Nhiều người vẫn lầm tưởng bạo lực chỉ là đánh đập thể xác. Tuy nhiên, hành vi ép buộc người thân, đặc biệt là ép con xem cảnh bạo lực, chứng kiến cảnh xô xát, hoặc dùng tính năng livestream, video call để bắt gia đình xem cảnh bạo lực sẽ bị xử phạt theo Nghị định 282 năm 2025 của Chính phủ, có hiệu lực từ 15.12.2025.
Muôn kiểu "tra tấn" tinh thần: Từ bắt đứng xem đến livestream
Trao đổi với PV Thanh Niên về hành vi cưỡng ép thành viên gia đình chứng kiến bạo lực, luật sư Nguyễn Đình Thế, Đoàn luật sư TP.HCM cho biết, đây là hành động dùng vũ lực, đe dọa hoặc lợi dụng quyền uy để bắt buộc người thân (thường là con cái, cha mẹ già) phải nhìn, nghe quá trình mình gây bạo lực. Mục đích chính là gây áp lực tâm lý và gieo rắc nỗi sợ hãi, ám ảnh cho người chứng kiến.
Trong thực tiễn, giải quyết các vụ án hôn nhân gia đình, luật sư Thế cho biết giới luật sư thường xuyên đối mặt với những biến tướng đau lòng của bạo lực gia đình. Không chỉ dừng lại ở việc "đóng cửa bảo nhau" bằng nắm đấm, nhiều bậc cha mẹ hiện nay đang sử dụng con cái hoặc công nghệ làm công cụ để "tra tấn" tinh thần đối phương.
Luật sư ví von rằng hành vi ép buộc chứng kiến bạo lực đang biến gia đình thành "trường học bất đắc dĩ" dạy trẻ làm quen với bạo lực
ẢNH MINH HỌA: DƯƠNG TRANG
2 dạng hành vi điển hình đang diễn ra
Theo luật sư Thế, có 2 dạng hành vi điển hình đang diễn ra, cụ thể:
Thứ nhất là dạng "tòa án gia đình". Đây là tình huống khi cha mẹ xô xát thường bắt con cái (thường là trẻ lớn) phải đứng tại chỗ chứng kiến toàn bộ quá trình cãi vã, đập phá hoặc hành hung. Lý do ngụy biện thường thấy là "để cho nó thấy bộ mặt thật của ba/mẹ".
Thứ hai là dạng "bạo lực số". Với sự phổ biến của mạng xã hội, người chồng hoặc vợ sử dụng điện thoại quay phim, livestream trực tiếp cảnh mình chửi bới, đánh đập bạn đời lên mạng. Thậm chí, có trường hợp gọi video call ép buộc người thân (ông bà, con cái đi học xa) phải xem nhằm mục đích làm nhục nạn nhân và gây áp lực tâm lý cực lớn cho gia đình.
Theo luật sư Thế, mục đích của các hành vi này là gây áp lực tâm lý thường xuyên, gieo rắc nỗi sợ hãi và sự ám ảnh cho người chứng kiến, mặc dù họ không phải là người trực tiếp bị đánh đập.
Lấp đầy khoảng trống pháp lý
Phân tích về cơ sở pháp lý, luật sư Thế cho biết, hành vi cưỡng ép thành viên gia đình chứng kiến bạo lực đã được pháp luật nhận diện từ trước tại Nghị định 144 năm 2021 của Chính phủ với mức phạt 10 - 20 triệu đồng. Tuy nhiên, quy định cũ chủ yếu xử lý được các tình huống ép buộc chứng kiến trực tiếp.
Với sự ra đời của Nghị định 282, chế tài xử phạt đã được làm rõ ràng và chặt chẽ hơn nhằm lấp đầy các "lỗ hổng" của thời đại công nghệ số.
"Điểm tiến bộ cốt lõi của Nghị định 282 là việc mở rộng phạm vi hành vi. Nếu người quay clip, livestream có hành động ép buộc thành viên gia đình phải xem qua tin nhắn, màn hình điện thoại, hành vi này vẫn bị coi là 'cưỡng ép chứng kiến bạo lực' với mức phạt từ 10 - 20 triệu đồng", luật sư Thế nhấn mạnh.
Đặc biệt, nếu mục đích livestream là để bêu riếu, tiết lộ chuyện riêng tư nhằm hạ thấp danh dự, hành vi này còn bị xử lý song song về lỗi "tiết lộ hoặc phát tán thông tin về đời sống riêng tư" với mức phạt tương đương.
Luật sư cho rằng, việc tách riêng và luật hóa hành vi này vào luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022 và Nghị định 282 là bước đi cần thiết để bác bỏ sự ngụy biện.
"Trước đây, nhiều người cho rằng 'tôi chỉ đánh vợ tôi, tôi không đụng vào con'. Quy định mới khẳng định: Không cần chạm vào cơ thể, việc ép họ xem cảnh bạo lực cũng là một hành vi xâm phạm nghiêm trọng", luật sư Thế phân tích.
