Tuy nhiên, những phương thức truyền thống đang bộc lộ nhiều hạn chế về chi phí, tốc độ và sự minh bạch. Trong bối cảnh đó, công nghệ Blockchain và stablecoin (tiền điện tử/tiền mã hoá) nổi lên như một giải pháp bổ sung đầy hứa hẹn.
Với vị thế là một nền kinh tế năng động, phụ thuộc lớn vào kiều hối, du lịch và xuất khẩu, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn và cả thách thức trong việc khai thác công cụ mới này để nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu hơn vào tài chính toàn cầu.
Chi phí bị bào mòn
Tiền điện tử sẽ không thay thế hoàn toàn các hình thức thanh toán hiện tại, mà là một kênh bổ sung giúp tối ưu chi phí, tăng tốc độ và nâng cao trải nghiệm người dùng (Ảnh minh hoạ: ST).
Sáng 30/9, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) tổ chức hội thảo “Thanh toán xuyên biên giới: Xu hướng toàn cầu và giải pháp cho Việt Nam” với sự tham dự từ đại diện nhiều ban ngành, chuyên gia trong lĩnh vực stablecoin cùng nhau mổ xẻ, làm rõ những cơ hội và thách thức tại Việt Nam.
Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech VBA cho biết, mạng lưới ngân hàng đại lý qua Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT), dù là xương sống cho các giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) quy mô lớn, vẫn tồn tại chi phí cao và thời gian xử lý kéo dài từ vài giờ đến vài ngày.
Lý do phải đi qua nhiều tầng lớp trung gian. Các dịch vụ chuyển tiền như Western Union hay MoneyGram tuy nhanh hơn nhưng mức phí vẫn là một gánh nặng, đặc biệt với các giao dịch nhỏ.
Ông Dinh chia sẻ một trải nghiệm thực tế tại Malaysia, khi ứng dụng ví điện tử Touch'n Go tính phí kiều hối lên đến 15% - một con số rất cao.
"Chuyển 100 đô la mất tới 15 đô la chi phí. Tương tự, mạng lưới thẻ quốc tế như Visa và Mastercard, dù tiện lợi cho du lịch và bán lẻ, cũng tạo ra một khoản chi phí toàn cầu ước tính lên tới 187 tỷ USD mỗi năm”, ông Dinh nhấn mạnh.
Những khoản chi phí này đang làm hao hụt đáng kể dòng kiều hối chảy về Việt Nam. Với quy mô ước đạt 16-18 tỷ USD trong năm 2024, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia nhận kiều hối lớn nhất thế giới, chỉ cần giảm được 1% chi phí chuyển tiền cũng đồng nghĩa mang lại thêm nguồn lực đáng kể cho hàng triệu gia đình.
Phiên thảo luận bàn tròn cùng các chuyên gia tại sự kiện (Ảnh: VBA).
Bên cạnh đó, hơn 17 triệu lượt khách quốc tế giai đoạn 2024-2025 và khoảng 500.000 freelancer (người làm tự do) Việt Nam hoạt động trên các nền tảng toàn cầu cũng đang đối mặt với những rào cản tương tự.
Chính những hạn chế này đã đặt ra một yêu cầu cấp thiết về một giải pháp bổ sung, có khả năng vận hành xuyên biên giới, hoạt động 24/7, chi phí thấp và minh bạch.
Lời giải từ công nghệ Blockchain
Loại tài sản mã hóa được neo giá trị vào các đồng tiền pháp định như USD đang nổi lên như một lựa chọn khả thi.
Theo ông Matthew Crow, Giám đốc Phát triển của Tether - đơn vị phát hành stablecoin lớn nhất thế giới, công cụ này không nhằm thay thế hạ tầng hiện hữu mà hoạt động song song để cải thiện hiệu quả.
Số liệu từ Coin Metrics cho thấy, năm 2024, stablecoin đã ghi nhận tổng giá trị giao dịch hơn 26.000 tỷ USD. Đáng chú ý, khoảng 2.100 tỷ USD trong số đó đến từ các giao dịch thanh toán thực tế như kiều hối, thương mại điện tử và chi trả cho freelancer.
"Điều này cho thấy stablecoin đang dần trở thành một nền tảng thanh toán mới, bổ sung cho hệ thống quốc tế", ông Crow đánh giá.
Sức mạnh của stablecoin nằm ở hạ tầng công nghệ blockchain. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) nêu quan điểm: “Trong khi Visa tạo ra doanh thu 19 tỷ USD từ phí hạ tầng mạng lưới, thì Tether thu về 13 tỷ USD lợi nhuận chủ yếu từ việc đầu tư dự trữ vào trái phiếu chính phủ Mỹ. Hạ tầng Blockchain vốn là một mạng lưới phi tập trung, hoạt động 24/7 và có chi phí gần như bằng không.
