bón vi sinh này đã được ứng dụng từ năm 2017 và được Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam cấp phép vào năm 2019.
"Trước thực tiễn đơn vị phải chi hàng tỉ đồng để thuê đơn vị khác xử lý lượng bùn thải này, từ năm 2015, đội ngũ cán bộ của công ty đã nghiên cứu để biến bùn thải thành phân bón. Theo giấy phép, mỗi năm công ty được sản xuất sản lượng 1.000 tấn/năm. Hiện nay tất cả vườn cây cao su của công ty đều sử dụng 100% phân bón vi sinh tự sản xuất. Cây phát triển rất tốt và cho lượng nhựa đạt chất lượng cao. Ngoài ra, chi phí cũng được tiết kiệm, phân bón tự sản xuất với giá thành từ 1,6 - 2 triệu đồng/tấn, trong khi giá phân vi sinh bên ngoài có giá hơn 2,5 triệu đồng/tấn", ông Lê Quốc Duy chia sẻ.
Tương tự, hai công ty khác thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) là Công ty TNHH MTV Cao su Lộc Ninh và Công ty TNHH MTV Cao su Phú Riềng cũng tận dụng nguồn nước thải để tái sử dụng thành phân bón. Đồng thời, góp phần làm giàu dinh dưỡng đất, giảm lệ thuộc vào phân bón hóa học, cải tạo sinh thái vườn cây, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng mủ.
Một hướng đi khác sáng tạo hơn được Công ty TNHH MTV Cao su Bình Long, phường Bình Long, Đồng Nai (TX.Bình Long, Bình Phước cũ) áp dụng, khi sử dụng bùn thải làm nguyên liệu nuôi trùn quế. Trùn quế ăn bùn thải hữu cơ, sau đó thải ra phân trùn - một loại phân vi sinh chất lượng cao, giàu dinh dưỡng và đặc biệt thân thiện với môi trường.
Phân hữu cơ - vi sinh Phước Hòa được công nhân bón ngay trong chính các vườn cây cao su của công ty, giúp tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư phân bón hóa học
ẢNH: THANH NGUYÊN
Mô hình này đang được triển khai tại khu xử lý nước thải của công ty, với quy mô hàng trăm mét vuông. Bùn thải được phối trộn với rơm rạ, phế phẩm nông nghiệp rồi trải lên luống nuôi trùn. Sau một thời gian, trùn sinh trưởng mạnh, phân giải lớp bùn thành phân trùn quế. Toàn bộ sản phẩm thu được lại tiếp tục đưa về bón cho vườn cao su hoặc bán ra bên ngoài.
Ông Bùi Đình Bảy - Phó tổng Giám đốc Công ty Cao su Bình Long cho biết từ năm 2021, công ty đã tiến hành nghiên cứu đề tài trên và đến năm 2023 đưa vào vận hành chính thức. Mỗi năm mô hình này làm ra được khoảng 500 tấn phân trùn để bón lại cho cây cao su. Hiện tại công ty có hai địa điểm nuôi trùn quế để lấy phân. Chất thải của các nhà máy thuộc công ty mỗi năm khoảng 1.000 tấn và được sử dụng hết để nuôi trùn quế.
"Trước đây, chúng tôi phải tốn chi phí hàng tỉ đồng để vận chuyển bùn thải đến nơi xử lý hợp quy chuẩn. Giờ thì ngược lại, bùn thải giúp tạo ra sản phẩm hữu ích, mang lại giá trị kinh tế cao cho công ty", Phó tổng giám đốc Công ty Cao su Bình Long vui mừng chia sẻ.
Tương lai cho nông nghiệp xanh
Việc tái sử dụng bùn thải không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành một phần trong chiến lược phát triển bền vững của các công ty cao su. Nó giúp chuyển đổi cách nhìn từ "xử lý chất thải" sang "tận dụng tài nguyên". Quan trọng hơn, nó tạo ra vòng tuần hoàn khép kín trong sản xuất: từ đất - cây - mủ - chế biến - bùn thải - lại trở về đất.
Dù đạt được những kết quả khả quan, nhưng theo các doanh nghiệp, mô hình tái sử dụng bùn thải vẫn còn gặp không ít khó khăn. Đầu tiên là thiếu hướng dẫn kỹ thuật, tiêu chuẩn cụ thể cho từng công đoạn xử lý, ủ phân hoặc nuôi trùn từ bùn thải. Thứ hai là thiếu nguồn vốn đầu tư máy móc, hạ tầng phù hợp. Thứ ba là chưa có đơn vị chuyên thu mua sản phẩm từ bùn như phân vi sinh, phân trùn quế với quy mô lớn. Hiện tại, các công ty vẫn làm theo hướng "tự thân vận động" là chính.
