Ăn đúng, uống đủ, vận động hợp lý
Theo Ths.BS Nguyễn Cảnh Chương, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Đào tạo - Chỉ đạo tuyến, chế độ ăn thiếu hụt dinh dưỡng trong thai kỳ có thể dẫn đến nhiều biến chứng như nhiễm độc thai nghén, tăng nguy cơ sảy thai, thai lưu, sinh non hoặc sinh con nhẹ cân. Ngược lại, một chế độ ăn đầy đủ, cân đối giúp mẹ bầu duy trì sức khỏe ổn định, thai nhi phát triển toàn diện, tăng khả năng tạo sữa sau sinh và hạn chế các bệnh lý trong thai kỳ.
Các nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống khoa học bao gồm: ăn đa dạng các nhóm chất (tinh bột, đạm, béo, vitamin, khoáng chất), thay đổi thực phẩm luân phiên, tránh đơn điệu. Thai phụ được khuyến nghị chia khẩu phần thành 3 bữa chính và 2 - 3 bữa phụ, không ăn quá no hoặc để đói kéo dài. Ưu tiên bổ sung chất xơ từ rau xanh, trái cây và các loại hạt để hỗ trợ tiêu hóa và ngừa táo bón - một vấn đề thường gặp trong thai kỳ.
Ngoài ra, thai phụ cần uống đủ 2 - 2,5 lít nước mỗi ngày, đặc biệt trong mùa nắng nóng. Vận động nhẹ nhàng, phù hợp thể trạng giúp cải thiện tuần hoàn, tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ kiểm soát cân nặng hiệu quả. Tuyệt đối không dùng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá; hạn chế cà phê, thực phẩm cay nóng, chua nhiều axit. Lượng muối nên giới hạn dưới 5g/ngày để giảm nguy cơ tăng huyết áp thai kỳ.
Một số thực phẩm được cảnh báo cần tránh gồm: đồ tái, sống (do nguy cơ nhiễm khuẩn như Salmonella, Toxoplasma), thực phẩm chế biến sẵn chứa chất bảo quản, phụ gia, và hải sản biển sâu như cá ngừ, cá thu (do nguy cơ chứa thủy ngân).
“Cần loại bỏ quan điểm ăn cho hai người”, BS. Chương nhấn mạnh. Thay vào đó, vị chuyên gia khuyến cáo nên ăn đủ cho mẹ và bé theo từng giai đoạn. Ví dụ với tinh bột không nên ăn quá nhiều, chỉ nên ăn ở mức phù hợp, quý 1 (3 tháng đầu thai kỳ) ăn như bình thường, quý 2 thêm một bát cơm nhỏ, quý 3 tăng thêm khẩu phần tương đương một bát cơm đầy. Hạn chế đồ ngọt nếu mẹ có nguy cơ hoặc tiền sử tiểu đường thai kỳ. Trong suốt thai kỳ, mức tăng cân lý tưởng là từ 10 - 12kg, tuy nhiên có thể thay đổi tùy theo chỉ số BMI trước khi mang thai.
Thiếu máu, thiếu sắt - nguy cơ cần nhận diện sớm
Một trong những vấn đề phổ biến và đáng lo ngại trong thai kỳ là tình trạng thiếu máu do thiếu sắt. Theo BS. Nguyễn Cảnh Chương, ước tính tại Việt Nam có khoảng 20 - 30% thai phụ gặp tình trạng này. Nguyên nhân chính đến từ việc không bổ sung đủ sắt trong khẩu phần ăn.
Sắt đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hình thành hồng cầu và vận chuyển oxy. Khi mang thai, nhu cầu sắt của cơ thể tăng lên khoảng 2 lần. Nếu không được đáp ứng đầy đủ, mẹ bầu không có chế độ ăn phù hợp hay bổ sung các sản phẩm bổ sung sắt, mẹ dễ mệt mỏi, suy giảm miễn dịch, ảnh hưởng tuần hoàn và hô hấp. Với thai nhi, thiếu sắt có thể tăng tỷ lệ sảy thai, sinh non, trẻ sơ sinh thiếu cân, kém phát triển và có nguy cơ mắc bệnh trong thời kỳ đầu đời.
Tuy nhiên, bổ sung sắt không đúng cách cũng có thể gây hại. Thực tế, không ít mẹ bầu bổ sung sản phẩm sắt ngoài nhưng chưa tìm hiểu kỹ nên có thể vẫn thiếu sắt, lại có thai phụ tự ý dùng nhiều loại thuốc, thực phẩm bổ sung dẫn đến dư thừa sắt, gây rối loạn tiêu hóa, táo bón, giảm khả năng hấp thu các thực phẩm và chất khác. Việc xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số hemoglobin và ferritin là cách đơn giản nhưng hiệu quả để xác định có thiếu máu hay không, cũng như nguyên nhân cụ thể.
Ngay cả khi chưa có biểu hiện thiếu máu, theo BS. Chương, thai phụ vẫn cần bổ sung sắt hợp lý. Vị chuyên gia nhấn mạnh, bữa ăn hàng ngày có thể cung cấp đủ sắt, nhưng để cung cấp đủ sắt phải dùng các thực phẩm chứa nhiều sắt, với khối lượng lớn hơn bình thường.
Ví dụ, theo bảng thành phần thực phẩm Việt Nam, 100gr thịt bò thăn nạc cung cấp 1,6g sắt. Trong khi đó, Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo mẹ bầu cần bổ sung 30 - 60mg sắt nguyên tố mỗi ngày. Việc sử dụng thực phẩm bổ sung sẽ thuận lợi hơn để tăng thành phần sắt trong khẩu phần ăn, giảm gánh nặng cho hệ thống tiêu hoá.
Theo đó, hội thảo cũng là dịp để các khách mời được biết đến công nghệ tạo sắt hướng đích từ Châu Âu. Xuất phát từ bản chất sắt khó hấp thu và dễ tương tác gây thất thoát, tạo ra tác dụng ngoại ý cho mẹ bầu, công nghệ này với 2 lớp màng bọc sắt đã giúp giải quyết đồng thời các nhược điểm trên. Giúp mẹ bầu uống sắt vừa hấp thu nhanh và trọn vẹn tại đúng nơi, vừa ngăn tác dụng kích ứng dạ dày hay táo bón xảy ra. Nhờ đó mẹ bầu dễ dàng bổ sung đủ sắt, hạn chế tình trạng thai nhẹ cân, sinh non do thiếu máu thiếu sắt gây nên.
Ngoài ra, để có thai kỳ khỏe mạnh, mẹ bầu cũng cần lưu ý bổ sung thêm canxi, kẽm, axit folic và các vi chất thiết yếu khác, theo dõi định kỳ để điều chỉnh phù hợp.
Hội thảo là dịp quan trọng để thai phụ, người có kế hoạch mang thai cập nhật kiến thức khoa học hiện đại về dinh dưỡng thai kỳ, hiểu đúng về tầm quan trọng của sắt, vi chất và điều chỉnh thói quen ăn uống hiệu quả để hành trình làm mẹ thực sự khỏe mạnh và an toàn.
Thu Loan