Điều này cho phép các giao dịch stablecoin được thực hiện gần như tức thời với chi phí chỉ khoảng 0,1 USD, thậm chí gần bằng 0, bất kể quy mô giao dịch”.
Một ưu điểm vượt trội khác theo ông Phan Đức Trung là tính minh bạch, khi mọi giao dịch trên Blockchain đều có thể được truy vết, giúp tăng cường khả năng phòng chống rửa tiền (AML).
Ông Trung cho biết: “Tỷ lệ rửa tiền trong hệ thống tài chính truyền thống là khoảng 2-4%, trong khi trên Blockchain chỉ dưới 0.4%. Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi Việt Nam đang nỗ lực để thoát khỏi "danh sách xám" của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF).
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (Ảnh; VBA).
Hướng đi nào cho Việt Nam?
Việt Nam đã có những bước đi pháp lý ban đầu như Quốc hội thông qua Luật Công nghệ số và Chính phủ ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa đã mở ra một hành lang pháp lý mới.
Hiện một số dự án đang thực hiện thí điểm chuyển đổi tài sản mã hóa sang tiền pháp định tại Đà Nẵng. Những mô hình này tập trung vào du khách quốc tế và kiều hối, cho phép người dùng chuyển đổi stablecoin sang Việt Nam Đồng để chi tiêu, với chi phí thấp hơn khoảng 30% so với các kênh truyền thống và tuân thủ chặt chẽ các quy định về KYC/AML (xác minh danh tính/chống rửa tiền).
Tuy nhiên, con đường phía trước không chỉ có hoa hồng. Các chuyên gia cũng chỉ ra nhiều thách thức và rủi ro cần được quản lý cẩn trọng.
Chuyên gia kinh tế, TS Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhấn mạnh, các ngân hàng trung ương luôn lo ngại về rủi ro mất kiểm soát chính sách tiền tệ và dòng vốn. Việt Nam chưa tự do hóa hoàn toàn tài khoản vốn và đồng tiền chưa chuyển đổi đầy đủ, do đó việc quản lý tỷ giá là vô cùng quan trọng.
Ông Thành cho rằng: “Việt Nam đang tiếp cận theo hướng "vừa làm vừa thận trọng, chờ các nước khác đi trước để học hỏi kinh nghiệm".
Trong khi đó, đại diện Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) khẳng định luôn tạo điều kiện cho công nghệ mới nhưng phải tuân thủ hành lang pháp lý chặt chẽ của Việt Nam, bởi kinh nghiệm quốc tế không phải lúc nào cũng có thể áp dụng hoàn toàn.
Một thách thức khác chính là rủi ro từ tài sản dự trữ và vấn đề lưu ký. Điều này được ông Nguyễn Minh Tuấn, Tổng Giám đốc AFA Capital, với kinh nghiệm 20 năm trong lĩnh vực ngoại hối chỉ ra: “Mô hình kinh doanh của Tether, dù lợi nhuận cao, cũng tiềm ẩn rủi ro thị trường.
Việc đầu tư vào trái phiếu chính phủ Mỹ không phải là không có rủi ro, đặc biệt khi lãi suất biến động như trường hợp của ngân hàng Silicon Valley Bank đã chứng minh. Do đó, vấn đề lưu ký và quản lý tài sản đảm bảo cho stablecoin là cực kỳ quan trọng và cần được minh bạch hóa”.
Cuối cùng chính là việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như của FATF hay OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) là chìa khóa để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào thị trường toàn cầu. Đặc biệt khi Việt Nam đang nằm trong "danh sách xám", các cá nhân và doanh nghiệp trong nước sẽ bị yêu cầu xác minh ở mức độ cao nhất khi giao dịch quốc tế.
Bức tranh thanh toán xuyên biên giới đang thay đổi nhanh chóng. Stablecoin và Blockchain không phải là viên đạn bạc, nhưng chúng rõ ràng là một công cụ mạnh mẽ bổ sung có thể giúp giải quyết những vấn đề cố hữu của hệ thống cũ.
Thông điệp chung từ các chuyên gia là rất rõ ràng: Stablecoin sẽ không thay thế hoàn toàn các hình thức thanh toán hiện tại, mà là một kênh bổ sung giúp tối ưu chi phí, tăng tốc độ và nâng cao trải nghiệm người dùng.
Hướng đi cho Việt Nam sẽ là một con đường thận trọng, từng bước thông qua các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox).
Đây là cách để các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cùng nhau tích lũy dữ liệu, kinh nghiệm thực tiễn, từ đó xây dựng các chính sách phù hợp.
Mục tiêu cuối cùng không gì khác hơn là thúc đẩy dòng vốn chảy về Việt Nam một cách hiệu quả hơn, mang lại quyền lựa chọn đa dạng cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia.
Cuộc cách mạng thanh toán đang diễn ra và Việt Nam cần tìm ra con đường riêng để vừa nắm bắt cơ hội, vừa quản trị tốt rủi ro trong kỷ nguyên số.
