Để tiến tới lộ trình xanh hoá, mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM (HIDS) đang hoàn thiện và trình đề án chuyển đổi xe hai bánh từ xe xăng sang xe điện cho toàn bộ tài xế công nghệ và giao hàng trong tháng 9 năm nay.Sau khi sáp nhập, Thành phố hiện có khoảng 14 triệu xe máy và con số này vẫn gia tăng mỗi ngày.
Trao đổi về lộ trình chuyển đổi xe hai bánh từ xe xăng sang xe điện tại Toạ đàm với chủ đề “Giảm phát thải, lọc không khí” do Báo Thanh niên tổ chức sáng ngày 22/8, ThS. Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng thuộc HIDS cho hay hiện tại, các nội dung cơ bản của đề án đã hoàn thành, đã có dự thảo gửi UBND TP HCM.
Trong quá trình lấy ý kiến các cơ quan quản lý, các nhà khoa học, doanh nghiệp và các đơn vị trong hệ sinh thái xe máy điện, HIDS đã tổ chức hội thảo ghi nhận đóng góp ý kiến của các bên. Sau đó, Viện đã có công văn gửi đến các doanh nghiệp.
Theo ông Hải, ngoài đóng góp ý kiến, doanh nghiệp cần thể hiện cam kết đồng hành cùng thành phố, đưa ra giải pháp từ phía doanh nghiệp nhằm hỗ trợ tài xế và người tiêu dùng trong lộ trình chuyển đổi xe xăng sang xe điện.
ThS. Lê Thanh Hải cho biết dự kiến đến hết năm nay, HIDS phối hợp cùng cơ quan quản lý nhà nước vừa xây dựng chính sách vừa thông qua các cơ quan báo chí, truyền thông truyền gửi thông điệp đến người dân và tài xế về chủ trương, chính sách và tiến trình xanh hoá giao thông của thành phố, từ đó chia sẻ lợi kinh tế cho tài xế, lợi ích về sức khỏe như khói bụi và tiếng ồn, tài xế chạy xe hơn 10 tiếng một ngày.
Ngoài ra, còn lợi ích cộng đồng làm giảm lượng khí thải ra không khí, tiếng ồn và lợi ích quốc gia như thực hiện cam kết NDC về giảm phát thải trong giao thông.
ThS. Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng thuộc HIDS phát biểu tại toạ đàm. (Ảnh chụp màn hình).
Theo đề án, sang năm 2026, TP HCM sẽ bắt đầu lộ trình chuyển đổi bằng việc hạn chế không cho phép tài xế xe xăng đăng ký mới tham gia các nền tảng dịch vụ vận tải và các tài xế cũ có thời gian ba năm (từ 2026 - 2028) để chuyển đổi dần sang xe điện.
Đại diện HIDS nhận định phương thức đơn giản nhất để thực hiện việc này là cho tài xế vay trả góp mua xe điện. Số tiền tiết kiệm từ nhiên liệu xăng sẽ sử dụng để tài xế trả góp mua xe trong vòng ba năm để chuyển hẳn sang xe điện, trung bình 1 triệu đồng/tháng.
Cùng với đó, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM cũng đề nghị Nhà nước hỗ trợ miễn lệ phí đăng ký trước bạ, miễn thuế giá trị gia tăng (VAT) cho tài xế mua xe, đồng thời cung cấp các gói vay ưu đãi khuyến khích các tài xế hai bánh vay mua xe điện trả góp. Với chính sách trên cộng thêm những hỗ trợ từ doanh nghiệp, HIDS kỳ vọng trong năm 2026 sẽ chuyển đổi được 30% tổng lượng xe công nghệ và giao hàng hiện tại.
Ông Lê Thanh Hải cho biết chương trình hỗ trợ khuyến khích sẽ tiếp tục được kéo dài đến hết 2027 với kỳ vọng chuyển đổi thêm 50% tài xế xe xăng sang xe điện.
"Năm 2027, chính quyền sẽ kết hợp với các đơn vị có liên quan lồng ghép chính sách xã hội với chính sách chuyển đổi giao thông xanh. Đề án sẽ đề xuất ngân sách TP HCM dành khoảng 50 tỷ đồng ngân sách, hỗ trợ cho 10.000 - 15.000 tài xế thuộc diện nghèo, cận nghèo, thu nhập thấp, mỗi tài xế được nhận 3 - 5 triệu đồng để góp phần trả trước đợt 1, tương đương 25% giá trị xe. Thông qua tiết kiệm tiền xăng, tài xế có thể thanh toán dần hết tiền xe", ông Hải nói.