Vì sao ép xem bạo lực bị phạt nặng hơn đánh nhau ngoài phố?
Khi so sánh mức phạt 10 - 20 triệu đồng của hành vi này với các vi phạm khác, luật sư Thế chỉ ra sự khác biệt.
Cụ thể, theo khoản 5 điều 8 Nghị định 282 năm 2025, hành vi cố ý gây thương tích cho người khác ở nơi công cộng chỉ bị phạt từ 6 - 8 triệu đồng. Trong khi đó, hành vi ép người thân chứng kiến bạo lực lại bị phạt cao gấp khoảng 2,5 lần (tối đa 20 triệu đồng).
Lý giải về điều này, luật sư Thế cho rằng sự chênh lệch xuất phát từ tính chất hành vi: "Nếu đánh nhau ngoài đường thường là sự bộc phát nóng giận nhất thời, thì việc ép vợ con phải đứng nhìn, không cho rời đi là hành vi tra tấn tinh thần có tính toán, thể hiện sự kiểm soát độc hại và biến thái tâm lý".
Hơn nữa, nạn nhân của hành vi này thường là trẻ em hoặc người già, đây là những đối tượng yếu thế cần được bảo vệ đặc biệt. Do đó, theo luật sư, mức phạt này là hoàn toàn tương xứng để răn đe.
Hệ lụy và "vòng tròn bạo lực" thế hệ
Luật sư Thế ví von rằng hành vi ép buộc chứng kiến bạo lực đang biến gia đình thành "trường học bất đắc dĩ" dạy trẻ làm quen với bạo lực.
Dẫn chứng từ báo cáo điều tra quốc gia năm 2019, luật sư Thế cho biết có tới 60% phụ nữ bị bạo lực thể xác cho hay con cái họ đã phải nhìn hoặc nghe thấy cảnh tượng đó. Hậu quả là trẻ phải gánh chịu những tổn thương sức khỏe tâm thần như gặp ác mộng, thu mình hoặc trở nên hung hăng.
"Nguy hại hơn cả là sự hình thành 'vòng tròn bạo lực'. Bé trai chứng kiến cha bạo hành mẹ có nguy cơ cao trở thành người gây bạo lực khi trưởng thành, trong khi bé gái dễ chấp nhận vị thế nạn nhân. Hành vi ép buộc hôm nay đang âm thầm đào tạo ra một thế hệ tội phạm hoặc nạn nhân mới", luật sư Nguyễn Đình Thế cảnh báo.
Đối với người cao tuổi (cha mẹ già), việc bị ép buộc chứng kiến con cháu xô xát là một cú sốc tâm lý mang tính "khủng bố", có thể kích hoạt ngay lập tức các nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
Nếu người quay clip, livestream có hành động ép buộc thành viên gia đình phải xem thì hành vi này vẫn bị coi là 'cưỡng ép chứng kiến bạo lực' với mức phạt đến 20 triệu đồng
ẢNH MINH HỌA: DƯƠNG TRANG
Chứng cứ sau cánh cửa đóng kín
Một vấn đề được dư luận quan tâm là tính khả thi khi xử phạt, bởi bạo lực gia đình thường diễn ra kín đáo. Luật sư Thế thừa nhận việc thu thập chứng cứ vật chất như clip là khó khăn, nhất là với trẻ em thiếu phương tiện và kỹ năng.
Tuy nhiên, "khó" không đồng nghĩa với "bất khả thi". Luật sư khẳng định cơ quan chức năng có thể áp dụng biện pháp "lấy lời khai chéo" khi tách riêng các đương sự.
"Những chi tiết hồn nhiên trong lời kể của trẻ như 'bố bắt con đứng lại' sẽ là bằng chứng giá trị. Bên cạnh đó, lời khai của hàng xóm về tiếng la hét, cưỡng ép cũng là nguồn chứng cứ bổ trợ quan trọng", luật sư Thế gợi mở.
Về tính răn đe, dù đánh giá cao mức phạt 10 - 20 triệu đồng, luật sư Thế vẫn cho rằng con số này chưa thực sự khiến người vi phạm "tâm phục khẩu phục".
Theo luật sư, 20 triệu đồng là quá nhỏ so với những tổn thương vĩnh viễn mà nạn nhân phải gánh chịu. Thêm vào đó, với người có điều kiện, đây chỉ là khoản "phí" giải quyết rắc rối. Ngược lại, với người khó khăn, áp lực nộp phạt có thể khiến họ quay về trút giận lên vợ con dữ dội hơn.
"Phạt tiền đơn thuần không giải quyết được gốc rễ nhận thức. Để răn đe triệt để, pháp luật cần chú trọng hơn vào các biện pháp phạt mang tính giáo dục và trị liệu tâm lý bắt buộc thay vì chỉ tập trung vào kinh tế", luật sư Thế kiến nghị.