Khi nền kinh tế ngày càng coi trọng tiêu chí môi trường, các sáng kiến như tái chế bùn thải không chỉ mang lại lợi ích trước mắt mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài, bền vững. Đây là minh chứng rõ ràng cho tinh thần đổi mới sáng tạo, chủ động thích ứng của ngành cao su Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi xanh.
Công ty Công ty TNHH MTV Cao su Bình Long sử dụng bùn thải sau xử lý làm thức ăn cho trùn quế để tạo phân hữu cơ
ẢNH: THANH NGUYÊN
Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) là đơn vị kinh tế nhà nước được thành lập từ năm 2006. Tập đoàn kinh doanh đa ngành, trong đó trồng, chăm sóc, khai thác, chế biến cao su là ngành kinh doanh chính; gắn kết chặt chẽ giữa trồng trọt, khai thác, sản xuất, kinh doanh với khoa học công nghệ, đào tạo; làm nòng cốt thúc đẩy ngành công nghiệp cao su Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, hội nhập kinh tế quốc tế.
Năm 2024, VRG ghi nhận kết quả sản xuất kinh doanh vượt kỳ vọng. Doanh thu hợp nhất đạt 28.739 tỉ đồng, vượt 15% kế hoạch; lợi nhuận trước thuế hợp nhất đạt 5.606 tỉ đồng. Doanh thu công ty mẹ đạt hơn 5.271 tỉ đồng; lợi nhuận trước thuế công ty mẹ hơn 2.353 tỉ đồng, mức cao nhất kể từ khi cổ phần hóa; cổ tức tiền mặt chi trả 4%, tương đương 1.600 tỉ đồng…
Những con số này không chỉ cho thấy năng lực quản trị hiệu quả và điều hành linh hoạt, mà còn là minh chứng cho sự quyết liệt trong tái cơ cấu, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và tối ưu nguồn lực toàn hệ thống với hơn 80.000 lao động hoạt động tại Việt Nam, Lào và Campuchia.
Năm 2025, năm cuối kế hoạch giai đoạn 2021 - 2025, VRG đặt mục tiêu tăng trưởng cao hơn mặt bằng ngành nông nghiệp, cụ thể: doanh thu hợp nhất đạt 31.044 tỉ đồng; lợi nhuận trước thuế 5.840 tỉ đồng. Công ty mẹ đạt doanh thu 5.699 tỉ đồng, lợi nhuận trước thuế 2.455 tỉ đồng.
Về việc bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, tập đoàn đã đạt được một số kết quả sau:
Có 35 công ty xây dựng phương án quản lý rừng với tổng diện tích 287.982 ha; trong đó 18 công ty đạt chứng chỉ VFCS/PEFC-FM trên 139.940 ha, 41 nhà máy được cấp chứng nhận PEFC-CoC. Hằng năm có từ 16 - 18 đơn vị nằm trong Top 100 doanh nghiệp phát triển bền vững, nhiều đơn vị được vinh danh về quyền con người và bình đẳng giới.
Đã trồng mới 3.415 ha rừng lâm nghiệp, triển khai dự án bảo tồn rừng; phát hành "Sổ tay hướng dẫn kết nối cộng đồng quản lý rừng cao su" tại Việt Nam và Campuchia. Đầu tư 11 dự án điện mặt trời với sản lượng 13,3 triệu kWh, giúp giảm phát thải 9.002 tấn CO₂.
Có 36 đơn vị đạt chứng nhận ISO 14001:2015; nâng cấp đồng bộ 46 hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn; chủ động thích ứng quy định EUDR, trước mắt đã tiêu thụ hơn 800 tấn mủ đạt chuẩn, với giá trị cộng thêm 250 USD/tấn.
Phối hợp với các tổ chức quốc tế như Oxfam, NatureLife, PEFC, FSC, Grow Asia, WWF triển khai nhiều chương trình về rừng cộng đồng, đào tạo phát triển bền vững. Tổng đầu tư hơn 86 triệu USD cho phúc lợi, y tế, hạ tầng tại Lào và Campuchia, góp phần phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường.
