Cường quốc châu Á chứng kiến giá của hàng nghìn loại thực phẩm cao gấp 5 lần: Người dân "ngậm ngùi" chấp nhận, bước vào thời kỳ "bình thường hoá" việc tăng giá

Hơn 1 thập kỷ trước, chỉ một động thái tăng giá nhỏ cũng đủ khiến cả xã hội Nhật Bản xôn xao. Năm 2016, khi công ty kem que Akagi Nyugyo quyết định nâng giá sản phẩm thêm 10 yên, ban lãnh đạo của họ đã xuất hiện trong một đoạn quảng cáo trầm mặc, cúi đầu xin lỗi. Đó là thời điểm người Nhật vẫn xem việc tăng giá như một điều cấm kỵ khi người tiêu dùng vốn quen với giá cả ổn định suốt nhiều năm.

Thế nhưng, chỉ chưa đầy 1 thập kỷ sau, tình hình đã thay đổi. Cũng chính Akagi Nyugyo, thay vì rầu rĩ, đã tung chiến dịch quảng cáo hài hước hứa “cúi đầu sâu hơn” cho mỗi lần tăng giá tiếp theo.

Sự thay đổi trong cách tiếp cận này không chỉ là một chiến lược tiếp thị mà còn phản ánh một sự chuyển biến sâu sắc trong tâm lý tiêu dùng của xã hội Nhật Bản - nơi đã từng chật vật với giảm phát gần ba thập kỷ sau sự sụp đổ của bong bóng tài sản đầu những năm 1990.

Theo ông Hideyuki Okamoto - trưởng bộ phận marketing của Akagi, “cảm giác cho rằng tăng giá là điều xấu đang dần phai nhạt.” Sự cởi mở này phần lớn được thúc đẩy bởi mức tăng lương mạnh mẽ nhất trong 3 thập kỷ qua. Khi tiền lương tăng, người dân có xu hướng ít phản đối hơn việc chi tiêu nhiều hơn, ít nhất là trong một thời gian.

Đây là sự thay đổi có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế Nhật Bản. Trong bối cảnh lạm phát duy trì trên mức 2% trong suốt 3 năm qua - chủ yếu do giá thực phẩm, các doanh nghiệp giờ đây có thêm tự tin để chuyển chi phí sản xuất tăng cao sang người tiêu dùng. Theo một khảo sát gần đây, gần 200 hãng thực phẩm lớn tại Nhật dự kiến sẽ tăng giá cho hơn 2.100 mặt hàng trong tháng 7, với mức tăng trung bình khoảng 15%, gấp 5 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Bà Fusako Usuba, 79 tuổi, chia sẻ rằng người dân giờ không còn kịp theo dõi từng mặt hàng tăng giá như trước nữa: “Ngày xưa, một hai món tăng là đã gây ồn ào. Còn giờ thì hàng trăm món cùng tăng, không nhớ nổi nữa.”

Tuy nhiên, điều đáng nói là làn sóng tăng giá này không còn bắt nguồn chủ yếu từ cú sốc bên ngoài như đứt gãy chuỗi cung ứng hậu Covid-19 hay xung đột ở Ukraine, mà đến từ sự thay đổi nhận thức trong nước.

Theo giáo sư Tsutomu Watanabe từ Đại học Tokyo, người tiêu dùng Nhật đã nhận ra rằng họ đang sống trong một thời kỳ mới, nơi giá cả không còn đứng yên. Bằng chứng là trong một khảo sát ông thực hiện, người Nhật từng thuộc nhóm phản ứng mạnh nhất với việc tăng giá trong số 5 quốc gia được khảo sát, nhưng nay đã dần trở nên “dễ chịu” hơn, gần như tương đương với các nước khác.

Dẫu vậy, điều này không có nghĩa là cánh cửa tăng giá luôn rộng mở.

Công ty sản xuất socola Meiji, hãng chiếm 25% thị phần socola tại Nhật và có ảnh hưởng lớn đến mặt bằng giá ngành hàng, đã phải đối mặt với phản ứng dễ thấy từ thị trường sau lần tăng giá 20% vào tháng 6 vừa qua. Lượng tiêu thụ tại một số nhà bán lẻ đã giảm hơn 20%, mức sụt giảm lớn chưa từng thấy trong các đợt điều chỉnh giá trước đó.

Đại diện Meiji thừa nhận rằng thị trường bắt đầu có dấu hiệu “mỏi mệt vì tăng giá” và họ có thể sẽ phải thay đổi cách định vị sản phẩm, tức là biến socola từ mặt hàng tiêu dùng phổ thông thành món quà xa xỉ.

Phân tích từ UBS Securities cũng cảnh báo rằng dư địa để tăng giá đang thu hẹp lại khi hệ số Engel - tỷ lệ chi tiêu thực phẩm trong tổng chi tiêu hộ gia đình, đã chạm mức 28,3% vào năm 2024, cao nhất trong 43 năm. Khi thực phẩm ngốn gần 1/3 ngân sách hộ gia đình, người tiêu dùng buộc phải cắt giảm những khoản chi khác hoặc chuyển sang các lựa chọn rẻ hơn như thịt gà thay vì thịt bò.

Mấu chốt ở đây là mức tăng giá hiện tại vẫn vượt tốc độ tăng lương, khiến thu nhập thực tế của người dân bị “bào mòn” trong nhiều tháng liên tiếp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chi tiêu hộ gia đình mà còn gây hệ quả chính trị, minh chứng là thất bại của liên minh cầm quyền Thủ tướng Shigeru Ishiba trong cuộc bầu cử Hạ viện gần đây.

Trong tương lai gần, nguy cơ từ các rào cản thương mại, đặc biệt là thuế quan từ Mỹ, cũng có thể bóp nghẹt đà tăng lương, khi các công ty xuất khẩu Nhật đang phải kìm giá để duy trì sức cạnh tranh, chấp nhận hy sinh lợi nhuận. Nếu xu hướng này kéo dài, kỳ vọng tăng lương vào năm sau sẽ bị ảnh hưởng, khiến vòng xoáy giá - lương mà BOJ đặt nhiều kỳ vọng có nguy cơ chững lại.

Giáo sư Watanabe kết luận: “Nhật Bản đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Nếu đà tăng giá do lương thúc đẩy thất bại, có lẽ sẽ không còn cơ hội nào tương tự. Khoảnh khắc hiện tại là vô cùng hiếm có.”

Tham khảo Reuters