Mới đây, trong một group phụ huynh đông đảo trên mạng xã hội Trung Quốc, bài đăng của một bà mẹ khoe rằng “con trai mới 3 tuổi đã biết gõ code Python, 4 tuổi bắt đầu học vẽ 3D” đã thu hút hàng nghìn lượt bình luận. Người thì trầm trồ khen thiên tài nhỏ, người khác lại thẳng thừng chỉ trích: “3 tuổi còn chưa thuộc hết bảng chữ cái, sao phải bắt con học sớm thế?”.
Câu chuyện lập tức bùng nổ tranh cãi, hé lộ một nỗi lo chung rốt cuộc, đây là sự đầu tư tầm nhìn xa cho con, hay chỉ là sự tham vọng quá đà của cha mẹ?
Khi tuổi thơ bị “nén” trong những lớp học sớm
Ngày nay, không khó để bắt gặp các quảng cáo “lớp học công nghệ cho bé 3+”, “vẽ 3D cho trẻ mẫu giáo”, hay thậm chí “tiếng Anh lập trình” dành cho lứa tuổi mầm non. Các trung tâm liên tục tung ra thông điệp cho con tiếp xúc sớm sẽ giúp não bộ phát triển vượt trội, tăng khả năng sáng tạo, đi trước bạn bè một bước. Không ít phụ huynh vì sợ con tụt hậu nên vội vàng cho con tham gia, dù con còn chưa phân biệt được số 6 và số 9.
Nhưng có một thực tế không thể phủ nhận rằng trẻ mầm non vẫn đang trong giai đoạn hình thành nền tảng cơ bản nhất từ khả năng vận động tinh, giao tiếp, đến việc học cách kiểm soát cảm xúc. Việc nhồi nhét coding hay vẽ 3D ở tuổi 3, 4 có thể tạo ra áp lực vô hình. Thay vì được tự do chạy nhảy, chơi xếp hình hay nặn đất sét, bé phải ngồi hàng giờ trước màn hình máy tính, nghe cô giáo hướng dẫn những khái niệm mà chính cha mẹ nhiều khi còn thấy… rối rắm.
Câu chuyện lập tức bùng nổ tranh cãi, hé lộ một nỗi lo chung rốt cuộc, đây là sự đầu tư tầm nhìn xa cho con, hay chỉ là sự tham vọng quá đà của cha mẹ?
Cha mẹ đầu tư hay đang tự nuông chiều cái “tôi”?
Một khía cạnh gây tranh cãi nữa là liệu các lớp học công nghệ sớm này thực sự xuất phát từ nhu cầu phát triển của trẻ, hay từ sự tham vọng của cha mẹ? Không ít phụ huynh thú nhận, khi nhìn thấy con bạn cùng tuổi đã biết gõ vài dòng code, trong lòng họ lo sợ “con mình sẽ thua kém”. Thế là, bất kể con có hứng thú hay không, cha mẹ vẫn gò ép vào lịch học dày đặc, với niềm tin rằng học trước, giỏi trước thì sẽ thành công hơn.
Câu chuyện này cũng giống như phong trào cho con học piano từ 2 tuổi, học tiếng Anh từ khi mới biết nói, hay làm toán siêu tốc ngay từ mầm non. Điểm chung là cha mẹ luôn tin rằng càng bắt đầu sớm, con càng có lợi thế. Nhưng thật ra, nhiều nghiên cứu tâm lý trẻ em cho thấy học quá sớm đôi khi không mang lại hiệu quả lâu dài, mà còn khiến trẻ dễ chán nản, sợ hãi việc học.
Đứa trẻ đa tài đôi khi chỉ là “ảo tưởng người lớn”
Nhiều người nhìn vào bài đăng khoe con 3 tuổi gõ vài dòng code, liền hô hào “thiên tài”, “IQ 150”. Nhưng sự thật có thể đơn giản hơn nhiều. Trẻ chỉ đang bắt chước, học theo khuôn mẫu mà người lớn chỉ dạy. Đó không hẳn là biểu hiện của tài năng thiên bẩm, mà chỉ là khả năng ghi nhớ ngắn hạn và làm theo hướng dẫn.
Giới chuyên gia giáo dục cũng từng cảnh báo rằng tài năng thật sự của một đứa trẻ không thể đo đếm chỉ bằng việc chúng học trước bao nhiêu năm. Trí tưởng tượng quan trọng hơn kiến thức. Và trí tưởng tượng ấy, nhiều khi được nuôi dưỡng tốt nhất thông qua những trò chơi tự do, những giờ nghịch cát, chơi trốn tìm chứ không phải bằng việc cắm cúi trước laptop.
Dĩ nhiên, không thể phủ nhận rằng việc cho trẻ tiếp xúc với công nghệ, mỹ thuật số từ sớm cũng có mặt tích cực. Nếu bé thật sự tò mò, yêu thích việc ngồi trước máy tính vẽ những hình khối đơn giản, hay hứng thú khi nhìn các con số chạy trên màn hình, thì cha mẹ hoàn toàn có thể khuyến khích. Vấn đề ở đây là sự cân bằng để trẻ học theo nhu cầu và niềm vui, thay vì biến nó thành áp lực.
Cách làm của cha mẹ liệu có đúng?
Một số chuyên gia gợi ý thay vì học coding chính thống, trẻ 3-4 tuổi có thể làm quen với tư duy logic qua trò chơi xếp hình, Lego, ghép tranh. Thay vì vẽ 3D trên máy, hãy để bé thử vẽ màu nước, nặn đất sét, từ đó phát triển kỹ năng vận động tinh và óc sáng tạo. Công nghệ có thể chờ còn tuổi thơ thì không.
Cha mẹ nào cũng muốn con có tương lai tốt đẹp, không thua kém bạn bè. Nhưng ranh giới giữa “đầu tư sớm” và “tham vọng quá đà” vô cùng mong manh. Nếu không tỉnh táo, cha mẹ dễ rơi vào bẫy so sánh, chạy theo thành tích ảo mà bỏ quên cảm xúc thật sự của con.
Điều quan trọng nhất trong giai đoạn mầm non vẫn là để con phát triển toàn diện, biết yêu thương, biết chia sẻ, có thể tự lập trong những việc nhỏ. Những kỹ năng đó mới là nền móng bền vững để con học hỏi nhanh chóng ở bất kỳ lĩnh vực nào sau này.
Có lẽ điều mà cha mẹ cần tự hỏi không phải là “con tôi đã giỏi đến đâu”, mà là “con tôi có đang hạnh phúc không?”. Bởi một đứa trẻ vui vẻ, được sống đúng tuổi thơ của mình, mới chính là nền tảng để sau này thực sự tỏa sáng theo cách mà chúng mong muốn, chứ không phải cách người lớn sắp đặt.