Đến năm 2028, các chính sách hỗ trợ chỉ còn các gói vay ưu đãi khuyến khích các tài xế hai bánh vay mua xe điện trả góp, không còn miễn giảm lệ phí đăng ký trước bạ và miễn thuế giá trị gia tăng cho tài xế mua xe điện.
Dự kiến đến ngày 1/1/2029, TP HCM sẽ không cho phép xe xăng hai bánh cung cấp dịch vụ vận tải, giao hàng trên tất cả các nền tảng tại địa bàn thành phố.
Ông Hải cho biết hiện tại, HIDS đang tiếp tục hoàn thiện đề án và sẽ trình báo cáo chính sách gửi UBND TP HCM trong thời gian tới. Qua đó, các cơ quan quản lý Nhà nước sẽ tiếp tục lộ trình đưa chính sách áp dụng vào thực tế.
Lo ngại việc tiếp cận vốn
Đại diện phía nền tảng cung cấp dịch vụ vận tải, bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc đối ngoại Công ty Grab Việt Nam nhận định, tài xế vận tải hành khách và giao hàng không chỉ sử dụng xe máy như một phương tiện di chuyển hàng ngày mà còn là phương tiện sinh hoạt để kiếm sống hàng ngày, cần phải tối đa hoá từng km và từng giờ chạy trên đường để có được hiệu quả năng suất cao nhất. Do đó, sự thân thuộc và trải nghiệm thuần thục với phương tiện rất quan trọng.
Khảo sát của Grab cho thấy các tài xế rất quan tâm đến kế hoạch chuyển đổi phương tiện mà TP HCM đang nghiên cứu. Trong đó, có tới 80% tài xế cho biết chưa bao giờ trải nghiệm xe điện. Bên cạnh đó, có trên 60% tài xế chưa sẵn sàng chuyển đổi với những lo ngại phổ biến là chi phí đầu tư cho phương tiện cao, việc tiếp cận nguồn hỗ trợ tài chính còn nhiều trở ngại.
Bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc đối ngoại Công ty Grab Việt Nam phát biểu tại toạ đàm. (Ảnh chụp màn hình).
Nhắc lại chính sách hỗ trợ được đề xuất tại đề án, đại diện Grab Việt Nam nêu rõ trong số 400.000 tài xế đang hoạt động trên địa bàn TP HCM hiện nay có rất nhiều tài xế đến từ địa phương lân cận, không có hộ khẩu ở TP HCM. Do đó, việc tiếp cận nguồn hỗ trợ từ địa phương hay tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng cũng là thách thức đối với nhóm đối tượng này.
"Nhiều cá nhân, gia đình đang dựa vào chiếc xe để kiếm thu nhập mỗi ngày. Vì vậy, việc chuyển đổi, kể cả có trả góp 1 - 2 triệu đồng/tháng cũng có thể là một gánh nặng lớn", đại diện Grab Việt Nam đặt vấn đề.
Ngoài ra, bà Trang cho biết nhiều tài xế còn băn khoăn về hạn chế của xe điện như quãng đường ngắn, thời gian sạc lâu, hạ tầng trạm sạc thiếu và không ổn định. Theo khảo sát của Grab, hiện có trên 60% tài xế vẫn đang thuê trọ, chỉ 1/3 có thể sạc qua đêm tại nhà. Họ cũng lo ngại xe điện kém phù hợp với điều kiện thời tiết khắc nghiệt tại TP HCM.
Tại toạ đàm, Grab Việt Nam đề nghị TP HCM hoàn thiện hệ sinh thái, hạ tầng hỗ trợ xe điện, đặc biệt là hệ thống trạm sạc công cộng và lưới điện ổn định, đảm bảo có thể dùng chung giữa các hãng xe để tối ưu nguồn lực.
Đồng thời, việc chuyển đổi cần có lộ trình hợp lý, gắn với thời gian xây dựng hạ tầng và phát triển giao thông công cộng để đáp ứng nhu cầu di chuyển của người dân, giảm việc sử hữu và sử dụng phương tiện cá nhân.
